Table of Contents

11 જૂન, 2025ના રોજ સંત કબીરદાસ જયંતિ ઉજવવામાં આવે છે
સંત કબીરદાસ જયંતિ, જેને “કબીર પ્રકટ” દિવસ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે
સંત કબીરદાસના અનુયાયીઓને “કબીર પંથી” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે

સંત કબીરદાસ જયંતિ 2025 : કબીર જયંતિ જ્યેષ્ઠ પૂર્ણિમાના અવસર પર ઉજવવામાં આવે છે. બનારસમાં જન્મેલા સંત કબીરદાસે પોતાના દોહાઓ દ્વારા સમાજને સાચી દિશા બતાવી હતી. તેઓ તમામ પ્રકારના ભેદભાવ અને દેખાડાના વિરોધી હતા. તેમજ તેમના દોહાઓ સમાજના દંભ પર પણ પ્રહાર કરતા હતા.

11 જૂન, 2025ના રોજ સંત કબીરદાસ જયંતિ ઉજવવામાં આવે છે, જે ભારતના સૌથી પ્રભાવશાળી કવિ-સંતોમાંના એકની લગભગ 648મી જન્મજયંતિ છે. આ પવિત્ર પ્રસંગ હિન્દુ ચંદ્ર કેલેન્ડર મુજબ જેઠ મહિનાની પૂર્ણિમાના દિવસે, જ્યેષ્ઠ પૂર્ણિમાના દિવસે આવે છે. આ ઉપરાંત ભારતભરમાં લાખો લોકો દ્વારા ઉજવવામાં આવતો આ દિવસ સંત કબીરના જીવન, ફિલસૂફી અને સાહિત્યિક યોગદાનનું સન્માન કરે છે. જે ફક્ત એક આધ્યાત્મિક નેતા જ નહોતા પરંતુ એક સમાજ સુધારક પણ હતા.

સંત કબીરદાસ જયંતિ, જેને “કબીર પ્રકટ” દિવસ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે સંત કબીર દાસની જન્મજયંતિ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે, જે 15મી સદીના પ્રભાવશાળી ભારતીય રહસ્યવાદી કવિ, સંત અને સમાજ સુધારક હતા, અને આધ્યાત્મિકતા તેમજ ધર્મ વિશે તેમના વિવેચનાત્મક વિચારસરણી માટે જાણીતા હતા.

કબીરદાસની રચનાઓ, જેને ‘ભજન’ અને ‘દોહા’ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, આ ઉપરાંત તે સામાજિક સમાનતા, ધાર્મિક સંવાદિતા અને આધ્યાત્મિકતાની હિમાયત કરે છે અને ભારતમાં ભક્તિ ચળવળને પ્રભાવિત કરે છે તેવું જાણીતું છે.

તેમની કૃતિઓમાં બીજક, સખી ગ્રંથ, કબીર ગ્રંથાવલી અને અનુરાગ સાગરનો સમાવેશ થાય છે. તેમજ કબીરની મોટાભાગની રચનાઓ પાંચમા શીખ ગુરુ, ગુરુ અર્જન દેવ દ્વારા સંકલિત કરવામાં આવી હતી અને શીખ ધર્મગ્રંથ, ગુરુ ગ્રંથ સાહિબમાં સ્થાન આપવામાં આવ્યું હતું. તેઓ 1440 અને 1518 ની વચ્ચે પૂર્ણિમા તિથિ, જે હિન્દુ મહિનાના જ્યેષ્ઠમાં પૂર્ણિમાના દિવસે આવે છે, જે મુખ્યત્વે આધુનિક ગ્રેગોરિયન કેલેન્ડર મુજબ મે અથવા જૂન સાથે એકરુપ હોય છે.

સંત કબીરદાસનો જન્મ ઉત્તર પ્રદેશના વારાણસી શહેરમાં થયો હતો, કેટલીક વાર્તાઓ સૂચવે છે કે તેમનો જન્મ એક બ્રાહ્મણ માતાને ત્યાં થયો હતો. પરંતુ તેમનો ઉછેર એક મુસ્લિમ વણકર દ્વારા થયો હતો, જે તેમના જીવનમાં ધાર્મિક પ્રભાવોના મિશ્રણનું એક સુંદર ઉદાહરણ છે.

સંત કબીરદાસ કોણ હતા?

સંત કબીરદાસ (1440 -1518) એક રહસ્યવાદી કવિ અને સુધારક હતા. જેમની કૃતિઓએ ભક્તિ ચળવળને આકાર આપવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી. તેમજ વારાણસીમાં જન્મેલા (માન્યતાઓ અનુસાર), તેમણે અંધશ્રદ્ધાળુ ધાર્મિક વિધિઓ અને ધાર્મિક રૂઢિચુસ્તતા પર પ્રશ્ન ઉઠાવ્યો, આ સાથે સાથે એકતા, કરુણા અને ભગવાન પ્રત્યેની ભક્તિને પ્રોત્સાહન આપ્યું. તેમજ તેમના યુગના ધાર્મિક વિભાજન છતાં, તેમના સંદેશાઓ હિન્દુઓ અને મુસ્લિમો બંને સુધી પહોંચ્યા, જેના કારણે તેમને બધા સમુદાયો તરફથી ઊંડો આદર મળ્યો.

સંત કબીરના અનુયાયીઓ કબીર પંથ નામનો એક આધ્યાત્મિક સંપ્રદાય બનાવે છે, અને તેના અનુયાયીઓને કબીર પંથી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આજે, તેમના ઉપદેશો લોકોને વધુ સત્યવાદી અને સમાવિષ્ટ જીવનશૈલી તરફ દોરી જાય છે.

ભારતીય સાહિત્યમાં સંત કબીરદાસનું યોગદાન

કબીરના શ્લોકોનો નોંધપાત્ર ભાગ પાંચમા શીખ ગુરુ, ગુરુ અર્જન દેવ દ્વારા સંકલિત કરવામાં આવ્યો હતો અને શીખ ધર્મના પવિત્ર ગ્રંથ ગુરુ ગ્રંથ સાહિબમાં સમાવવામાં આવ્યો હતો. આ તેમના સંદેશના કાલાતીત અને સાર્વત્રિક મૂલ્યને પ્રતિબિંબિત કરે છે. તેમજ તેમના દોહા આજે પણ સુસંગત છે, ખાસ કરીને ભૌતિકવાદ અને અસહિષ્ણુતાથી વિભાજિત વિશ્વમાં.

આ દિવસે, અનુયાયીઓ પ્રાર્થના, સત્સંગ (આધ્યાત્મિક મેળાવડા), કબીરના દોહાઓનું પઠન અને સમુદાય સેવા દ્વારા તેમના વારસાને યાદ કરે છે. સંત કબીરદાસ જયંતિ 2025 એ સત્ય, સરળતા અને સાર્વત્રિક પ્રેમના મૂલ્યો સાથે ફરીથી જોડાવાનો સમય છે. આ ઉપરાંત તેમના ઉપદેશો જૂની પરંપરાઓને પડકાર આપે છે અને સીમાઓથી મુક્ત થઈને ભગવાન સાથે સીધા જોડાવાનો માર્ગ બતાવે છે. 11 જૂને તેમના જીવનનું સન્માન કરતી વખતે, ચાલો આપણે તેમના શીખવેલા મૂલ્યો – સંઘર્ષ પર કરુણા, નિર્ણય પર સમજણ અને વિભાજન પર પ્રેમ – દ્વારા જીવવાનો પણ પ્રયાસ કરીએ.