રાષ્ટ્રપતિનો નિયમ અનુસાર
રાષ્ટ્રપતિ શાસનનો અર્થ રાજ્ય સરકારના સસ્પેન્શન અને કેન્દ્રના સીધા શાસન લાદવાનો છે. કેન્દ્ર સરકાર પ્રશ્નમાં રાજ્યનો સીધો નિયંત્રણ લે છે અને રાજ્યપાલ તેના બંધારણીય વડા બને છે. વિધાનસભા કાં તો વિસર્જન કરે છે અથવા તો છૂટાછવાયા છે. આવી પરિસ્થિતિ છ મહિનામાં ચૂંટણી પંચને ફરીથી ચૂંટણી યોજવાની ફરજ પાડે છે.
રાજ્યમાં રાષ્ટ્રપતિ શાસન કેવી રીતે લાદવામાં આવે છે?
ભારતના બંધારણની આર્ટિકલ 66 એ ભારતના રાષ્ટ્રપતિને કેન્દ્રીય પ્રધાનોની મંત્રીમંડળની સલાહથી રાજ્ય પર આ નિયમ લાદવાની સત્તા આપે છે. આ નિયમ લાદતાં પહેલાં રાષ્ટ્રપતિએ ધ્યાનમાં લેવાની કેટલીક શરતો છે:
૧) જો રાષ્ટ્રપતિ સંતુષ્ટ હોય કે એવી પરિસ્થિતિ થઈ છે કે જેમાં બંધારણની જોગવાઈઓ અનુસાર રાજ્યની સરકાર ચલાવી શકાતી નથી.
૨) રાજ્ય સરકાર રાજ્યના રાજ્યપાલ દ્વારા નિર્ધારિત સમયની અંદર મુખ્યમંત્રી પદે કોઈ નેતાની પસંદગી કરવામાં અસમર્થ છે.
૩) ગૃહમાં લઘુમતી ટેકો ધરાવતા મુખ્ય પ્રધાન તરફ દોરી ગઠબંધન તૂટી ગયું છે અને મુખ્યમંત્રી આપેલા સમયગાળામાં બહુમતી સાબિત કરવામાં નિષ્ફળ જાય છે.
૪) ગૃહમાં અવિશ્વાસ હોવાના મતને કારણે એસેમ્બલીમાં બહુમતી ગુમાવવી.
૫) ચૂંટણીઓ કુદરતી આપત્તિ, યુદ્ધ અથવા રોગચાળા જેવી પરિસ્થિતિઓને ધ્યાનમાં રાખીને સ્થગિત.
રાષ્ટ્રપતિના શાસનની અસર લોકો પર પડે છે?
ના, જો કે, એક વખત રાષ્ટ્રપતિ શાસન રાજ્ય પર લાદવામાં આવ્યા પછી કોઈ મોટા સરકારી નિર્ણયો લઈ શકાતા નથી. રાષ્ટ્રપતિ શાસન રદ ન થાય ત્યાં સુધી અને પછીની સરકાર રચાય ત્યાં સુધી કોઈ પણ નીતિગત નિર્ણયો અમલ કરી શકાતા નથી અથવા કોઈ પણ પ્રોજેક્ટને મંજૂરી આપી શકાતી નથી.