છેલ્લા કેટલાક સમયથી રણની પ્રકૃતિ બદલવાના પ્રયાસો થઈ રહ્યા છે. પર્યટન, આજીવિકા, બ્યુટીફિકેશન, જીવનની સુખ-સુવિધાઓ અને શહેરી જીવનની નકલને કારણે આવું થઈ રહ્યું છે, જેમાં કેટલાક શિક્ષિત અને ઉચ્ચ હોદ્દા ધરાવતા લોકો ભૂમિકા ભજવે છે. પણ તે ભવિષ્યમાં ઘાતકી બની શકે એમ છે.
રણનો અર્થ માત્ર રાજસ્થાન જ નથી, પરંતુ ગુજરાતના કચ્છ-ભુજનો ભાગ, દક્ષિણ હરિયાણા અને પંજાબના કેટલાક વિસ્તારો પણ તેમાં સમાવિષ્ટ છે. બધા રણ વિષુવવૃત્તની શૂન્ય ડિગ્રી, 30 ડિગ્રી ઉત્તર અને 30 ડિગ્રી દક્ષિણ વચ્ચે સ્થિત છે. અહીં સૂર્યના કિરણો સીધા પડે છે, જેના કારણે આખું વર્ષ તાપમાન વધારે રહે છે. અહીંથી પવન ગરમ થાય છે અને ઉપરની તરફ વધે છે, જેના કારણે આ નીચા દબાણનો વિસ્તાર વિકસે છે.
જ્યારે થારનું રણ ગરમીને કારણે ગરમ થવા લાગે છે, ત્યારે હવા ગરમ થાય છે અને ઉપર વધે છે અને ઓછા દબાણનું કેન્દ્ર થારનું રણ બને છે. તેનાથી વિપરિત, સમુદ્ર વિસ્તારમાં ઉચ્ચ દબાણનું કેન્દ્ર છે. પવનની પ્રકૃતિ એવી છે કે તેઓ ઉચ્ચ દબાણ કેન્દ્રથી નીચા દબાણ તરફ આગળ વધે છે. થારના રણમાં નીચા દબાણનો વિસ્તાર વિકસે ત્યારે જ દરિયામાંથી પવન ભારતમાં પ્રવેશે છે. આ પવનોમાં ભેજનું પ્રમાણ વધુ હોવાથી તે મધ્ય ભારત અને ઉત્તર ભારતમાં વરસાદનું મુખ્ય કારણ બને છે.
જ્યારે રણ ન હોય, ત્યારે નીચા દબાણનો વિસ્તાર વધુ વિકાસ પામશે નહીં, અને દરિયામાંથી આવતા પવનોને આકર્ષી શકશે નહીં, પરિણામે મધ્ય અને ઉત્તર ભારતના પ્રદેશોમાં ઓછો વરસાદ થશે. પરિણામે ત્યાંની વનસ્પતિ અને જૈવવિવિધતા પર વિપરીત અસર થશે. લાંબા ગાળે તે રણનું સ્વરૂપ ધારણ કરશે. આવી જ સ્થિતિ થારના રણમાં પણ થશે અને ત્યાંની જૈવવિવિધતા પણ ખતમ થઈ જશે.વૈજ્ઞાનિકો માને છે કે તે પહેલાથી જ શરૂ થઈ ગયું છે. રણ ચિત્તોડગઢ ભીલવાડા તરફ આગળ વધી રહ્યું છે. પરંતુ સરકાર સાથે જોડાયેલા તમામ સંગઠનો મૌન છે, તેમને ખતરાની કોઈ જાણકારી નથી. દરિયાકાંઠાના વિસ્તારની ઇકોસિસ્ટમ પર પણ તેની મોટી અસર પડશે. વધુ વારંવાર આવતા ચક્રવાત તેજ ગતિ સાથે સમુદ્રમાં આવશે, જે ત્યાંની ઇકોસિસ્ટમને સંપૂર્ણપણે નષ્ટ કરશે.
છેલ્લા 20 વર્ષોમાં રણમાં પાણીના 60 ટકા પરંપરાગત સ્ત્રોતો ખતમ થઈ ગયા છે. આબોહવા પરિવર્તનને માપવા માટે સ્થાનિક વનસ્પતિ અને પ્રાણીસૃષ્ટિનું અવલોકન કરવામાં આવે છે. જ્યારે અન્ય વનસ્પતિ સ્થાનિક વનસ્પતિનું સ્થાન લેશે, તો પછી કેવી રીતે ખબર પડશે કે હવામાન પરિવર્તનની અસર શું છે.
