સારવાર શરૂ કરવા, જટિલતાઓને સહન કરવા અને પુનર્વસન કાર્યક્રમોમાં ભાગ લેવા માટે પ્રેરણા એ આવશ્યક પરિબળ છે. રોગનિવારક દરમિયાનગીરીની સફળતામાં પ્રેરણા એ મુખ્ય પરિબળ છે અને તેની સારવાર પ્રક્રિયા પર સકારાત્મક અસર પડે છે. કેન્સર બચી ગયેલા લોકો વારંવાર તેમના આરોગ્ય સંભાળ પ્રદાતાઓને ખોરાકની પસંદગીઓ, શારીરિક પ્રવૃત્તિ અને આહાર પૂરવણીઓ વિશે પૂછે છે જે તેમના જીવનની ગુણવત્તા અને જીવન ટકાવી શકે છે. પરંતુ તેઓ આ પ્રકારની માહિતી માટે સમાચાર અહેવાલો અને અભ્યાસો પણ જુએ છે. તમારા આહાર અથવા પ્રવૃત્તિના સ્તરોમાં કોઈપણ ફેરફાર કરતા પહેલા, તે ખાતરી કરવી મહત્વપૂર્ણ છે કે માહિતી બહુવિધ સંશોધન અભ્યાસોના તથ્યો પર આધારિત છે.
કેન્સર બચી ગયેલા લોકો માટે ચેપ એ ખાસ ચિંતાનો વિષય છે, ખાસ કરીને જ્યારે રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી હોય. (આ તપાસવા માટે કેન્સરની સારવાર દરમિયાન વારંવાર રક્ત પરીક્ષણો કરવામાં આવે છે.) કેન્સરની અમુક સારવારો, જેમ કે કીમોથેરાપી, રોગપ્રતિકારક શક્તિને નબળી બનાવી શકે છે. જ્યારે તેમની રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી હોય, ત્યારે બચી ગયેલા લોકોએ એવા ખોરાક ખાવાનું ટાળવા માટે સાવચેત રહેવું જોઈએ જેમાં જંતુઓનું અસુરક્ષિત સ્તર હોઈ શકે.
ખોરાક સુરક્ષિત રીતે નિયંત્રિત થવો જોઈએ; ઉદાહરણ તરીકે: ખોરાક બનાવતા પહેલા અને પછી અને જમતા પહેલા તમારા હાથ ધોવા. શાકભાજી અને ફળોને સારી રીતે ધોઈ લો. ગરમ ખોરાકને ગરમ (140 F કરતા વધુ ગરમ) અને ઠંડા ખોરાકને ઠંડા (40 F કરતા વધુ ઠંડો) રાખો.
આહાર અને સ્વસ્થ આહાર
સંતુલિત આહાર એ તમારા એકંદર સ્વાસ્થ્ય માટે તમે કરી શકો તે શ્રેષ્ઠ પસંદગીઓમાંની એક છે. સ્વસ્થ વજન જાળવી રાખવાથી તમને તમારી તાકાત જાળવી રાખવામાં અથવા પુન:પ્રાપ્ત કરવામાં અને વધુ ઊર્જા મેળવવામાં મદદ મળશે. તે નવા કેન્સર, હૃદય રોગ, સ્ટ્રોક અને ડાયાબિટીસના જોખમને પણ ઘટાડી શકે છે. તમારા આહારમાં ફેરફાર કરવો હંમેશા સરળ નથી. જો તમે કેન્સરનો સામનો કરી રહ્યાં હોવ અને સારવાર કરાવતા હોવ તો તે વધુ મુશ્કેલ બની શકે છે. તમે ધીમે ધીમે ફેરફારો કરી શકો છો જેથી કરીને અલગ રીતે ખાવાનું સરળ બને.
સંતુલિત, સ્વસ્થ આહારમાં વિવિધ પ્રકારના ખોરાકનો સમાવેશ થાય છે. ખોરાકના વિવિધ પ્રકારો વિશે જાણવાથી તમારા આહાર વિશે પસંદગી કરવાનું સરળ બને છે. તમારા જીપી, ડાયેટિશિયન તમને સલાહ આપી શકે છે. ફળો અને શાકભાજી એ તંદુરસ્ત આહારનો મુખ્ય ભાગ છે. દિવસમાં પાંચ ભાગ ફળો અને શાકભાજી ખાવાનો પ્રયાસ કરો.
સ્ટાર્ચયુક્ત ખોરાક અને ફાઇબર આપણને વધુ ઊર્જા આપે છે તેથી બ્રાઉન રાઇસ, કઠોળ અને આખા અનાજની બ્રેડ ખાવી સારી છે. માંસ, માછલી અને કઠોળમાંથી મળતું પ્રોટીન આપણા શરીરના કોષોના વિકાસ અને સમારકામમાં મદદ કરે છે. આલ્કોહોલ ચોક્કસ કેન્સર થવાનું જોખમ વધારી શકે છે. આપણે જે આલ્કોહોલ પીએ છીએ તે ઘટાડવાથી તંદુરસ્ત જીવનશૈલી બની શકે છે.
તંદુરસ્ત વજન જાળવવું
તંદુરસ્ત વજન રાખવાથી હૃદય રોગ, સ્ટ્રોક અને ડાયાબિટીસનું જોખમ ઓછું થાય છે. તમારા વજનનું સંચાલન કરવાથી અમુક પ્રકારના કેન્સર થવાનું જોખમ અને કેટલાક કેન્સર પાછા આવવાના જોખમને પણ ઘટાડી શકાય છે.તમે તમારા BMIની ગણતરી કરીને તમારું સ્વસ્થ વજન નક્કી કરી શકો છો. તંદુરસ્ત વજન રાખવાથી હૃદય રોગ, સ્ટ્રોક અને ડાયાબિટીસનું જોખમ ઓછું થાય છે. તમારા વજનનું સંચાલન કરવાથી અમુક પ્રકારના કેન્સર થવાનું જોખમ અને કેટલાક કેન્સર પાછા આવવાના જોખમને પણ ઘટાડી શકાય છે.
તમે તમારા BMI (બોડી માસ ઇન્ડેક્સ)ની ગણતરી કરીને તમારા સ્વસ્થ વજનનું કામ કરી શકો છો. BMI ના પરિણામોનું અર્થઘટન વૃદ્ધ લોકોમાં અને દક્ષિણ એશિયાના લોકોમાં અલગ રીતે થાય છે. તમારી કમરને માપવાથી તમે તમારા સ્વસ્થ વજનથી ઉપર છો કે નહીં તે નિર્ધારિત કરવામાં પણ મદદ કરી શકે છે.
શું શાકભાજી અને ફળો ખાવાથી કેન્સર ફરી આવવાનું જોખમ ઘટશે?
મોટાભાગના અભ્યાસોમાં, વધુ શાકભાજી અને ફળો ખાવાથી ફેફસાં, મોં (મોં), અન્નનળી (મોંને પેટ સાથે જોડતી નળી), પેટ અને આંતરડાના કેન્સરના ઓછા જોખમ સાથે જોડવામાં આવ્યું છે. પરંતુ ઘણા બધા શાકભાજી અને ફળો સમાવિષ્ટ આહાર કેન્સરના પુનરાવૃત્તિ (પુનરાવૃત્તિ)ના જોખમને ઘટાડી શકે છે અથવા અસ્તિત્વમાં સુધારો કરી શકે છે તેના પર થોડા અભ્યાસ કરવામાં આવ્યા છે. શાકભાજી અને ફળો, કઠોળ, આખા અનાજ અને લાલ અને પ્રોસેસ્ડ માંસની માત્રા ઓછી હોય તેવા એકંદરે તંદુરસ્ત આહારની પેટર્નને જોતા અભ્યાસો સ્તન અને પ્રોસ્ટેટ કેન્સર પછી લાંબા સમય સુધી એકંદર અસ્તિત્વ સાથે સંકળાયેલા છે.
તેમ છતાં, કેન્સર બચી ગયેલા લોકોએ દરરોજ વિવિધ પ્રકારના રંગબેરંગી શાકભાજી અને ફળો ખાવા જોઈએ કારણ કે તેમના અન્ય સ્વાસ્થ્ય લાભો છે. શાકભાજી અને ફળોમાં કયા સંયોજનો સૌથી વધુ રક્ષણાત્મક છે તે જાણી શકાયું નથી, તેથી દરરોજ વિવિધ પ્રકારના રંગબેરંગી શાકભાજી અને ફળો ખાવાનું શ્રેષ્ઠ છે. શાકભાજી અને ફળો રાંધવાથી તમને અમુક પોષક તત્ત્વોને વધુ સારી રીતે શોષવામાં મદદ મળી શકે છે, જેમ કે કેરોટીનોઈડ્સ (શાકભાજી અને ફળોને તેમનો રંગ આપતા સંયોજનો).
શું મારે મારા શાકભાજી અને ફળોનો રસ પીવો જોઈએ?
જ્યુસિંગ તમારા આહારમાં વિવિધતા ઉમેરી શકે છે અને શાકભાજી અને ફળો મેળવવાની એક સારી રીત બની શકે છે, ખાસ કરીને જો તમને ચાવવામાં કે ગળવામાં તકલીફ પડતી હોય. જ્યુસિંગ શરીરને શાકભાજી અને ફળોમાંના કેટલાક પોષક તત્વોને શોષવામાં પણ મદદ કરે છે. પરંતુ આખા શાકભાજી અને ફળો કરતાં જ્યુસ ઓછા ભરાતા હોઈ શકે છે અને તેમાં ફાઈબર ઓછું હોય છે. પુષ્કળ ફળોનો રસ પીવાથી વ્યક્તિના આહારમાં વધારાની કેલરી અને સાદી શર્કરા પણ ઉમેરી શકાય છે. જ્યુસ પ્રોડક્ટ્સ ખરીદો જે 100% શાકભાજી અથવા ફળોના રસ હોય અને હાનિકારક સૂક્ષ્મજંતુઓને દૂર કરવા માટે પાશ્ચરાઇઝ્ડ હોય. આ દરેક માટે વધુ સારું છે પરંતુ ખાસ કરીને એવા લોકો માટે મહત્વપૂર્ણ છે જેમની રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી હોય, જેમ કે કિમોથેરાપી લેનારાઓ.
થાક (અતિશય થાક), હલકું માથું, શુષ્ક મોં, મોંમાં ખરાબ સ્વાદ અને ઉબકા જેવા લક્ષણો ડિહાઇડ્રેશન (શરીરમાંથી પ્રવાહીની ખોટ) ને કારણે થઈ શકે છે. આ સમસ્યાઓને રોકવા માટે, બચી ગયેલા લોકોએ પૂરતા પ્રમાણમાં પ્રવાહી લેવાનો પ્રયાસ કરવો જોઈએ. આ ખાસ કરીને મહત્વનું છે જો તમે પ્રવાહી ગુમાવતા હોવ, જેમ કે ઉલટી અથવા ઝાડા દ્વારા.
સ્વસ્થ પુખ્ત પુરુષોને દિવસમાં લગભગ 3.7 લિટર પાણીની જરૂર હોય છે, જ્યારે સ્ત્રીઓને લગભગ 2.7 લિટર પાણીની જરૂર હોય છે, પરંતુ આમાંથી મોટા ભાગનો પ્રવાહી ખોરાકમાંથી આવે છે. (નોંધ: એક લિટર એક ક્વાર્ટ અથવા ચાર 8-ઔંસ કપથી થોડું વધારે છે). જો તમને ખાવા-પીવામાં તકલીફ પડી રહી હોય અથવા પ્રવાહી ગુમાવી રહ્યાં હોય (ઉલટી અથવા ઝાડા જેવી સમસ્યાને કારણે, ઉદાહરણ તરીકે), તો તમે પૂરતું પ્રવાહી ન લઈ શકો. તમે વધુ પ્રવાહી કેવી રીતે મેળવી શકો તે વિશે તમારી કેન્સર કેર ટીમ અથવા પ્રાથમિક સંભાળ પ્રદાતા સાથે વાત કરો.
શું મારે કેન્સરની સારવાર અને પુન:પ્રાપ્તિ દરમિયાન કસરત કરવી જોઈએ?
શારીરિક પ્રવૃત્તિ કેન્સરની સારવાર પછી તમારી પુન:પ્રાપ્તિનો મહત્વપૂર્ણ ભાગ બની શકે છે. સારવાર દરમિયાન, બેસીને ઓછો સમય વિતાવવો અને ટૂંકું ચાલવું પણ મદદ કરી શકે છે. સક્રિય રહેવાના ઘણા ફાયદા છે અને તે આમાં મદદ કરી શકે છે: થાક અને સારવારની કેટલીક આડઅસરો, ચિંતા અને ડિપ્રેશન ઘટાડે છે, તમારા મૂડ અને જીવનની ગુણવત્તામાં સુધારો કરે છે, તમારા સ્નાયુઓ, સાંધા અને હાડકાંને મજબૂત બનાવે છે, તમારા હૃદયની સંભાળ રાખે છે અને અન્ય સ્વાસ્થ્યનું જોખમ ઘટાડે છે. સમસ્યાઓ ભલામણ કરેલ સ્તરો પર સક્રિય રહેવાથી અને સ્વસ્થ વજન જાળવી રાખવાથી અમુક કેન્સર પાછા આવવાનું જોખમ ઘટાડી શકે છે.
સંશોધન ભારપૂર્વક સૂચવે છે કે વ્યાયામ માત્ર કેન્સરની સારવાર દરમિયાન જ સલામત નથી, પરંતુ તે શારીરિક કામગીરી અને જીવનની ગુણવત્તાના ઘણા પાસાઓને પણ સુધારી શકે છે. મધ્યમ કસરત કેન્સર-સંબંધિત લક્ષણો અને આડઅસરો, જેમ કે થાક (અત્યંત થાક), ચિંતા, હતાશા અને ઊંઘમાં સુધારો કરવા માટે દર્શાવવામાં આવી છે. તે હૃદય અને રક્ત વાહિનીઓની ફિટનેસ, સ્નાયુઓની મજબૂતાઈ અને શરીરની રચનામાં પણ મદદ કરે છે (તમારું શરીર ચરબી, હાડકા અથવા સ્નાયુઓનું કેટલું બનેલું છે).
કેમોથેરાપી અને રેડિયેશન મેળવતા લોકો જેઓ પહેલાથી જ કસરત કરે છે તેઓને કેન્સરની સારવાર ન મેળવતા લોકો કરતાં ઓછી તીવ્રતામાં અને વધુ ધીમેથી નિર્માણ કરવાની જરૂર પડી શકે છે. મુખ્ય ધ્યેય શક્ય તેટલું સક્રિય રહેવું અને સારવાર પછી સમય જતાં તમારી પ્રવૃત્તિનું સ્તર ધીમે ધીમે વધારવું જોઈએ.
તમે સુરક્ષિત છો અને ભલામણોનું પાલન કરો છો તેની ખાતરી કરવા માટે કોઈપણ નવી શારીરિક પ્રવૃત્તિ અથવા કસરત યોજના શરૂ કરતા પહેલા તમારી કેન્સર સંભાળ ટીમ અને ફિઝિયોથેરાપિસ્ટ સાથે તપાસ કરો.
