- 2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં આશરે રૂ. 50,000 કરોડ ($7 બિલિયન)નો ખર્ચ થયો હતો, જે 2014ની ચૂંટણી દરમિયાન ખર્ચવામાં આવેલા રૂ. 3,870 કરોડ કરતાં નોંધપાત્ર રીતે વધુ છે
Lok Sabha Elections 2024 : ભારતમાં 2024ની લોકસભા ચૂંટણી સાત તબક્કામાં યોજાવા જઈ રહી છે. જેની શરૂઆત 19 એપ્રિલથી થઈ છે. દેશમાં ચૂંટણીઓ કરાવવાનું કામ ચૂંટણી પંચ (EC)ને સોંપવામાં આવ્યું છે. આ વખતે દેશભરમાં 96.8 કરોડથી વધુ લોકો મતદાન કરવાના છે.
જો કે, લોકશાહીના સૌથી મોટા તહેવારની ઉજવણી એટલી સસ્તી નથી.
આટલા મોટા પાયા પર ચૂંટણી કરાવવામાં ઘણો ખર્ચ થાય છે. છેલ્લા કેટલાક દાયકાઓમાં આ ખર્ચમાં ઝડપથી વધારો થયો છે. 1951-52ની ચૂંટણીઓ દરમિયાન તેના પ્રારંભિક તબક્કામાં ભારતમાં ચૂંટણીઓ યોજવા માટે રૂ. 10.5 કરોડનું રોકાણ કરવામાં આવ્યું હતું. જ્યારે 1957ની ચૂંટણીમાં ખર્ચમાં થોડો ઘટાડો જોવા મળ્યો હતો. પરંતુ ત્યારપછીની તમામ ચૂંટણીઓમાં આ ખર્ચમાં વધારો જોવા મળ્યો છે અને ખર્ચમાં પણ નોંધપાત્ર વધારો થયો છે.
ચૂંટણી પ્રક્રિયા ખર્ચાળ છે
2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં આશરે રૂ. 50,000 કરોડ ($7 બિલિયન)નો ખર્ચ થયો હતો, જે 2014ની ચૂંટણી દરમિયાન ખર્ચવામાં આવેલા રૂ. 3,870 કરોડ કરતાં નોંધપાત્ર રીતે વધુ છે. OpenSecrets.org ના ડેટા અનુસાર, આ ખર્ચ 2016 યુએસ પ્રમુખપદની ચૂંટણી દરમિયાન ખર્ચવામાં આવેલા અંદાજે $6.5 બિલિયન કરતાં નોંધપાત્ર રીતે વધારે છે. આ દર્શાવે છે કે ચૂંટણી કેટલી મોંઘી છે.
મત દીઠ કેટલો ખર્ચ થાય છે
પ્રતિ મતની વાત કરીએ તો 1951માં પ્રતિ મતદાતાનો ખર્ચ 6 પૈસા હતો. જ્યારે 2014માં તે વધીને 46 રૂપિયા થઈ ગયો. ચૂંટણી પ્રચાર સંબંધિત ખર્ચ સતત વધી રહ્યા છે. આ વધારા માટે અસંખ્ય પરિબળો જવાબદાર છે. જેમાં સોશિયલ મીડિયાનો વધતો પ્રભાવ અને રાજકીય અભિયાનોની વધતી માંગનો સમાવેશ થાય છે.
સૌથી મોટો ખર્ચ ઈલેક્ટ્રોનિક વોટિંગ મશીન (EVM)ની ખરીદીનો છે. વહીવટી ખર્ચ, જેમાં અધિકારીઓ માટે મહેનતાણું, તાલીમ સત્રો અને જાગૃતિ અભિયાનનો સમાવેશ થાય છે.
એટલું જ નહીં પરંતુ ચૂંટણી પંચના આદેશ મુજબ ચૂંટણી પ્રક્રિયાને સરળ બનાવવાની ફરજ બજાવતા અધિકારીઓને રોજના 350 રૂપિયા અને મતદાન અધિકારીઓને 250 રૂપિયા મળે છે.
આ બોજ કોણ ઉઠાવે છે?
લોકસભાની ચૂંટણી કરાવવાનો ખર્ચ કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો દ્વારા ઉઠાવવામાં આવે છે. જ્યારે કેન્દ્ર લોકસભાની ચૂંટણીનો સંપૂર્ણ ખર્ચ ઉઠાવે છે, જ્યારે રાજ્ય વિધાનસભાની ચૂંટણીનો ખર્ચ સંપૂર્ણપણે સંબંધિત રાજ્ય સરકારો દ્વારા ઉઠાવવામાં આવે છે. જો કે, એક સાથે ચૂંટણીના કિસ્સામાં, નાણાકીય જવાબદારી કેન્દ્ર અને રાજ્યો વચ્ચે સમાનરૂપે વહેંચવામાં આવે છે.
4 જૂને પરિણામ જાહેર થશે
લોકસભા ચૂંટણી 2024 સાત તબક્કામાં યોજાવા જઈ રહી છે. 4 જૂને પરિણામોની જાહેરાત સાથે ફાઇનલ યોજાવાની છે. ઘોષણા અને મતોની ગણતરી સહિત કુલ 82 દિવસની ચૂંટણી પ્રક્રિયા સાથે, 2024ની લોકસભા ચૂંટણી એ ભારતના લોકશાહી ઇતિહાસમાં સૌથી લાંબી ચાલતી ચૂંટણી છે.
