અર્થતંત્રને ટનાટન રાખવા માટે રેપો રેટમાં વધુ વધારો ન થાય તે જરૂરી છે, પરંતુ ખાદ્ય ચીજવસ્તુઓના ભાવમાં તીવ્ર ઉછાળાને કારણે ક્ધઝ્યુમર પ્રાઇસ ઇન્ડેક્સ અથવા છૂટક મોંઘવારી દર જૂનમાં 4.81 ટકાના સ્તરે પહોંચી ગયો છે. જ્યારે મે મહિનામાં તે 4.31 ટકા હતો. જો કે જૂન મહિનામાં છૂટક મોંઘવારી દર રિઝર્વ બેંકની 6 ટકાની મર્યાદાથી નીચે છે, પરંતુ આ વર્ષે દેશના ઘણા રાજ્યોમાં ભારે વરસાદને કારણે ખરીફ પાક અને શાકભાજીના ઉત્પાદન પર પ્રતિકૂળ અસર પડી છે અને આવનારા મહિનાઓમાં સ્થિતિ વધુ વણસી જશે. શક્ય છે. અલ નીનોનો ખતરો હજુ પણ યથાવત છે. આવી સ્થિતિમાં આગામી મહિનાઓમાં રિટેલ ફુગાવો વધુ વધવાની ધારણા છે. ટામેટાં સહિત લગભગ તમામ લીલા શાકભાજીના ભાવ અત્યારે આસમાને છે. નોંધનીય છે કે સીપીઆઈ બાસ્કેટમાં ખાદ્ય પદાર્થોનો હિસ્સો લગભગ અડધો છે.
રિઝર્વ બેંક રેપો રેટ વધારીને ફુગાવા સામે લડવાનો પ્રયાસ કરે છે. જ્યારે રેપો રેટ ઊંચો હોય છે, ત્યારે બેંકોને રિઝર્વ બેંક પાસેથી મોંઘા દરે લોન મળે છે, જેના કારણે બેંકો પણ ગ્રાહકોને મોંઘા દરે લોન આપે છે. આમ કરવાથી અર્થતંત્રમાં ચલણની તરલતા ઘટે છે અને લોકોના ખિસ્સામાં પૈસા ન હોવાથી માલની માંગમાં ઘટાડો થાય છે. રિઝર્વ બેંકના ગવર્નર શક્તિકાંત દાસના જણાવ્યા અનુસાર, ભારતમાં કોરોના મહામારી, ભૌગોલિક રાજકીય સંકટ, ફુગાવો, વૈશ્વિક અર્થવ્યવસ્થામાં મંદી હોવા છતાં બેંકિંગ અને નોન-બેંકિંગ નાણાકીય સંસ્થાઓ મજબૂત છે. બેન્કિંગ સેક્ટરની નાણાકીય કામગીરી સતત સુધરી રહી છે. ચાલુ નાણાકીય વર્ષના પ્રથમ ત્રિમાસિક ગાળામાં એટલે કે એપ્રિલ-જૂન 2023 દરમિયાન જાહેર ક્ષેત્રની 12 બેન્કોનો નફો વધીને રૂ. 34,774 કરોડ થયો છે. જૂન મહિનામાં દેશના ઔદ્યોગિક ઉત્પાદનમાં 12.3 ટકાનો વધારો નોંધાયો છે.
અત્યારે રિઝર્વ બેન્કનો ઉદ્દેશ્ય વૃદ્ધિ અને મોંઘવારી વચ્ચે સંતુલન જાળવવાનો છે, જેથી સામાન્ય માણસને તકલીફ ન પડે અને વિકાસની ગતિ પણ વધે. તેથી, છૂટક ફુગાવો ઘટાડવો ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. આમ કરવામાં નિષ્ફળતા આવતા મહિનાઓમાં ભારતનો આર્થિક વિકાસ દર ધીમો પડી શકે છે. નોંધપાત્ર રીતે, ફુગાવાના કારણે જીડીપી વૃદ્ધિ દર પર નકારાત્મક અસર પડે છે. પાછલા વર્ષોથી, છૂટક ફુગાવાનો દર સતત ઊંચા સ્તરે હતો, જો કે, છેલ્લા કેટલાક મહિનામાં છૂટક મોંઘવારી દરમાં આંશિક ઘટાડો થયો હતો, પરંતુ હવે ફરીથી છૂટક ફુગાવો વધી રહ્યો છે. આથી એવી અટકળો લગાવવામાં આવી રહી છે કે આગામી મહિનાઓમાં નરમ વૃદ્ધિ દરને કારણે અર્થવ્યવસ્થા પણ ધીમી પડી શકે છે.
અલબત્ત, રેપો રેટ યથાવત રાખવાથી ઋણધારકોને રાહત મળશે, અને વૃદ્ધિને વેગ મળશે, પરંતુ રિઝર્વ બેન્ક પહેલા રિટેલ ફુગાવાને નિયંત્રિત કરવા માંગે છે, કારણ કે તે લાંબા ગાળે અર્થતંત્રને સુધારે છે અને મજબૂત બનાવે છે. તેથી, એવો અંદાજ છે કે રિઝર્વ બેંક 10 ઓગસ્ટે રેપો રેટમાં 0.25 ટકાનો વધારો કરી શકે છે, જેના કારણે મોંઘી લોનને કારણે વિવિધ ઉત્પાદનોની માંગમાં ઘટાડો થવાને કારણે છૂટક ફુગાવો પણ ઘટશે. લોકોની ખરીદશક્તિમાં ઘટાડો થવાને કારણે ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને મજબૂત કરવા માટે ખાનગી ખર્ચમાં ઘટાડો થશે, જે પહેલાથી જ ઓછો છે. આ સિવાય વિકાસની ધીમી ગતિને કારણે ટેક્સ કલેક્શનમાં પણ ઘટાડો થઈ શકે છે.
