છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં ઓસ્ટ્રેલિયાના ચીન સાથે વધતા તણાવને કારણે પરિસ્થિતિ નાટકીય રીતે બદલાઈ ગઈ છે. ઓસ્ટ્રેલિયાના ચીન સાથેના સંબંધો વર્ષ 2017માં ખરાબ થવા લાગ્યા હતા. ઑસ્ટ્રેલિયા અને ખાસ કરીને પેસિફિક પ્રદેશમાં ચીનની વધતી જતી દખલગીરી, જેને કૅનબેરા તેના પ્રભાવનું ક્ષેત્ર માને છે, તે માત્ર ઑસ્ટ્રેલિયાને જ ચિંતિત કરતું નથી, પરંતુ નીતિ-નિર્માતાઓ દ્વારા જોખમ પણ અનુભવાય છે. પરિણામે, ચીનની દખલગીરીને રોકવા અને ચીની રોકાણને રોકવા માટે, આવા કડક સુરક્ષા કાયદા ઉતાવળમાં બનાવવામાં આવ્યા હતા, જેના કારણે નાગરિક અધિકારોનું પણ ઉલ્લંઘન થયું હતું.
આટલું જ નહીં, આવી સ્થિતિમાં ઓસ્ટ્રેલિયાએ માત્ર અમેરિકા સાથેના સંબંધોને મજબૂત બનાવ્યા જ નહીં, તેણે જાપાન અને ભારત જેવા દેશો સાથે પણ સારા સંબંધો સ્થાપિત કરવાની જરૂર અનુભવી. ઑસ્ટ્રેલિયાની ઉદાસીનતાને અનુભવતા, ચીને કેનબેરામાં અગાઉની લિબરલ-નેશનલ ગઠબંધન સરકાર પર વ્યૂહાત્મક પ્રતિબંધ લાદ્યો, કેટલાક ઑસ્ટ્રેલિયન કૃષિ ઉત્પાદનો અને અન્ય માલસામાન પર પ્રતિબંધ મૂક્યો, અને તેના વિદ્યાર્થીઓને ઑસ્ટ્રેલિયામાં અભ્યાસ કરતા નિરાશ કરવાની નીતિ અપનાવી. આવી સ્થિતિમાં ઓસ્ટ્રેલિયાને પણ તેના સામાન માટે ચીન સિવાય અન્ય બજારો શોધવાની જરૂરિયાત અનુભવાઈ હતી.
વર્ષ 2020માં ચીન સાથે ભારતના સંબંધો એટલા તંગ બની ગયા હતા કે 1975 પછી પહેલીવાર સરહદ પર બંને દેશોના સૈનિકો વચ્ચે હિંસક અથડામણ થઈ હતી, જેમાં મૃત્યુ પણ થયા હતા. વર્ષ 2021 અને 2022માં પણ બંને વચ્ચે ઘર્ષણ થયું હતું અને વાટાઘાટોના અનેક રાઉન્ડમાં પણ કોઈ ઉકેલ આવ્યો ન હતો. પરિણામે, જ્યારે ભારતે ઉત્પાદન ક્ષેત્ર માટે જરૂરી ઉપભોક્તા ચીજવસ્તુઓ અને ઘટકોની ચીનમાંથી આયાત ઘટાડવા અથવા દૂર કરવા સ્થાનિક ઉદ્યોગોને આર્થિક પ્રોત્સાહન આપવાનું શરૂ કર્યું, જ્યારે ચીની ચીજવસ્તુઓ પર વધારાની ડ્યુટી અને નિયંત્રણો લાદ્યા, ત્યારે કેટલીક ચીની તકનીકો પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો. અને નિર્ણય પણ લીધો. ચીની રોકાણ પર પ્રતિબંધ મૂકવો.
આવી સ્થિતિમાં, વર્ષ 2020 માં, ભારત-ઓસ્ટ્રેલિયા સંબંધો વધુ સારા અને મજબૂત થવા લાગ્યા. તે જ વર્ષે બંને દેશોએ વ્યાપક વ્યૂહાત્મક ભાગીદારીની જાહેરાત કરી, અને ઓસ્ટ્રેલિયા આખરે મલબાર કવાયતમાં જોડાયું, જે આ વર્ષે તે આયોજિત કરી રહ્યું છે. ઓસ્ટ્રેલિયા પહેલાથી જ ભારત સાથે સારા સંબંધોની ઈચ્છા ધરાવતું હતું, હવે ભારત પણ આ ક્ષેત્રમાં પહેલ કરી રહ્યું છે. ઓસ્ટ્રેલિયાના મંત્રીઓની ભારત મુલાકાતને ધ્યાનમાં રાખીને ગયા વર્ષે ભારતીય મંત્રીઓએ પણ ઓસ્ટ્રેલિયાની મુલાકાત લીધી હતી. હવે ક્વોડ બંને દેશો વચ્ચે મજબૂત સંબંધો માટેનું પ્લેટફોર્મ બની ગયું છે.
જો કે અગાઉ ભારતે ક્વાડ ફોરમ પર પણ ચીનનો ઉલ્લેખ કરવાનું ટાળ્યું હતું, પરંતુ 2021થી દક્ષિણ અને પૂર્વ ચીન સાગરમાં ચીનની આક્રમક ગતિવિધિઓનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. ભારતને તેના ભાગીદાર તરીકે ધ્યાનમાં લેતા, ઑસ્ટ્રેલિયાએ સેમી-કન્ડક્ટર્સ સપ્લાય કરવાની ખાતરી આપી છે, જ્યારે બંને દેશોએ તબીબી સાધનો અને રસીના ક્ષેત્રમાં સાથે મળીને કામ કરવા પ્રતિબદ્ધતા દર્શાવી છે.
બંને દેશોમાં નાગરિકોની અવરજવર પણ વધી છે. ઓસ્ટ્રેલિયામાં દર વર્ષે સ્થળાંતર કરવા અને અભ્યાસ કરવા માટે આવતા વિદેશીઓની સંખ્યામાં ભારત બીજા ક્રમે છે. તેવી જ રીતે, ડેકોન યુનિવર્સિટી ભારતમાં તેનું કેમ્પસ ખોલનારી પ્રથમ વિદેશી યુનિવર્સિટી બનવા જઈ રહી છે. બંને દેશો વિદ્યાર્થીઓ, સંશોધકો, સ્નાતકો અને ઉદ્યોગપતિઓ-ઉદ્યોગપતિઓની મુક્ત અવરજવર સુનિશ્ચિત કરવા માટે એક કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવા જઈ રહ્યા છે.
