ફેડ એટલે વિશ્વની સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થાના ઓર્કેસ્ટ્રેટર
યુ.એસ. અર્થતંત્રમાં ફેડરલ ફંડ રેટ એ સૌથી મહત્વપૂર્ણ વ્યાજ દરોમાંનો એક છે. તે એટલા માટે કારણ કે તે નાણાકીય પરિસ્થિતિઓને તથા રોજગાર, વૃદ્ધિ અને ફુગાવા સહિતના વ્યાપક અર્થતંત્રના નિર્ણાયક પાસાઓ પર અસર કરે છે.કોવિડ-19, રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધ વગેરે જેવા બહુવિધ કારણોને લીધે વૈશ્વિક અર્થતંત્ર ફુગાવાનોઅનુભવ કરી રહ્યું છે. ફુગાવો જે સામાન્ય રીતે 2% ની આસપાસ હતો તે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ અને યુરોપિયન દેશોમાં વધીને 9-10% પર પહોચ્યો છે.
યુએસ ફેડના તાજેતરના પગલાએતેના બેન્ચમાર્ક ટૂંકા ગાળાના દરમાં વધારો કરવાની નીતિ અપનાવી છે કારણ કે દેશ ચાર દાયકાની ઊંચી ફુગાવો અનુભવી રહ્યો છે. એ જ રીતે, ઇંગ્લેન્ડ જેવા અદ્યતન અર્થતંત્રો સહિત અન્ય દેશો પણ ઊંચા ફુગાવાના દબાણ હેઠળ ઝઝૂમી રહ્યા છે. ઈંગ્લેન્ડમાં ફુગાવો બે આંકડામાં પહોંચી ગયો છે.
ફેડરલ રિઝર્વ શું છે?ફેડરલ રિઝર્વ એ યુ.એસ.ની મધ્યસ્થ બેંક છે, જે વિશ્વની સૌથી જટિલ સંસ્થાઓમાંની એક છે. ફેડ વિશ્વની સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થાના ઓર્કેસ્ટ્રેટર તરીકે જાણીતું છે, જે નક્કી કરે છે કે વ્યવસાયો અને ગ્રાહકો પાસેથી નાણાં ઉછીના લેવા માટે કેટલો ખર્ચ થાય છે.નોકરીની સુરક્ષા, વ્યક્તિઓનો પોર્ટફોલિયો, લોકોના દેવાં અને અર્થવ્યવસ્થાની દિશા આ બધું ફેડના પ્રભાવને આધીન છે. ફેડ રેટ કટ RBIના રેપોરેટની જેમ કામ કરે છે. રેટ એટલે જે રેટ પર બેન્ક નાણાં ઉધાર લે છે. ફેડ રેટમાં વધારે ફેડરલ રિઝર્વના નિર્ણય પર લેવાય છે. જ્યારે ડિમાન્ડ વધે કે બજારમાં નાણાં વધે ત્યારે રેટ કટ આવે છે. મોંઘવારીને સંતુલનમાં લાવવા માટે ફેડ રેટ કટ થાય છે. જ્યારે રેટ કટ થાય ત્યારે રોકાણકારોને ફાયદો થાય છે. યુએસના ફેડ રેટ કટની અસર ભારત પર પણ પડશે. જે લોકો ભારતમાં આયાત કરે છે તેમને મોંઘુ પડી શકે. નફાની ટકાવારીમાં ઘટાડો થાય. જ્યારે રેટમાં વધારો આવે ત્યારે સ્ટોક માર્કેટમાં ફેરફાર આવે છે.યુએસ ફેડરલ રિઝર્વ બેંકે ત્રીજી વખત વ્યાજ દરોમાં 0.75 ટકા પોઈન્ટનો વધારો કર્યો છે, જે ફુગાવા સામે પહોંચી વળવા ફેડરલ ફંડ રેટને 3.0% થી 3.25% ની રેન્જમાં છે કારણ કે ફુગાવો40 વર્ષમાં તેની ઉચ્ચ સપાટી એ છે. વૈશ્વિક અર્થશાસ્ત્રીઓ ના મતે, ડોલરને મજબૂત બનાવવાની આશામાં આ વર્ષના અંત સુધીમાં દરો વધવાની અને 4.4% સુધી પહોંચવાની અપેક્ષા છે.ફેડ રેટમાં વધારો થવાથી ડોલરની કિંમતમાં વધારો થશે અને ડોલરના સંબંધમાં રૂપિયો નબળો પડશે. જ્યારે આનાથી લાંબા ગાળાના રોકાણકારોને અસર નહીં થાય, બજારની અસ્થિરતા અને નબળા રૂપિયાને કારણે ટૂંકા ગાળાના રોકાણકારોભારતીય બજારોમાંથી બહાર નીકળી જશે.ભારત વિદેશી બજારોમાંથી માલની આયાત કરે છે. રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાને દેશના અર્થશાસ્ત્રીઓના માનવા પ્રમાણે, યુએસ અને ભારત વચ્ચે વ્યાજ દરમાં તફાવત જળવાઈ રહે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે રૂપિયાને સ્થિર રાખવા માટે દરોમાં ઓછામાં ઓછા 75 બેસિસ પોઈન્ટ્સનો વધારો કરવામા આવશે તેવી ધારણા છે. આ કારણના લીધે અન્ય બેંકો તેમના વ્યાજ દરોમાં વધારો કરે છે, જેના પરિણામે માંગમાં ઘટાડો થાય છે અને ભાવમાં વધારો થાય છે.
યુ.એસ.માં વધતી જતી ફુગાવાએ તેની સ્થાનિક અર્થવ્યવસ્થાને પહેલાથી જ ધક્કો મારી દીધો છે. વધુમાં, તે ભારત જેવી ઉભરતી અર્થવ્યવસ્થાઓને ગંભીર અસર કરી શકે છે, જ્યાં મૂડીનો પ્રવાહ ખોરવાઈ જશે અને મજબૂત યુએસ ડોલર સામે રાષ્ટ્રીય ચલણ નબળું પડશે.જો કે,એક રીતે જોઇએતો ભારતમાં ફુગાવાની પરિસ્થિતી મુખ્ય ચિંતાની બાબત રહેશે નહીં કારણ કે જ્યાં સુધી વપરાશની વાત છે ત્યાં સુધી ભારત મોટાભાગે હવે આયાત આધારિત રહેવાને બદલે કારણકે સરકારના પ્રયાસોથી અવનવી યોજનાઓ ના કારણે ચીજ-વસ્તુ કે સેવા વગેરેનુ આયાત અવેજીકરણ શક્ય બન્યુ છે.
રોકાણકારો ફેડરલ ફંડ રેટ પર નજીકથી નજર રાખે છે. શેરબજાર સામાન્ય રીતે ટાર્ગેટ રેટમાં ફેરફાર માટે ખૂબ જ મજબૂત પ્રતિક્રિયા આપે છે. ઉદાહરણ તરીકે, દરમાં થોડો ઘટાડો બજારને ઊંચો કૂદકો મારવા માટે પ્રોત્સાહિત કરી શકે છે કારણ કે કંપનીઓ માટે ઉધાર ખર્ચ ઓછો થાય છે.આ રેટ કટની અસર બોન્ડ માર્કેટમાં પણ આવે છે. આ રેટ કટની અસર ઈક્વિટીના રોકાણકારો પર આવે છે. વિદેશમાં રોકાણ કરીએ તો તેનું ભારતના નાણાં સામે વળતર વધારે મળે.યુએસ અર્થતંત્રને મોંઘવારીમાંથી ઉગારવા માટે રેટ કટ લાવે છે.
સમગ્ર વિશ્વમાં ફુગાવાના ઊંચા વલણ આગળના મુશ્કેલ સમયને દર્શાવે છે અને વિકસિત તેમજ વિકાસશીલ અર્થતંત્રો દ્વારા સાવચેતીભર્યું અભિગમ અપનાવવાની જરૂર છે. ુઅવિકસિત દેશોએ સાવચેત રહેવાની જરૂર છે અને બહુપક્ષીય સંસ્થાઓએ (વર્લ્ડ બેંક, એશિયન ડેવલપમેન્ટ બેંક, ઇન્ટરનેશનલ મોનેટરી ફંડ, કૃષિ વિકાસ માટે ઇન્ટરનેશનલ ફંડ, વૈશ્વિક પર્યાવરણ સુવિધાવગેરે) પણ મંદીનો સામનો કરવા માટે સકારાત્મક પગલાં લેવા જોશે.ભારત સરકારે નબળા વર્ગો માટે ખાદ્ય સહાયનો વિસ્તાર કરવો જોઈએ. રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) એ પણ વ્યાજ દરો વધારવા પર વિચાર કરવો પડશે.
