માર્ગશીર્ષ માસના શુક્લ પક્ષની એકમ તિથિ છે . હિન્દુ કેલેન્ડર પ્રમાણે બીજો મહિનો આગાહન એટલે કે માર્ગશીર્ષ 13 ડિસેમ્બરથી શરૂઆત થઈ રહી છે અને 11મી જાન્યુઆરી સુધી ચાલશે. આ મહિનામાં શ્રીમદ ભાગવત કથાનો પાઠ કરવો જોઈએ. કારતક પછી અગહન એ હિંદુ ધર્મનો બીજો પવિત્ર મહિનો છે. શ્રીમદ ભાગવત અનુસાર આ શ્રીકૃષ્ણનો પ્રિય મહિનો છે. આ મહિનામાં ભગવાન વિષ્ણુ અને શ્રીકૃષ્ણની વિશેષ પૂજા થાય છે. તેમજ આ માસમાં તીર્થ સ્નાન કરવાથી પુણ્યની પ્રાપ્તિ થાય છે અને તમામ પ્રકારના રોગ, દુ:ખ અને દોષ દૂર થાય છે.
પુરાણો અનુસાર આ પવિત્ર મહિનામાં શિવ-પાર્વતી અને રામ-સીતાના વિવાહ થયા હતા. શ્રીકૃષ્ણએ પણ આ મહિનામાં અર્જુનને ગીતાનું જ્ઞાન આપ્યું હતું. નિષ્ણાતો માને છે કે કશ્યપ ઋષિએ માગશર મહિનામાં કાશ્મીર વસાવ્યું હતું અને વૃંદાવનના બાંકે બિહારી પણ આ મહિનામાં દેખાયા હતા. આ મહિનામાં પવિત્ર નદીઓમાં તીર્થયાત્રા અને સ્નાન કરવાની પરંપરા છે. શંખ અને ભગવાન કૃષ્ણની પણ પૂજા કરવામાં આવે છે. આ મહિનામાં શ્રીરામ-જાનકી વિવાહ, દત્તાત્રેય પ્રાકટ્ય અને ગીતા જયંતિ જેવા મોટા ઉપવાસ તહેવારો પણ આવશે.
અગહન માસનું મહત્વ
હિંદુ ધર્મમાં માગશર મહિનો હિંદુ કેલેન્ડરનો બીજો મહિનો છે. તેને માર્ગશીર્ષ પણ કહે છે. આ મહિનામાં શંખ પૂજાનું વિશેષ મહત્વ આપવામાં આવ્યું છે. આ મહિનો શુભ કાર્યો અને લગ્ન માટે ખૂબ જ સારો છે. માર્ગશીર્ષ મહિનામાં લગ્ન કરવા ખૂબ જ શુભ માનવામાં આવે છે. ભગવાન શ્રીરામના લગ્ન આ મહિનામાં દેવી સીતા સાથે થયા હતા. કારતક મહિનામાં શરદઋતુના અંત પછી હેમંતઋતુનો પ્રારંભ થાય છે. કારતક મહિના પછી આવતા મહિનાને અગ્રહાયણ કહેવાય છે.
આ મહિનાની પૂર્ણિમાના દિવસે ચંદ્ર મૃગશિરા નક્ષત્રમાં હોય છે, તેથી તેને માર્ગશીર્ષ કહેવામાં આવે છે. હેમંત ઋતુ અને આ મહિનો લગભગ એક સાથે શરૂ થાય છે. આને પૃથ્વી પરના સર્જનનો સમયગાળો પણ ગણવામાં આવે છે. આ દરમિયાન નવા પાકનું પણ આગમન થાય છે. કારતક મહિનામાં ભગવાન વિષ્ણુના જાગરણ પછી, આ મહિનામાં લગ્ન અને અન્ય શુભ કાર્યો થાય છે. આ કારણથી આ મહિનો ખૂબ જ શુભ અને વિશેષ માનવામાં આવે છે.
અગહન માસને માર્ગશીર્ષ કહેવા પાછળ ઘણા કારણો છે. તેમાંથી પ્રથમ ભગવાન કૃષ્ણ સાથે સંબંધિત છે. શ્રીકૃષ્ણને અનેક નામોથી પૂજવામાં આવે છે. તેમાંથી એક માર્ગશીર્ષ પણ શ્રીકૃષ્ણનું નામ છે. આ માસને માગસર, અગહન કે અગ્રહાયણ પણ કહેવાય છે. શ્રીમદ ભાગવત અનુસાર, શ્રીકૃષ્ણએ કહ્યું છે કે માસન માર્ગશીર્ષોહમ અર્થાત્ માર્ગશીર્ષ તમામ મહિનામાં શ્રીકૃષ્ણનું જ સ્વરૂપ છે. માર્ગશીર્ષ માસમાં ભક્તિ દ્વારા મેળવેલા પુણ્યના આધારે સર્વ સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે.
ભગવાન શ્રીરામના વિવાહ
ધાર્મિક ગ્રંથો અનુસાર, વિવાહ પંચમીનો તહેવાર અગહન મહિનાના શુક્લ પક્ષની પાંચમના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે ત્રેતાયુગમાં આ તિથિએ ભગવાન શ્રીરામ અને માતા સીતાના લગ્ન થયા હતા. આ મહિનામાં મોક્ષદા એકાદશી વ્રત પણ રાખવામાં આવે છે. આ દિવસે ભગવાન શ્રીકૃષ્ણએ કુરુક્ષેત્રના મેદાનમાં અર્જુનને ગીતાનો ઉપદેશ આપ્યો હતો. આ કારણથી આ મહિનાનું વિશેષ મહત્વ છે.
પુરાણો અનુસાર જો કોઈ વ્યક્તિ આ મહિનામાં ઓછામાં ઓછા ત્રણ દિવસ બ્રહ્મ મુહૂર્ત દરમિયાન કોઈપણ પવિત્ર નદીમાં સ્નાન કરે છે, તો વ્યક્તિને તમામ સુખ પ્રાપ્ત થાય છે. સ્નાન કર્યા પછી મનપસંદ દેવી-દેવતાઓનું ધ્યાન કરવું જોઈએ. ત્યાર બાદ પદ્ધતિસર ગાયત્રી મંત્રનો જાપ કરો. સ્ત્રીઓ માટે, આ સ્નાન તેમના પતિને લાંબુ આયુષ્ય અને સારું સ્વાસ્થ્ય આપે છે. આ મહિનામાં શંખ પૂજાનું વિશેષ મહત્વ છે. સામાન્ય શંખને ભગવાન કૃષ્ણના પંચજન્ય શંખની સમકક્ષ ગણીને તેની પૂજા કરવાથી તમામ ઇચ્છિત પરિણામો પ્રાપ્ત થાય છે. અગહન મહિનામાં ભગવાન ગણેશની પૂજા કરવાનું મહત્વ પણ સમજાવવામાં આવ્યું છે.
