- સુલતાનના ડાકુ અને ફુલદેવી પણ નખાસા બજારમાં ઘોડા ખરીદવા આવતા: 40,000 થી લઈ 40 લાખની કિંમતના ઘોડા વેચાતા
કાશીપુરમાં આવેલું 170 વર્ષ જૂનું નખાસા બજાર, જે દુર્લભ ઘોડાઓની જાતિઓના વેપાર માટે જાણીતું છે, તે જમીનની અછતને કારણે રદ કરવામાં આવ્યું છે. ૧૮૫૫માં સ્થપાયેલ આ મેળામાં ભારતભરના વેપારીઓ આવ્યા હતા. આ અચાનક બંધ થવાથી પ્રદેશના સાંસ્કૃતિક અને વ્યાપારી વારસાના એક યુગનો અંત આવ્યો છે.
ઉત્તરાખંડના ઉધમસિંહનગરના કાશીપુરમાં નવરાત્રિ દરમિયાન યોજાતો વાર્ષિક નખાસા બજાર ચૈતી મેળાની 170 વર્ષ જૂની પરંપરા, જમીનની અછતને કારણે આ વર્ષે રદ કરવામાં આવ્યો છે. દુર્લભ ઘોડાઓની જાતિઓ માટે જાણીતું, આ બજારમાં એક સમયે ભારતભરના વેપારીઓ આવતા હતા. સ્થાનિકોના મતે, સુલતાના ડાકુ અને ફૂલન દેવી જેવા ડાકુઓ પણ ઘોડા ખરીદવા માટે ભીડમાં વેશપલટો કરીને આવતા હતા.
સ્થાનિક લોકો કહે છે કે બજાર અચાનક બંધ થવાથી એક યુગનો અંત આવ્યો છે. આ બજાર જ્યાં એક સમયે હતું તે બે એકર જમીન હવે પાંડા પરિવારના સભ્યોમાં વહેંચાયેલી છે. પાંડા પરિવાર આ મેળાની સંભાળ રાખે છે. તેણે વેપારીઓને કહ્યું કે તેની પાસે હવે બજાર સ્થાપવા માટે જમીન નથી.
એવું માનવામાં આવે છે કે આ બજાર 1855માં યુપીના રામપુરના મોટા ઘોડા વેપારી હુસૈન બખ્શે શરૂ કર્યું હતું. નખાસા બજાર એક સમયે અફઘાનિસ્તાન, પંજાબ, રાજસ્થાન, ગુજરાત, મધ્યપ્રદેશ અને ઉત્તર પ્રદેશના વેપારીઓનું કેન્દ્ર હતું. પરંતુ, છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં અહીં આવતા વેપારીઓની સંખ્યામાં ઘટાડો થયો છે. હવે વેપારીઓ અહીં ફક્ત પંજાબ, ગુજરાત, યુપી અને હરિયાણાથી આવતા હતા. તે 40,000 રૂપિયાથી લઈને 40 લાખ રૂપિયા સુધીના ઘોડા વેચતો હતો. દર વર્ષે 50 થી વધુ ઘોડા વેચાતા હતા.
આ અંગે સ્થાનિક ઇતિહાસકારના જણાવ્યા અનુસાર, દર વર્ષે લગભગ 10 થી 12 જાતિના ઘોડા વેચાણ માટે આવતા હતા. મારવાડી, સિંધી, કાઠિયાવારી, સ્પિતી અને મણિપુરી જેવી જાતિઓ, જેમની ચાલ ખૂબ જ ઝડપી હોય છે, તે અહીંનું મુખ્ય આકર્ષણ હતું.
‘આ બજારનું મહત્વ ફક્ત વ્યવસાય કરતાં ઘણું વધારે હતું. તે આપણા ભૂતકાળનો જીવંત પુરાવો હતો, જ્યાં ઇતિહાસ અને વ્યવસાય એકબીજા સાથે જોડાયેલા હતા. તે એક સાંસ્કૃતિક સંસ્થા હતી જે પ્રદેશની સામાજિક અને આર્થિક સ્થિતિને પ્રતિબિંબિત કરતી હતી. તેનું બંધ થવું એ ફક્ત કાશીપુર માટે જ નહીં પરંતુ સમગ્ર પ્રદેશ માટે નુકસાન છે.
છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં, ખરીદદારોની સંખ્યામાં ઘટાડો થવાને કારણે બજાર સંકટનો સામનો કરી રહ્યું હતું. બજાર બંધ થવાના સમાચારથી ઘણા વેપારીઓ આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા. તેઓ દૂર દૂરથી બીજી સફળ સિઝનની આશા સાથે આવ્યા હતા. રવિવારે સવારે, યુપી અને રાજસ્થાનના શહેરોમાંથી લગભગ 100 ઘોડા આવ્યા, પરંતુ તેમને પાછા મોકલી દેવામાં આવ્યા હતા.
