ગ્રાહકોએ તેમના અધિકારો અને ફરજો પ્રત્યે જાગૃત રહેવું મહત્વપૂર્ણ છે. આજના સમયમાં, ગ્રાહકોને ભેળસેળ, નકલી ઉત્પાદનો, ભ્રામક જાહેરાતો અને ઓનલાઈન છેતરપિંડી વગેરે જેવી ઘણી સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડે છે. ત્યારે આવી સ્થિતિમાં સાવધાન રહેવું ખૂબ જ જરૂરી છે. આ દિવસ આપણને આપણા ગ્રાહક અધિકારો પ્રત્યે જાગૃત રહેવા અને જવાબદાર ગ્રાહક બનવાની પ્રેરણા આપે છે. આ ઉપરાંત તે સરકારો અને કંપનીઓને ગ્રાહકોના હિતોનું રક્ષણ કરવા માટે પણ પ્રોત્સાહિત કરે છે.
આજે વિશ્વ ગ્રાહક અધિકાર દિવસ છે. ગ્રાહકોને તેમના અધિકારો પ્રત્યે જાગૃત કરવા અને તેમને સશક્ત બનાવવાના ઉદ્દેશ્યથી દર વર્ષે 15 માર્ચે આ દિવસ ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસ ગ્રાહકોને સલામત, ન્યાયી અને ટકાઉ બજારોમાં ખરીદી કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે, તેમજ ગ્રાહક સુરક્ષા નીતિઓ અને કાનૂની જોગવાઈઓ પર ચર્ચા કરવાની તક પૂરી પાડે છે.
ઇતિહાસ :
વિશ્વ ગ્રાહક અધિકાર દિવસની શરૂઆત 15 માર્ચ, 1962ના રોજ થઈ હતી, જ્યારે અમેરિકાના તત્કાલીન રાષ્ટ્રપતિ જોન એફ. કેનેડીએ ગ્રાહકોના અધિકારોને વ્યાખ્યાયિત કરતું ઐતિહાસિક ભાષણ આપ્યું હતું. ત્યારપછી, ઘણી સંસ્થાઓએ ગ્રાહક અધિકારોના રક્ષણ માટે વૈશ્વિક સ્તરે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું. 1983થી, આ દિવસને ઔપચારિક રીતે વિશ્વ ગ્રાહક અધિકાર દિવસ તરીકે ઉજવવાનું શરૂ થયું.
મહત્વ :
વિશ્વ ગ્રાહક અધિકાર દિવસની ઉજવણીનો મુખ્ય ધ્યેય એ સુનિશ્ચિત કરવાનો છે કે ગ્રાહકો વ્યાપારી શોષણ કે અન્યાયનો ભોગ ન બને. પૈસા પર કેન્દ્રિત દુનિયામાં, ગ્રાહક અધિકારો સાથે સરળતાથી ચેડા થઈ શકે છે. આ આંતરરાષ્ટ્રીય કાર્યક્રમ ગ્રાહક અધિકારો અને તેમના રોજિંદા જીવનમાં તેનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરવો તે વિશે જાગૃતિ લાવવા માટે એક પ્લેટફોર્મ પણ પૂરું પાડે છે.
થીમ :
2025 માં, વિશ્વ ગ્રાહક અધિકાર દિવસ “ટકાઉ જીવનશૈલી તરફ ન્યાયી સંક્રમણ” થીમ હેઠળ ઉજવવામાં આવશે. આ ખાસ થીમ તમામ ગ્રાહકોની જરૂરિયાતો અને અધિકારોનો આદર કરતી વખતે ટકાઉ વિકલ્પો ઉપલબ્ધ, સસ્તા અને સુલભ બનાવવાના મહત્વ પર ભાર મૂકે છે.
ગ્રાહકોના મુખ્ય અધિકારો :
સંયુક્ત રાષ્ટ્ર દ્વારા ગ્રાહકો માટે કેટલાક મહત્વપૂર્ણ અધિકારો નક્કી કરવામાં આવ્યા છે, જે નીચે મુજબ છે:
સલામતીનો અધિકાર: ગ્રાહકોને એવા ઉત્પાદનો અને સેવાઓ મળવી જોઈએ જે સલામત હોય અને સ્વાસ્થ્ય માટે હાનિકારક ન હોય.
માહિતીનો અધિકાર: ઉત્પાદન વિશે સંપૂર્ણ અને સચોટ માહિતી મેળવવાનો અધિકાર
પસંદગીનો અધિકાર: ગ્રાહકને વિવિધ વિકલ્પોમાંથી પોતાની પસંદગીનું ઉત્પાદન અથવા સેવા પસંદ કરવાની સ્વતંત્રતા હોવી જોઈએ.
સાંભળવાનો અધિકાર: કોઈપણ પ્રકારની ફરિયાદ નોંધાવવાનો અને તેનો ન્યાયી ઉકેલ મેળવવાનો અધિકાર.
વળતરનો અધિકાર: નબળી ગુણવત્તાવાળા ઉત્પાદનો અથવા સેવાઓને કારણે થતા નુકસાન માટે વળતર મેળવવાનો અધિકાર.
શિક્ષણનો અધિકાર: ગ્રાહકને પોતાના અધિકારો અને બજારની કામગીરીથી વાકેફ રહેવાનો અધિકાર.
સ્વસ્થ પર્યાવરણનો અધિકાર: સ્વચ્છ અને પ્રદૂષણમુક્ત વાતાવરણમાં રહેવાનો અધિકાર.