વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ બુદ્ધ પૂર્ણિમાના અવસર પર નેપાળની મુલાકાત લીધી છે. વડા પ્રધાને લુમ્બાનીમાં માયાદેવી મંદિરમાં પ્રાર્થના કરી, પવિત્ર પુષ્કર્ણી કુંડ અને અશોક સ્તંભની પરિક્રમા કરી. તેમણે ભારતની મદદથી બની રહેલા બૌદ્ધ સાંસ્કૃતિક કેન્દ્રના ભૂમિપૂજનમાં પણ ભાગ લીધો હતો.આ મુલાકાતમાં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ તેમના નેપાળના સમકક્ષ દેઉબા સાથે હાઈડ્રોપાવર, વિકાસ અને કનેક્ટિવિટી જેવા મુદ્દાઓ પર ચર્ચા કરી.
દ્વિપક્ષીય બેઠક બાદ બંને દેશો વચ્ચે સાંસ્કૃતિક અને શિક્ષણ ક્ષેત્રે સહયોગના મુદ્દાઓ પર કેટલાક કરાર થયા. વડાપ્રધાન આ સમયગાળા દરમિયાન લુમ્બાની મઠ ખાતે ઈન્ડિયા ઈન્ટરનેશનલ સેન્ટર ફોર બુદ્ધિસ્ટ કલ્ચર એન્ડ હેરિટેજનો શિલાન્યાસ કર્યો. આ ઉપરાંત વડાપ્રધાન મોદી બુદ્ધ જયંતિની ઉજવણીમાં પણ ભાગ લીધો. તેઓએ બૌદ્ધ વિદ્વાનો, બૌદ્ધ સાધુઓ તેમજ નેપાળ અને ભારતના લોકોને પણ સંબોધિત કર્યા. આ મુલાકાત પાછળ પણ કારણ છુપાયેલું છે.
નેપાળમાં મુખ્યત્વે બે રાજકીય પક્ષોનું વર્ચસ્વ છે. પ્રથમ કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી અને બીજી નેપાળી કોંગ્રેસ. હાલમાં નેપાળી કોંગ્રેસ પાર્ટીની સરકાર છે. શેર બહાદુર દેઉબા 13 જુલાઈ 2021ના રોજ વડાપ્રધાન બન્યા. આ પહેલા નેપાળની કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીના કેપી શર્મા ઓલી 2018 થી 2021 સુધી વડાપ્રધાન હતા. કેપી શર્માના કાર્યકાળ દરમિયાન ભારત-નેપાળના સંબંધોમાં તિરાડ પડી હતી.
શર્મા સામ્યવાદી વિચારધારાના હતા અને તેઓ ચીનના પ્રભાવમાં હતા. તે દિવસોમાં ચીનના રાજદૂતનો હસ્તક્ષેપ સીધો વડાપ્રધાનથી લઈને નેપાળના રાષ્ટ્રપતિ કાર્યાલય સુધી હતો. આ કારણે ભારત અને નેપાળ વચ્ચે ઘણા વિવાદો શરૂ થયા.
નેપાળ અને ચીન વચ્ચેની વધતી જતી નિકટતાથી ભારત પ્રભાવિત થશે. નેપાળ પર વધુ પ્રભાવ પાડીને ચીન તેની જમીનનો ઉપયોગ ભારત વિરુદ્ધ કરી શકે છે. આ સૌથી ખતરનાક પરિસ્થિતિ હશે. આવી સ્થિતિમાં ભારતે નેપાળ સાથેના સંબંધો યોગ્ય રાખવા પડશે, જ્યારે નેપાળે પણ ચીન સાથે સાવચેત રહેવાની જરૂર છે.
જ્યારથી દેઉબા વડાપ્રધાન બન્યા છે ત્યારથી ભારત-નેપાળ સંબંધોમાં સુધારો જોવા મળ્યો છે. તે સારી વાત છે. નેપાળે શ્રીલંકાની પરિસ્થિતિમાંથી શીખવું જોઈએ. જો નેપાળ કોઈપણ રીતે ચીન પર નિર્ભર રહેશે તો આવનારા સમયમાં તેની હાલત ખૂબ જ ખરાબ થઈ જશે. ભારત અને નેપાળ વચ્ચે સારા સંબંધો બંને માટે જરૂરી છે.
શ્રીલંકા ચીનના દેવા હેઠળ ડૂબી ગયું છે. આર્થિક અને સામાજીક પરિસ્થિતિને ઘણું નુકસાન થયું છે. લોકો ભૂખ્યા સૂવા મજબૂર છે. મોંઘવારી તેની ટોચ પર છે. આવા સમયે પણ ચીને ન તો તેનું દેવું માફ કર્યું કે ન તો વ્યાજ પર કોઈ છૂટ આપી, પરંતુ શ્રીલંકાને ભારતનો ટેકો મળ્યો. આ મુશ્કેલ પરિસ્થિતિમાં ભારતે શ્રીલંકાને ન માત્ર આર્થિક મદદ કરી છે પરંતુ તે ખોરાક, તેલ અને અન્ય જરૂરી સંસાધનો પણ આપી રહ્યું છે. જેના કારણે જ્યાં બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધો મજબૂત થઈ રહ્યા છે, ત્યાં જ શ્રીલંકા અને ચીન વચ્ચેનું અંતર વધી રહ્યું છે.
માત્ર શ્રીલંકા અને નેપાળ જ નહીં, છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં ચીને ભૂટાન, મ્યાનમાર, માલદીવમાં પણ ભારતના સંબંધો બગાડવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. જો કે, ભારતે આ બધું સમયસર સંભાળ્યું. કોરોના દરમિયાન ભારતે ભૂટાનને ઘણી મદદ કરી. એ જ રીતે મ્યાનમારમાં રાજકીય પરિસ્થિતિ ખરાબ હતી. સેનાએ ત્યાંની સત્તા કબજે કરી લીધી હતી. આ પછી આખી દુનિયાએ મ્યાનમારને મદદ મોકલવાનું બંધ કરી દીધું.
ભારતે મ્યાનમાર આર્મીની આ કાર્યવાહીની નિંદા કરી છે, પરંતુ ત્યાંના લોકોની મદદ ચોક્કસપણે ચાલુ રાખી છે. માલદીવમાં પણ ચીને મુખ્ય વિપક્ષી પાર્ટી સાથે મળીને ભારત વિરોધી આંદોલન શરૂ કર્યું હતું. જો કે શાસક પક્ષે આ આંદોલનને બહુ મહત્વ આપ્યું ન હતું. આ કારણે બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધો હજુ પણ ઘણા સારા છે.