- જીઓ ઉપર મફતમાં જોવા મળતા IPL મેચ પર કરોડો દર્શકો હોવા છતા આવકનો સ્ત્રોત કયાંથી ઉભો કરવો?
ઇન્ડિયન પ્રીમિયર લીગની ચાલુ આવૃત્તિએ સ્ટાર સ્પોર્ટ્સ અને જીઓ સિનેમા બંને પર રેકોર્ડ સ્થાપિત કર્યા છે અને દર્શકોને આકષ્ર્યા છે. પ્રથમ 18 મેચો ટીવી પર 400 મિલિયન દર્શકોએ જોઈ હતી, જે ટૂર્નામેન્ટની કોઈપણ આવૃત્તિ માટે સૌથી વધુ છે, ડિજિટલ પર, 29 મેચ રેકોર્ડબ્રેક 38 કરોડ દર્શકોએ જોઈ હતી. IPL 2023 દર્શકોની દ્રષ્ટિએ સૌથી મોટું વર્ષ હતું, જેમાં ટીવી અને ડિજિટલની પહોંચ 500 મિલિયન અને 450 મિલિયન હતી.
જ્યારે દર્શકોની સંખ્યા સતત વધી રહી છે, ત્યારે મીડિયા અધિકાર ધારકો, ડિઝની સ્ટાર અને વાયકોમ 18, નુકસાન સહન કરી રહ્યા છે કારણ કે વાર્ષિક મીડિયા અધિકારોની ચૂકવણી (રૂ. 9,000 કરોડથી વધુ) અને મુદ્રીકરણ વચ્ચે મોટો તફાવત છે. ડિઝની સ્ટાર સબ્સ્ક્રિપ્શન્સ અને જાહેરાત બંને દ્વારા મુદ્રીકરણ કરી રહ્યું છે. જીઓ સિનેમા તમામ મોબાઇલ અને કનેક્ટેડ-ટીવી વપરાશકર્તાઓને મફતમાં ટુર્નામેન્ટ ઓફર કરવાને કારણે જાહેરાતો પર સંપૂર્ણપણે નિર્ભર છે. એડવર્ટાઈઝિંગ માર્કેટમાં મંદી અને ક્ધઝ્યુમર ટેક સ્ટાર્ટ-અપ્સ એડવર્ટાઈઝિંગ માર્કેટમાંથી બહાર નીકળવાથી બંનેએ જાહેરાત મુદ્રીકરણને અસર કરી છે. મીડિયા અધિકારોમાં વિભાજનને કારણે જાહેરાતના મુદ્રીકરણને પણ અસર થઈ છે, જેમાં ડિઝની સ્ટાર અને વાયાકોમ 18 બંનેએ જાહેરાતનો મોટો હિસ્સો મેળવવા માટે એકબીજાને ઓછું વેચાણ કર્યું છે.
આનાથી પ્લેટફોર્મ પરથી સત્તાનું સંતુલન વિજ્ઞાપનકર્તાઓ તરફ સ્થાનાંતરિત થયું છે, જેઓ ડિઝની અને વાયાકોમ 18 વચ્ચેની લડાઈથી સૌથી વધુ લાભ મેળવી રહ્યાં છે. 2023 માં, IPL પર મીડિયાનો ખર્ચ ઘટીને રૂ. 4,000 કરોડ જેટલો થયો હતો, જે ગયા વર્ષે લગભગ રૂ. 5,000 કરોડના રેકોર્ડ ઉચ્ચ સ્તરે હતો, જ્યારે ડિઝની સ્ટાર પાસે બંને અધિકારો હતા. એકંદરે, ડિઝની સ્ટાર અને વાયકોમ 18 એ IPL ટીવી અને ડિજિટલ અધિકારો માટે રૂ. 47,000 કરોડથી વધુનું રોકાણ કર્યું છે. પે-ટીવી સબ્સ્ક્રાઇબર્સમાં ઘટાડો અને ભારતીય ક્રિકેટ કંટ્રોલ બોર્ડ દ્વારા મીડિયા અધિકારોની ખોટ, જીઓ સિનેમા ફ્રી-ટુ-પ્લે વ્યૂહરચના સાથે, ડિઝની સ્ટારના સબ્સ્ક્રિપ્શન દ્વારા મુદ્રીકરણને પણ અસર કરી.
બીસીસીઆઇ અને IPL ટીમો સતત જીતી રહી છે, જ્યારે અધિકાર ધારકોને નુકસાન થઈ રહ્યું છે. જોકે, મીડિયા સેક્ટરમાં ચાલી રહેલા કોન્સોલિડેશનથી બીસીસીઆઇ માટે ખતરાની ઘંટડી વગાડવી જોઈએ. લાઇવ સ્પોર્ટ્સ ક્ધટેન્ટના બે સૌથી મોટા ખરીદદારો, સ્ટાર અને વાયાકોમ 18, મર્જ થઈ રહ્યા છે. આનો અર્થ એ છે કે આગામી 2027ની આસપાસ IPL મીડિયા અધિકારો માટે એક ઓછી બોલી લગાવનાર હશે. જો કે, ટેક અને સ્ટ્રીમિંગ જાયન્ટ્સ જેમ કે ગૂગલ, મેટા, એમેઝોન અને નેટફ્લિક્સ મેદાનમાં ઉતરે તેવી શક્યતા છે કારણ કે લાઇવ સ્પોર્ટ્સ વપરાશ માટે ટીવી પર સ્ટ્રીમિંગ પ્રાધાન્ય મેળવે છે. 5જી અને વાયર્ડ બ્રોડબેન્ડની વૃદ્ધિ સાથે સ્માર્ટફોન અને કનેક્ટેડ ટીવી સેટના વધતા પ્રવેશને કારણે સ્ક્રીનની સંખ્યામાં વિસ્ફોટ, સામગ્રીનો વપરાશ કરવાની રીતને વિક્ષેપિત કરવા માટે સેટ છે. તેનાથી સ્પોર્ટ્સ પ્રોપર્ટીના મીડિયા અધિકારો પર પણ અસર થશે. મૂલ્યના સંદર્ભમાં ટીવીને પાછળ છોડીને, બીસીસીઆઇ આગળ જતાં મૂલ્યના શોષણના તેના મુખ્ય માધ્યમ તરીકે ડિજિટલનો ઉપયોગ કરશે. ટેલિવિઝનથી વિપરીત, ડિજિટલ અધિકારોને તેની કિંમત વધારવા માટે વિડિયો, ઑડિઓ, ગેમિંગ અને સોશિયલ મીડિયા જેવી બહુવિધ શ્રેણીઓમાં વિભાજિત કરી શકાય છે.
