- હાલ હવાઈદળ પાસે 75, નેવી પાસે 24 અને કોસ્ટ ગાર્ડ પાસે 19 અધ્યતન હેલિકોપ્ટર ઉપલબ્ધ!
આપણને એવું લાગતું હોય છે કે હેલિકોપ્ટર અને ચોપર વચ્ચે કોઈ તફાવત નથી પરંતુ એવું નથી બંને વચ્ચે ઘણા તફાવત હોય છે. હેલિકોપ્ટર એક થી વધુ એન્જિન ધરાવે છે. જ્યારે ચોપરમાં સિંગલ એન્જિન હોવાને કારણે તેમાં ક્રેશ થવાની સંભાવના હોય છે. ત્યારે ભારતીય હવાઈદળ પાસે હેલિકોપ્ટર ઓછા હોવાથી તેઓને ચોપરનો ઉપયોગ કરવો પડે છે. અને તેથી જ ક્રશ થવાનું પ્રમાણ પણ વધુ જોવા મળી રહ્યું છે.
ભારતીય સશસ્ત્ર દળો હાલમાં બે મોટી મુશ્કેલીઓનો સામનો કરી રહ્યા છે. એક તરફ તેમના જૂના 350 ચિત્તા અને ચેતક હેલિકોપ્ટર છે, જે ઊંચા ક્રેશ રેટ અને ઓછી કાર્યક્ષમતાથી પરેશાન છે. બીજી તરફ, તેમના આધુનિક લગભગ 330 ‘ધ્રુવ’ એડવાન્સ્ડ લાઇટ હેલિકોપ્ટર (ALHs) ને સલામતીના કારણોસર ઘણા સમયથી ઉડાડવાનું બંધ કરી દેવામાં આવ્યું છે, જેના કારણે સૈન્યની કામગીરી અને તૈયારી પર ગંભીર અસર પડી છે.
સૈન્ય સરહદો પર સૈનિકોને સામાન પહોંચાડવા, પેટ્રોલિંગ કરવા અને બચાવ કામગીરી માટે આ ALH પર ખૂબ આધાર રાખે છે. એક વરિષ્ઠ અધિકારીના જણાવ્યા અનુસાર, છેલ્લા ત્રણ મહિનાથી આ કામગીરીમાં મોટી ખલેલ પહોંચી છે. ALH પાઇલટો પણ હવે નિયમિત ઉડ્ડયન નથી કરી શકતા અને તેમને સિમ્યુલેટરનો ઉપયોગ કરવાની ફરજ પડી રહી છે. સૌથી વધુ અસર 11.5 લાખથી વધુ મજબૂત ભારતીય સેના પર પડી છે, જેની પાસે 180 થી વધુ ALHનો કાફલો છે, જેમાં ‘રુદ્ર’ નામના 60 શસ્ત્રયુક્ત હેલિકોપ્ટરનો સમાવેશ થાય છે. આ ઉપરાંત, IAF પાસે 75, નેવી પાસે 24 અને કોસ્ટ ગાર્ડ પાસે 19 ALH છે. આ 5.5-ટન વજનવાળા હેલિકોપ્ટરો 2002 થી સેનામાં સામેલ થયા પછી મહત્વપૂર્ણ રહ્યા છે અને એકલા આર્મીમાં આ હેલિકોપ્ટરોએ 2023-24 માં લગભગ 40,000 કલાક ઉડાન ભરી હતી.
આ સમસ્યા એટલી ગંભીર છે કે સશસ્ત્ર દળોને આગામી 10-15 વર્ષોમાં વિવિધ પ્રકારના 1,000 થી વધુ નવા હેલિકોપ્ટરની જરૂર પડશે, જેમાં 3.5-ટન વર્ગમાં 484 લાઇટ યુટિલિટી હેલિકોપ્ટર (LUH) અને 10-15-ટન વર્ગમાં 419 ભારતીય મલ્ટી-રોલ હેલિકોપ્ટર (IMRH)નો સમાવેશ થાય છે. જો કે, આ નવા હેલિકોપ્ટર બનાવવાની યોજનાઓમાં ઘણો વિલંબ થઈ રહ્યો છે. આ ઉપરાંત, 156 ‘પ્રચંડ’ હળવા લડાયક હેલિકોપ્ટર (આર્મી 90, IAF 66) પણ ખરીદવાના છે, જેનો ₹ 62,700 કરોડ નો સોદો HAL સાથે થયો છે અને જેની ડિલિવરી 2028-2033 દરમિયાન થવાની છે.
જો કે, એક સારી વાત એ છે કે સૈન્યએ ઉત્તર અને પશ્ચિમ સરહદો પર સામાન પહોંચાડવા માટે કેટલાક ખાનગી હેલિકોપ્ટર ભાડે રાખ્યા છે. હેલિકોપ્ટરની તીવ્ર અછતને કારણે ગયા નવેમ્બરમાં આર્મીના ઉત્તરી અને મધ્ય કમાન્ડ દ્વારા ખાનગી હેલિકોપ્ટરનો ઉપયોગ શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો. લોજિસ્ટિક સપોર્ટના આ પ્રથમ આઉટસોર્સિંગ હેઠળ, સેનાએ નવેમ્બરના મધ્યથી જુલાઈના મધ્ય સુધી 1,000 ટનથી વધુ પુરવઠાના પરિવહન માટે ₹ 70 કરોડથી વધુના કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા છે. અત્યાર સુધીમાં, આ ખાનગી હેલિકોપ્ટરોએ કારગિલ, ગુરેઝ, કિશ્તવાડ અને હિમાચલ સેક્ટર સહિત અન્ય વિસ્તારોમાં લગભગ 900 ટન સામાન પહોંચાડવા માટે 1,500 કલાકથી વધુ ઉડાન ભરી છે.
જો કે, એક કામચલાઉ ઉકેલ તરીકે સૈન્યએ ઉત્તર અને પશ્ચિમ સરહદો પર સામાન પહોંચાડવા માટે કેટલાક ખાનગી હેલિકોપ્ટર ભાડે રાખ્યા છે. હેલિકોપ્ટરની અછતને કારણે ગયા નવેમ્બરમાં આર્મી દ્વારા આ પગલું લેવામાં આવ્યું હતું. અત્યાર સુધીમાં, આ ખાનગી હેલિકોપ્ટરોએ કારગિલ, ગુરેઝ અને હિમાચલ સેક્ટર સહિતના વિસ્તારોમાં લગભગ 900 ટન સામાન પહોંચાડવા માટે 1,500 કલાકથી વધુ ઉડાન ભરી છે. પરંતુ ALH હેલિકોપ્ટરોનું જલ્દીથી ફરીથી ઉડાન ભરવું ખૂબ જરૂરી છે, કારણ કે હજુ સુધી તેમના ગ્રાઉન્ડિંગનું ચોક્કસ કારણ જાણી શકાયું નથી. અનુભવી પાઇલટોનું કહેવું છે કે આ વખતે સલામતીની તપાસ સંપૂર્ણ અને પારદર્શક હોવી જોઈએ.
