17 શક્તિશાળી દેશોના 60 પ્રતિનિધિઓએ ન માત્ર બેઠકમાં ભાગ લીધો, પણ તેને માણી: ચીન-પાકિસ્તાન બન્નેના પેટમાં તેલ રેડાયું
શ્રીનગર જી 20ના રંગે રંગાયું હતું. જો કે કાશ્મીર મુદ્દે ચીને આડોળાઈ કરી આ બેઠકમાં ભાગ લીધો નથી. પણ વિશ્વના 17 શક્તિશાળી દેશોના 60 પ્રતિનિધિઓએ આ બેઠકમાં ઉત્સાહભેર ભાગ લીધો છે. જેનો અર્થ એ છે કે આ 17 દેશો માને છે કે જમ્મુ-કાશ્મીર વિવાદિત મુદ્દો નથી.
જમ્મુ અને કાશ્મીર ભારતનું અભિન્ન અંગ છે. જો કે તુર્કી અને સાઉદી અરેબિયાએ છેલ્લી ઘડીએ તેનાથી પોતાને દૂર કરી લીધા હતા, પરંતુ બંને દેશોએ આ અંગે કોઈ પ્રતિકૂળ ટિપ્પણી કરી ન હતી. નોંધનીય છે કે, શરૂઆતથી જ ચીન અને પાકિસ્તાન જમ્મુ-કાશ્મીરમાં કલમ 370 નાબૂદ કરવાને લઈને પ્રચાર કરી રહ્યા છે. તે દરમિયાન પાકિસ્તાનને તુર્કીનું સમર્થન પણ મળ્યું હતું.
જમ્મુ અને કાશ્મીરને વિવાદિત ક્ષેત્ર ગણાવતા ચીને અહીં જી 20 બેઠક યોજવાનો વિરોધ કરતા તેના બહિષ્કારની જાહેરાત કરી હતી. જમ્મુ અને કાશ્મીરને દેશનો અભિન્ન અંગ ગણાવતા ભારતે કહ્યું હતું કે તેને તેના પ્રદેશમાં ગમે ત્યાં બેઠક યોજવાનો અધિકાર છે. અનુચ્છેદ 370 નાબૂદ કરવાનો વિરોધ કરનાર તુર્કી અને આ મુદ્દે મૌન ધારણ કરનાર સાઉદી અરેબિયાએ પણ છેલ્લી ક્ષણે આ બેઠકથી દૂરી લીધી હતી. જો કે આ બંને દેશોએ આ મામલે કોઈ ટિપ્પણી કરી નથી.
સરકારી સૂત્રોનું કહેવું છે કે ઈસ્લામિક દેશોના સંગઠનમાં પાકિસ્તાન દ્વારા બનાવવામાં આવેલા દબાણને કારણે આ બંને દેશોએ આ બેઠકથી પોતાને દૂર કર્યા હતા. ગયા વર્ષે ભૂકંપમાં ભારતે તુર્કીને ઘણી મદદ કરી હોવાથી દબાણ હેઠળ બેઠકથી દૂર રહેવા છતાં તુર્કીએ કોઈ પ્રતિકૂળ ટિપ્પણી કરી ન હતી.
આ ઈવેન્ટમાં મોટી રાજદ્વારી સફળતા મળી છે. અમેરિકા, રશિયા, કેનેડા, યુરોપિયન યુનિયન, બ્રિટન, જર્મની, દક્ષિણ આફ્રિકા સહિત 17 શક્તિશાળી દેશોના 60 પ્રતિનિધિઓએ બેઠકમાં ભાગ લીધો હતો. સરકારી સૂત્રો ખાસ કરીને યુરોપિયન યુનિયનની ભાગીદારીને ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માની રહ્યા છે. તે એટલા માટે કે યુરોપિયન યુનિયન રાજ્યમાં કથિત માનવાધિકાર ઉલ્લંઘન પર ઘણી વખત પ્રશ્ન ઉઠાવી રહ્યું છે.
જમ્મુ અને કાશ્મીરને નવી ઊંચાઈઓ પર લઈ જવા માટે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની આગેવાની હેઠળની સરકાર દ્વારા કાશ્મીરમાં જી 20 સમિટ એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે. અનુચ્છેદ 370 નાબૂદ કર્યા પછી પ્રથમ આંતરરાષ્ટ્રીય સમિટનું આયોજન કરનાર શ્રીનગરે હિમાલય ક્ષેત્ર માટે વધુ સારા અને સુરક્ષિત ભવિષ્યની આશાઓ ફરી જાગૃત કરી છે.
