વિશ્વની સૌથી ઊંડી નદી તરીકે ઓળખાતી કોંગો નદી વિશે આવા અનેક તથ્યો છે કે તે અનોખી અને પોતાની પ્રકારની એકમાત્ર નદી છે. તે સૌથી ધીમી વહેતી નદી પણ છે અને એમેઝોન પછી, તે સૌથી વધુ પાણી વહાવતી સૌથી મોટી નદી છે. કેટલીક વસ્તુઓ ખરેખર આશ્ચર્યજનક છે.
જ્યારે પણ આપણે વિશ્વની નદીઓ વિશે વાત કરીએ છીએ, ત્યારે આપણે ફક્ત સૌથી મોટી અથવા સૌથી લાંબી નદી વિશે વાત કરીએ છીએ. ઘણી વખત આપણે રંગબેરંગી નદીઓ અથવા અમુક પ્રકારની ખતરનાક નદી વિશે વાત કરીએ છીએ. પરંતુ બહુ ઓછા લોકો જાણે છે કે આફ્રિકાની કોંગો નદી પોતાની સાથે અનેક અનોખા તથ્યો ધરાવે છે તે વિશ્વની સૌથી ઊંડી નદી તરીકે ઓળખાય છે.
મધ્ય આફ્રિકામાં વહેતી કોંગો નદી વિશ્વની અનન્ય નદીઓમાંની એક છે. તે દર સેકન્ડે 36 લાખ ઘન મીટર પાણી એટલાન્ટિક મહાસાગરમાં વહન કરે છે. તે એમેઝોન સિવાય વિશ્વની અન્ય કોઈપણ નદી કરતાં વધુ વહે છે. તેની સરેરાશ ઊંડાઈ 220 મીટર આંકવામાં આવી છે, પરંતુ ઘણી જગ્યાએ આ નદીની ઊંડાઈ પણ જાણી શકાઈ નહી.
કોંગો નદી પશ્ચિમ-મધ્ય આફ્રિકાના છ દેશોમાંથી વહે છે – કેમરૂન, રિપબ્લિક ઓફ કોંગો, ડેમોક્રેટિક રિપબ્લિક ઓફ કોંગો, સેન્ટ્રલ આફ્રિકન રિપબ્લિક, ઇક્વેટોરિયલ ગિની અને ગેબોન. તે તેના માર્ગ સાથે ત્રણ ભાગોમાં વિભાજિત જોવા મળે છે, અપર કોંગો, મિડલ કોંગો અને લોઅર કોંગો. તે આફ્રિકન ખંડના 13 ટકા પાણી લે છે અને તેને એટલાન્ટિક મહાસાગરમાં છોડે છે.
પાંચ મિલિયન વર્ષ પહેલાં સુધી, કોંગો નદી સમુદ્રથી 362 કિમી દૂર એક વિશાળ તળાવમાં સમાપ્ત થઈ હતી. ત્યારબાદ પાણીએ આધુનિક પૂલ માલેબો ખાતે ઉચ્ચપ્રદેશના ખડકનો ભંગ કર્યો, જેના દ્વારા કોંગો નદી ભયાનક રેપિડ્સમાં પડે છે, જે એક ભારે પ્રવાહ તરીકે સંપૂર્ણ 12 ફીટ પ્રતિ માઇલ નીચે જાય છે અને પછી સમુદ્રમાં વહે છે.
વિશ્વની મોટાભાગની મહાન નદીઓ ઉપનદીઓના માર્ગની જેમ ડેલ્ટામાં સમાપ્ત થાય છે, પરંતુ કોંગો નય. તેના પાણી એટલાન્ટિકને સાંકડી ચેનલમાં અથડાવે છે, જે વૈજ્ઞાનિકો માને છે કે કેટલાક સ્થળોએ તે 220 મીટરથી વધુ ઊંડા છે.
લોઅર કોંગો એ વિશ્વનું પ્રથમ સ્થાન છે જ્યાં પ્રાણીઓની વસ્તી પર્વતો અથવા મહાસાગરો દ્વારા નહીં, પરંતુ નદીના પ્રવાહો દ્વારા વિભાજિત કરવામાં આવી છે. અહીંની નદી એક માઈલથી પણ ઓછી પહોળી છે, પરંતુ માછલીઓની સંપૂર્ણ નવી પ્રજાતિઓ બંને કાંઠે વિકસિત થઈ રહી છે કારણ કે અભેદ્ય પ્રવાહો તેમના રહેઠાણોને વિભાજિત કરે છે. આ મોટે ભાગે તળિયા વગરની ખીણ હવે પૃથ્વી પરના લગભગ કોઈપણ અન્ય સ્થાનો કરતાં વધુ અનન્ય પ્રજાતિઓ રાખવા માટે જાણીતી છે.
કોંગો નદી 40 લાખ 14 હજાર ચોરસ કિલોમીટરના વિશાળ તટપ્રદેશને આવરી લે છે. તેના પ્રવાહની સાથે, નદી ઘણી જીવસૃષ્ટિનું પોષણ કરે છે, જેમ કે વેટલેન્ડ્સ, સ્વેમ્પ્સ, વરસાદી જંગલો, પૂરના મેદાનો અને વધુ. આ સિવાય તેની પહોળાઈ 200 મીટરથી 19000 મીટર સુધીની હોય છે. કોંગો નદી એક મુખ્ય નદી પ્રણાલી છે અને તે વિશ્વની સૌથી અનોખી છે.
કોંગો નદી ઘણા આફ્રિકન દેશો માટે જીવનરેખા છે. તે વિશાળ કોંગો રેઈનફોરેસ્ટ જેવી ઈકોસિસ્ટમને ટકાવી રાખે છે, હાઈડ્રોઈલેક્ટ્રીસીટી પૂરી પાડે છે, વ્યવસાયની તકો પૂરી પાડે છે, કૃષિ અને ઔદ્યોગિક પાણીની જરૂરિયાતો પૂરી કરવામાં મદદ કરે છે અને પ્રવાસનને પણ આકર્ષે છે.
