- હિમાલયને તેના વિશાળ હિમનદીઓ અને બરફના વિશાળ ટેકરાને કારણે ત્રીજો ધ્રુવ પણ કહેવામાં આવે છે. ISROએ ચેતવણી આપી છે કે ગ્લોબલ વોર્મિંગના કારણે હિમાલયના આ ગ્લેશિયર્સ ઝડપથી પીગળી રહ્યા છે.
National News : હિમાલય સદીઓથી ભારતનો તાજ રહ્યો છે. તે ભારતનું કુદરતી સેન્ટિનલ અને ક્લાઈમેટ ડિવાઈડર પણ છે. તે સાઇબિરીયાથી આવતા ઠંડા પવનોને રોકીને ભારતમાં એક અલગ આબોહવા પ્રણાલી પણ બનાવી રહ્યું છે, પરંતુ ભારતીય અવકાશ સંશોધન સંસ્થા (ISRO)ના એક નવા અહેવાલમાં ખુલાસો થયો છે કે ઉત્તરના આ વડા અને સેન્ટિનલ ટૂંક સમયમાં દેશમાં વિનાશ સર્જશે.
હિમાલયને તેના વિશાળ હિમનદીઓ અને બરફના વિશાળ ટેકરાને કારણે ત્રીજો ધ્રુવ પણ કહેવામાં આવે છે. ISROએ ચેતવણી આપી છે કે ગ્લોબલ વોર્મિંગના કારણે હિમાલયના આ ગ્લેશિયર્સ ઝડપથી પીગળી રહ્યા છે. ISROએ સોમવારે જણાવ્યું હતું કે સેટેલાઇટ ઇમેજના દાયકાઓનું વિશ્લેષણ કરતા નવા સંશોધનમાં જાણવા મળ્યું છે કે ભારતીય હિમાલય ક્ષેત્રમાં હિમનદીઓ ભયજનક દરે પીગળી રહ્યા છે, જેના કારણે હિમાલય ક્ષેત્રમાં હિમનદી સરોવરોનું વિસ્તરણ થઈ રહ્યું છે.
તમને જણાવી દઈએ કે આ હિમનદીઓ અને હિમનદી સરોવરો ઉત્તર ભારતની તમામ મોટી નદીઓના પાણીના સ્ત્રોત રહ્યા છે. વિશ્વભરમાં થયેલા સંશોધનો દર્શાવે છે કે 18મી સદીના ઔદ્યોગિકીકરણ પછી વિશ્વભરમાં ઊંચા પર્વતો પરના હિમનદીઓ ઝડપથી પીગળી રહ્યા છે અને તેઓ તેમના સ્થાનોથી પીછેહઠ કરી રહ્યા છે. આનો અર્થ એ થયો કે જ્યાં આજે હિમનદીઓ છે ત્યાં તેમનું અસ્તિત્વ બંધ થઈ રહ્યું છે. ગ્લેશિયરની પીછેહઠ ત્યાં તળાવની રચના તરફ દોરી જાય છે. ઈસરોના રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે આ તળાવો ક્યારેક મોટું જોખમ ઊભું કરે છે. એટલે કે, ઘણી વખત હિમનદી તળાવો ફૂટે છે, જેના કારણે નીચાણવાળા વિસ્તારોમાં પૂર આવે છે જે સમુદાયો માટે વિનાશક પરિણામો લાવે છે.
ISROનો અહેવાલ દર્શાવે છે કે
ISROના અહેવાલમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે 1984 થી 2023 સુધીના હિમનદીઓના સેટેલાઇટ ડેટા છે, જે દર્શાવે છે કે 2016-17માં નદીની ખીણોમાં 10 હેક્ટરથી મોટા કુલ 2,431 હિમનદી તળાવો હતા. 1984 થી આ પ્રદેશમાં આશ્ચર્યજનક 676 તળાવો વિકસિત થયા છે. તેમાંથી 130 તળાવો ભારતની અંદર છે. તેમાંથી 65 સિંધુ બેસિનમાં, સાત ગંગા બેસિનમાં અને 58 બ્રહ્મપુત્રા બેસિનમાં છે.
ISROના અભ્યાસ અહેવાલમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે આ તળાવો આશ્ચર્યજનક રીતે વિસ્તરી રહ્યાં છે. 601 સરોવરોનું કદ બમણાથી વધુ થયું છે, જ્યારે દસ તળાવો 1.5 થી 2 ગણા મોટા થયા છે. આ ઉપરાંત 65 તળાવો દોઢ ગણા મોટા બન્યા છે. વિશ્લેષણમાં એ પણ જાણવા મળ્યું છે કે હિમાલયમાં ઘણા સરોવરો ખૂબ ઊંચાઈએ આવેલા છે. તેમાંથી 4,000-5,000 મીટરની ઉંચાઈએ લગભગ 314 સરોવરો છે જ્યારે 5,000 મીટરથી વધુની ઊંચાઈએ 296 હિમનદી તળાવો છે.
રિપોર્ટમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે જેમ જેમ ગ્લેશિયર્સ ઝડપથી પીગળે છે તેમ તેમ બનેલા સરોવરોનું કદ ઝડપથી વધવા લાગે છે, જે મોટા પાયે પર્યાવરણીય ફેરફારો સૂચવે છે. ગ્લેશિયલ સરોવરોના વિસ્તરણ અને તેમાં વધુ પડતું પાણી આવવાને કારણે તેમના ફાટવાનો ભય છે. જ્યારે આવા તળાવો ફૂટે છે ત્યારે તે પર્વતીય વિસ્તારોમાં વિનાશક પૂરનું કારણ બને છે. તાજેતરના વર્ષોમાં ઉત્તરાખંડમાં આવા પૂર આવ્યા છે, જેના કારણે મોટાપાયે નુકસાન થયું છે.
