એવું કહેવાય છે કે એન્ટાર્કટિકા અને આર્કટિક પૃથ્વીના રેફ્રિજરેટર્સ છે. આના કારણે પૃથ્વી ઠંડી રહે છે, પરંતુ હવે વૈજ્ઞાનિકોએ દાવો કર્યો છે કે આર્કટિક સમુદ્રનો બરફ થોડા વર્ષોમાં ખતમ થવા જઈ રહ્યો છે. નવો બરફ પણ સામાન્ય રીતે રચાઈ રહ્યો નથી. આથી આવનારા કેટલાક વર્ષોમાં ભારે ગરમી પરેશાન કરનારી છે. બીજી તરફ ક્લાઈમેટ ચેન્જના કારણે એન્ટાર્કટિકાનો બરફ પણ ઝડપથી પીગળી રહ્યો છે.
આર્કટિક એ જમીનથી ઘેરાયેલો બરફનો સમુદ્ર છે અને ઉત્તર ગોળાર્ધના ઉચ્ચ અક્ષાંશ પર સ્થિત છે. એક રીતે, તમે તેને બરફનો દરિયો પણ કહી શકો છો. પરંતુ હાલમાં જ એક રિપોર્ટ સામે આવ્યો છે જે ચિંતાજનક છે. આર્કટિકનો દરિયાઈ બરફ કુદરતી રીતે ઉનાળામાં ઓછો થાય છે, પરંતુ શિયાળામાં અહીં બરફની જાડી ચાદર ફરી એકઠી થાય છે.
હવે રિપોર્ટમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે આર્કટિક માત્ર 10 વર્ષમાં ‘બરફ મુક્ત’ બની શકે છે. આનો અર્થ એ છે કે કેટલાક દિવસો અથવા મહિનાઓ હશે જ્યારે બરફ નહીં હોય. જો આમ થશે તો પૃથ્વી અણધારી રીતે ગરમ થઈ જશે અને ચારેબાજુ આગ જોવા મળશે. વૈજ્ઞાનિકોનું કહેવું છે કે જો જલ્દીથી તેને રોકવાના પ્રયાસો કરવામાં નહીં આવે તો તે આફત તરફ દોરી શકે છે.
યુનિવર્સિટી ઓફ કોલોરાડો બોલ્ડરના વૈજ્ઞાનિકોએ આર્કટિકમાં બરફના નિર્માણ અને પીગળવા પર લાંબું સંશોધન કર્યું હતું. એવું જાણવા મળ્યું છે કે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં, અહીંનો બરફ ઉનાળામાં પહેલાની સરખામણીમાં સામાન્ય કરતાં વધુ પીગળી રહ્યો છે. અગાઉ શિયાળામાં તે ઝડપથી થીજી જતું હતું, પરંતુ હવે એવું નથી થતું. ખૂબ જ ઓછો બરફ રચાઈ રહ્યો છે. આ સ્થિતિ ડરામણી છે.
વૈજ્ઞાનિકોના મતે 2030 પહેલા એક મહિનો હશે જ્યારે આપણે આર્કટિકમાં 25 ટકાથી ઓછો બરફ જોઈશું. ઓછા બરફનો અર્થ છે કે મહાસાગરો વધુ ઝડપથી ગરમ થશે. આ કારણે બરફ ઝડપથી પીગળશે અને ત્યાંથી આવતા પવનો હીટવેવ લાવશે.
આર્કટિક સમુદ્રી બરફ સામાન્ય રીતે સપ્ટેમ્બરના મધ્યમાં સૌથી નીચો હોય છે. ત્યારે ગરમીના કારણે મોટાભાગનો બરફ પીગળી ગયો છે અને શિયાળાના આગમનની તૈયારીઓ ચાલી રહી છે. જ્યારે બરફ ફરી થીજવા લાગે છે. સદીઓથી આવું થતું આવ્યું છે. પરંતુ અમેરિકન સ્પેસ એજન્સી નાસાએ શોધી કાઢ્યું છે કે ઉનાળા અને શિયાળા બંનેમાં બરફ ઓછો થતો જાય છે.
જ્યારે નાસાએ 19 સપ્ટેમ્બર, 2023 ના રોજ તેના ઉપગ્રહો સાથે ટ્રેકિંગ શરૂ કર્યું, ત્યારે આર્કટિકમાં બહુ ઓછો બરફ જોવા મળ્યો હતો. જો કે એવું માનવામાં આવે છે કે આ તે જ સમય છે જ્યારે એન્ટાર્કટિકામાં બરફ તેની ટોચ પર છે. એટલે કે તેની માત્રા સૌથી વધુ છે. પરંતુ છેલ્લા કેટલાક સમયથી અહીં પણ બરફ ઝડપથી પીગળી રહ્યો છે.
વૈજ્ઞાનિકોનું અનુમાન છે કે આર્ક્ટિકમાં પ્રથમ બરફ મુક્ત સ્થિતિ 2020 અથવા 2030 ના દાયકામાં કોઈપણ સપ્ટેમ્બર મહિનામાં આવી શકે છે. ચાલો અહીં સ્પષ્ટ કરીએ કે ‘બરફ-મુક્ત’ નો અર્થ 100 ટકા બરફ મુક્ત નથી, તેનો અર્થ એ છે કે સમુદ્રમાં 10 લાખ ચોરસ કિલોમીટરથી ઓછો બરફ હશે. 2030ના અંત સુધીમાં તેમાં 24 ટકાનો ઘટાડો થવાની આશંકા પણ છે.
તો પછી તેઓ કેવી રીતે બચશે? આ અંગે વૈજ્ઞાનિકોએ સૂચનો આપ્યા છે. તેમનું કહેવું છે કે જો ગ્રીનહાઉસ ગેસના ઉત્સર્જન પર અંકુશ લગાવવામાં આવે તો તેને બચાવી શકાય છે. ખાસ કરીને કાર્બન ઉત્સર્જન રોકવા પર વિશેષ ભાર મૂકવો પડશે. સીયુ બોલ્ડર ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ આર્ક્ટિક એન્ડ આલ્પાઇન રિસર્ચના પ્રોફેસર એલેક્ઝાન્ડ્રા જાહને જણાવ્યું હતું કે, જો આર્કટિક બરફ ઘટશે તો પૃથ્વીનું વાતાવરણ સંપૂર્ણપણે બદલાઈ જશે. હીટવેવ મહિનાઓ સુધી રહેશે. અનેક પ્રકારના રોગો થશે. તેના કારણે લોકોના મોત પણ થશે.
