- લગ્નના સમયે કરિયાવર, ભેંટ સ્વરૂપે મળેલી તમામ મિલ્કત-આભૂષણની
- માલિકી એકમાત્ર મહિલાની: સર્વોચ્ચ અદાલતનું અવલોકન
સુપ્રીમ કોર્ટે ગુરુવારે ચુકાદો આપ્યો કે, સ્ત્રી તેના ’સ્ત્રીધન’ એટલે કે તેના માતા-પિતા દ્વારા લગ્ન સમયે આપેલા સોનાના ઘરેણા અને અન્ય વસ્તુઓની એકમાત્ર માલિક છે અને કહ્યું કે છૂટાછેડા પછી તે પરત માંગવાનો પિતા કે અન્ય કોઈ પાસે કોઈ અધિકાર નથી.
સમગ્ર મામલાની જો વાત કરવામાં આવે તો વન પી વીરભદ્ર રાવની પુત્રીના લગ્ન ડિસેમ્બર 1999માં થયા હતા અને દંપતી યુએસ સ્થળાંતર થયું હતું. લગ્નના 16 વર્ષ બાદ પુત્રીએ છૂટાછેડા માટે અરજી કરી હતી. મિઝોરીમાં લુઈસ કાઉન્ટી સર્કિટ કોર્ટે ફેબ્રુઆરી 2016 માં પરસ્પર સંમતિથી છૂટાછેડા મંજૂર કર્યા હતા. તમામ સંપત્તિ, સામગ્રી અને નાણાકીય, પક્ષકારો વચ્ચે અલગતા કરાર દ્વારા પતાવટ કરવામાં આવી હતી. તેણે મે 2018માં ફરીથી લગ્ન કર્યા હતા.
ત્રણ વર્ષ પછી રાવે હૈદરાબાદમાં તેમની પુત્રીના પૂર્વ સાસરિયાઓ સામે એફઆઈઆર નોંધાવી તેણીનું ’સ્ત્રીધન’ પરત માંગ્યું હતું. અગાઉના સાસરિયાઓએ એફઆઈઆર રદ કરવા માટે તેલંગાણા હાઈકોર્ટમાં અસફળ રજૂઆત કરી હતી. ત્યારબાદ તેઓએ હાઈકોર્ટના આદેશ સામે સુપ્રીમમાં અપીલ કરી હતી.
ન્યાયમૂર્તિ જે કે મહેશ્વરી અને સંજય કરોલની બેન્ચે સાસરિયાઓ સામેના કેસને રદ કર્યો અને કહ્યું કે પિતા પાસે તેની પુત્રીનું ’સ્ત્રીધન’ પરત મેળવવા માટે કોઈ લોકસ સ્ટેન્ડી નથી કારણ કે તે ફક્ત તેણીનું છે.
સામાન્ય રીતે સ્વીકૃત નિયમ, જેને ન્યાયિક રીતે માન્યતા આપવામાં આવી છે, તે એ છે કે સ્ત્રી મિલકત પર સંપૂર્ણ અધિકારનો ઉપયોગ કરે છે, જસ્ટિસ કરોલે ચુકાદો લખતા કહ્યું કે, ન્યાયશાસ્ત્ર, જેમ કે આ અદાલત દ્વારા વિકસાવવામાં આવ્યું છે, તે સ્ત્રીના એકલ અધિકારના સંદર્ભમાં અસ્પષ્ટ છે. સ્ત્રી ’સ્ત્રીધન’ની એકમાત્ર માલિક છે. પતિને કોઈ અધિકાર નથી અને તે પછી તે આવશ્યકપણે નિષ્કર્ષ પર આવવું જોઈએ કે પુત્રી જ્યારે જીવતી હોય, સારી રીતે અને તેના ’સ્ત્રીધન’ની પુન:પ્રાપ્તિના કારણને અનુસરવા જેવા નિર્ણયો લેવા માટે સંપૂર્ણ સક્ષમ હોય ત્યારે પિતાને પણ કોઈ અધિકાર નથી.
બેન્ચે કહ્યું કે, ફોજદારી કાર્યવાહીનો ઉદ્દેશ્ય ખોટું કરનારને ન્યાયમાં લાવવાનો છે અને તે બદલો લેવાનું અથવા એવી વ્યક્તિઓ સામે બદલો લેવાનું સાધન નથી કે જેમની સાથે ફરિયાદીને દ્વેષ હોય. એક વધુ પાસું જે પિતાની વિરુદ્ધ ગયું તે એ હતું કે તેણે લગ્નના બે દાયકાથી વધુ સમય પછી, તેના વિસર્જનના પાંચ વર્ષ પછી અને તેની પુત્રીના પુનર્લગ્નના ત્રણ વર્ષ પછી ’સ્ત્રીધન’ની પુન:પ્રાપ્તિ માટે ફોજદારી કાર્યવાહી શરૂ કરી.
જસ્ટિસ કરોલે જણાવ્યું હતું કે પિતાના દાવા સામે અન્ય એક નિર્ણાયક તત્વ એ છે કે તેને તેની પુત્રી દ્વારા તેણીના ’સ્ત્રીધન’ની પુન:પ્રાપ્તિ માટે કાર્યવાહી શરૂ કરવા માટે અધિકૃત કરવામાં આવ્યા ન હતા. કોર્ટે એ પણ શોધી કાઢ્યું હતું કે 1999માં તેની પુત્રીના લગ્ન સમયે પિતાએ તેની પુત્રીને ’સ્ત્રીધન’ આપવામાં આવી હોવાનો કોઈ પુરાવો આપ્યો ન હતો અને લગ્નના પક્ષકારોએ 2016ના તેમના અલગ થવાના સમાધાનમાં ક્યારેય ’સ્ત્રીધન’નો મુદ્દો ઉઠાવ્યો ન હતો. સુપ્રીમ કોર્ટએ જણાવ્યું હતું કે, દાવો કરાયેલ ’સ્ત્રીધન’ દીકરીના સાસરિયાઓના કબજામાં હોવાનું સૂચવવા માટે કોઈ પુરાવા નથી.
