વૈશ્વિક ભૂ-રાજકીય પરિદૃશ્યમાં બદલાવ અને ચીન પરની નિર્ભરતા ઘટાડવાની વૈશ્વિક કંપનીઓની નીતિ વચ્ચે, ટેક જાયન્ટ એપલ ભારતમાં તેના iPhone ઉત્પાદનમાં આક્રમક રીતે વધારો કરી રહ્યું છે. કંપનીનો ઉદ્દેશ્ય આગામી બે વર્ષમાં ભારતમાં ઉત્પાદિત યુનિટ્સની સંખ્યા નોંધપાત્ર રીતે વધારીને ભારતને તેના બીજા સૌથી મોટા ઉત્પાદન કેન્દ્ર અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ માટેના મુખ્ય સપ્લાયર તરીકે સ્થાપિત કરવાનો છે. આ વિસ્તરણ ભારતના ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ઉત્પાદન ક્ષેત્ર માટે ગેમ-ચેન્જર સાબિત થઈ શકે છે, પરંતુ કેટલીક નીતિગત અને ખર્ચ સંબંધિત પડકારોને દૂર કરવી જરૂરી રહેશે.
એપલ ભારતમાં iPhoneનું ઉત્પાદન નોંધપાત્ર રીતે વધારવા માટે સજ્જ છે, જેનો લક્ષ્ય 2026 ના અંત સુધીમાં વાર્ષિક 70-80 મિલિયન યુનિટ સુધી પહોંચવાનો છે. આ મહત્વાકાંક્ષી યોજના ભારતને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ માટે iPhoneનો મુખ્ય સપ્લાયર બનાવી શકે છે અને વૈશ્વિક iPhone ઉત્પાદનમાં ભારતનો હિસ્સો હાલના 18-20% થી વધીને લગભગ 40% સુધી પહોંચાડી શકે છે.
આ પરિવર્તન મુખ્યત્વે ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ વહીવટીતંત્ર હેઠળના અમેરિકા-ચીન વેપાર તણાવથી ઉદ્ભવતી અનિશ્ચિતતાઓ સામે રક્ષણ મેળવવા અને ચીનથી દૂર ઉત્પાદનમાં વૈવિધ્ય લાવવાની એપલની વૈશ્વિક વ્યૂહરચનાનો એક ભાગ છે. કંપની વૈશ્વિક પુરવઠા શૃંખલામાં સ્થિતિસ્થાપકતા લાવવા માંગે છે, અને ભારત આ માટે એક આદર્શ વિકલ્પ તરીકે ઉભરી રહ્યું છે.
હાલમાં, ઉદ્યોગના ડેટા અનુસાર, એપલ ભારતમાં વાર્ષિક આશરે 40-43 મિલિયન iPhoneનું ઉત્પાદન કરે છે. આ ઉત્પાદનનો લગભગ 80% હિસ્સો નિકાસ બજારો માટે છે, જે દર્શાવે છે કે ભારત પહેલાથી જ નિકાસ હબ તરીકે વિકાસ કરી રહ્યું છે. 2026 ના અંત સુધીમાં 70-80 મિલિયન યુનિટના લક્ષ્ય સુધી પહોંચવા માટે, એપલને ભારતમાં તેના ઉત્પાદન સ્કેલને લગભગ બમણું કરવું પડશે.
એપલ ભારતમાં ફોક્સકોન અને ટાટા ઇલેક્ટ્રોનિક્સ જેવા ભાગીદારો દ્વારા iPhoneનું ઉત્પાદન કરે છે. ટાટા ઇલેક્ટ્રોનિક્સે તાજેતરમાં દેશમાં વિસ્ટ્રોન અને પેગાટ્રોનની સુવિધાઓ હસ્તગત કરીને આ ક્ષમતા વિસ્તરણમાં મહત્વનો ભાગ ભજવ્યો છે.
સરકારી અધિકારીઓએ આ સંક્રમણને સરળ બનાવવા અને ભારતના ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ઉત્પાદન ક્ષેત્રને મજબૂત કરવા માટે એપલ અને તેના સપ્લાયર્સ સાથે ગાઢ સહયોગ કરવાની ખાતરી આપી છે. IDC ઇન્ડિયાના એસોસિએટ વાઇસ પ્રેસિડેન્ટ નવકેન્દર સિંહના જણાવ્યા મુજબ, એપલ હાલમાં તેના વૈશ્વિક શિપમેન્ટના 17-20% જેટલું ઉત્પાદન ભારતમાં કરી રહ્યું છે, અને આ ઉત્પાદનને 70-80 મિલિયન યુનિટ સુધી વધારવાથી ભારતના ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ઇકોસિસ્ટમને નોંધપાત્ર વેગ મળશે.
ભારતને તેના બીજા વૈશ્વિક iPhone ઉત્પાદન કેન્દ્ર તરીકે સ્થાપિત કર્યા પછી, એપલ આ દેશમાં તેની ઉત્પાદન ક્ષમતામાં ઝડપથી વધારો કરી રહી છે. ભારત વિશ્વનું બીજું સૌથી મોટું સ્માર્ટફોન બજાર પણ છે, જે સ્થાનિક વપરાશ અને નિકાસ બંને માટે મહત્વપૂર્ણ છે. નાણાકીય વર્ષ 25 માં એપલના સપ્લાયર્સે લગભગ ₹1.5 લાખ કરોડના iPhoneની નિકાસ કરી હતી, જે નાણાકીય વર્ષ 24 માં ₹85,000 કરોડથી નોંધપાત્ર રીતે વધારે છે.
જોકે, iPhone ઉત્પાદનનું આ સ્થાનાંતરણ અને તેની ગતિ કેટલીક બાબતો પર નિર્ભર રહેશે. વિકસતું ભૂરાજકીય પરિદૃશ્ય અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ સાથેનો પ્રસ્તાવિત વેપાર કરાર મુખ્ય પરિબળો છે. જો ભવિષ્યમાં ટ્રમ્પ વહીવટીતંત્ર ચીન પ્રત્યે ઉદાર વલણ અપનાવે છે, તો ભારતમાં સંક્રમણની ગતિ ધીમી પડી શકે છે.
આ ઉપરાંત, ભારતે કેટલીક આંતરિક પડકારોને દૂર કરવી પડશે. ઉદ્યોગના આંતરિક સૂત્રો અને અહેવાલો સૂચવે છે કે વૈશ્વિક મૂલ્ય શૃંખલાઓ (GVCs) ને આકર્ષવા માટે ભારતે ખર્ચની અક્ષમતાઓ અને કર તથા ટેરિફ સંબંધિત નીતિગત અનિશ્ચિતતાઓનો સામનો કરવા માટે સુધારા કરવા પડશે. ઇન્ડિયા સેલ્યુલર એન્ડ ઇલેક્ટ્રોનિક્સ એસોસિએશન (ICEA) ના મતે, ભારતને વિયેતનામ અને ચીનની સરખામણીમાં 7% થી 7.5% નો ખર્ચ ગેરલાભ છે. નીતિ આયોગના અભ્યાસો પણ ઘટક ટેરિફ ઘટાડવા અને કર માળખાને સ્પર્ધાત્મક રાષ્ટ્રો સાથે સુસંગત બનાવવા પર ભાર મૂકે છે.
ટ્રમ્પની સંભવિત નવી ટેરિફ સિસ્ટમ હેઠળ ચીન અને વિયેતનામ કરતાં ભારતની સ્થિતિ ફાયદાકારક હોઈ શકે છે. નિષ્ણાતો સૂચવે છે કે નવી દિલ્હીએ તેના ઉત્પાદન સ્પર્ધકોને પાછળ છોડીને અમેરિકા સાથે ફાયદાકારક લાંબા ગાળાના કરાર માટે વ્યૂહાત્મક રીતે વાટાઘાટો કરવી જોઈએ.
એકંદરે, એપલનું ભારતમાં ઉત્પાદન વધારવાનું પગલું ભારતના ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ક્ષેત્ર માટે એક મોટી તક છે અને વૈશ્વિક પુરવઠા શૃંખલાના પુનર્ગઠનમાં ભારતની વધતી ભૂમિકાને રેખાંકિત કરે છે. જોકે, આ સંભવિતતાને સંપૂર્ણપણે હાંસલ કરવા માટે સતત નીતિગત સમર્થન અને ખર્ચ સ્પર્ધાત્મકતામાં સુધારા નિર્ણાયક રહેશે.
