આરબીઆઈ દ્વારા છેતરપિંડી રોકવા જાહેર કરેલી પોઝિટિવ પે સિસ્ટમની અમલવારી શરૂ કરાઇ
જો તમારી પાસે તમારા નાણાકીય બચત ખાતામાં ઈન્ટરનેટ બેંકિંગ નહીં હોય તો રૂ. ૫૦ હજારથી વધુનો ચેક રિટર્ન થઈ શકે છે. બેંકોએ પોઝિટિવ પેય સિસ્ટમની અમલવારી શરૂ કરી દીધી છે જે મુજબ તમે કોઈ વ્યક્તિ જે સંસ્થાને રૂ. ૫૦ હજારથી વધુનો ચેક આપો છો તો તમારે નેટ બેન્કિંગનો ઉપયોગ કરીને ચેકની તમામ વિગતો બેંકને રજૂ કરવી પડશે અને જો નેટ બેન્કિંગ ચાલુ ન હોય તો બેંક બ્રાન્ચ ખાતે જઈને આ વિગતો રજૂ કરવી પડશે અન્યથા ચેક રિટર્ન થઈ જશે.
ગ્રાહકોએ વેબ/મોબાઇલ બેંકિંગ દ્વારા અથવા શાખાની મુલાકાત લઈને ચેક વિગતો સંબંધિત નાણાકીય સંસ્થાને જણાવવું જરૂરી છે. નાણાકીય સંસ્થા ક્લિયરિંગ માટે ઓફર કરવામાં આવતા ચેક પહેલા એટલી જાણકાર હોવી જોઈએ અન્યથા ચેક રિટર્ન થઈ જશે. આ વ્યક્તિઓ ખાસ કરીને સિનિયર સીટીઝન માટે સમસ્યાઓ ઉભી કરી શકે છે. જેમણે સલામતીના અથવા ડિજિટલ ટ્રાન્ઝેક્શનની આડ અસરોને કારણે વેબ/મોબાઇલ બેંકિંગમાં પ્રવેશ લીધો નથી તેમના માટે પણ આ સિસ્ટમ પડકારજનક સાબિત થશે.
સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા(એસબીઆઈ), કોટક મહિન્દ્રા બેંકની કેટલીક જુદી જુદી શાખાએ પણ રૂ. ૫૦ હજારથી વધુના ચેક માટે પોઝિટિવ પે સિસ્ટમનો અમલ શરૂ કર્યો છે. જો કે આ બેંકોએ ખરીદદારો માટે વૈકલ્પિક રીતે ઉપલબ્ધ કરાવી છે. પોઝિટિવ પે સિસ્ટમનો અમલ કરતી કેટલીક બેંકોએ ગ્રાહકોને જાણ કરવાનું શરૂ કર્યું છે જેમણે નાની કિંમતની પુષ્ટિ કરવા માટે ઉચ્ચ મૂલ્યનો ચેક આપ્યો છે. આ પદ્ધતિ સ્પષ્ટપણે વધારાની ગ્રાહક-મૈત્રીપૂર્ણ હશે કારણ કે, બાદમાં બિનજરૂરી અસુવિધા થશે નહીં.
રિઝર્વ બેન્ક ઓફ ઈન્ડિયા (આરબીઆઈ)એ છેતરપિંડી રોકવા સામે રક્ષણ આપવા માટે ૧ જાન્યુઆરી ૨૦૨૧થી બેંકોને આ પદ્ધતિ લાગુ કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો હતો.ઘણી બેંકોએ તાજેતરમાં જ તેમના ગ્રાહકોને એસએમએસ અને ઇમેઇલ્સ મોકલવાનું શરૂ કર્યું છે જે તેમને નવી સિસ્ટમના અમલીકરણ અંગે માહિતી આપે છે.
છેલ્લા વર્ષમાં જારી કરવામાં આવેલી આરબીઆઈની ટિપ્સ મુજબ બેન્કો તમામ ખાતાધારકોને રૂ. ૫૦ હજાર અને તેથી વધુના ચેક જથ્થા માટે ખાતાધારકના વિવેકબુદ્ધિ પર આ સુવિધાની મંજૂરી આપી શકે છે. જો કે બેન્કો ૫ લાખથી વધુના ચેક માટે તેને ફરજિયાત બનાવવા વિશે વિચારી શકે છે.
કોટક મહિન્દ્રા બેંકે તેના ગ્રાહકોને એક ઈ -મેલ મોકલીને જાણ કરી છે કે તેઓ હવે રૂ. ૫૦ હજાર અને તેથી વધુના ચેક આપવા માટે પોઝિટિવ પે સિસ્ટમનો ઉપયોગ કરશે. જો કે, એક્સિસ બેન્ક તેના ગ્રાહકોને એસએમએસ દ્વારા જાણકારી આપે છે કે ૧ સપ્ટેમ્બર ૨૦૨૧ થી ૫ લાખ રૂપિયાથી વધુની રકમ માટે જારી કરાયેલા ચેકને ફરજિયાતપણે પોઝિટિવ પે સિસ્ટમમાંથી પસાર થશે.
પોઝિટિવ પે સિસ્ટમ શું છે?
પોઝિટિવ પે સિસ્ટમ હેઠળ ચેક ઇશ્યુઅર એટલે કે તમે તમારા બચત ખાતામાંથી કરેલી પ્રક્રિયા અને ડેબિટની વિગતોની ખાતરી કરવા માટે તમારા જારી કરાયેલ ચેકની ચોક્કસ વિગતોની ખાતરી કરવી જરૂરી રહેશે. આ વિગતોમાં ચેકની તારીખ, ૬ અંકનો ચેક નંબર, ઇસ્યુ કરેલી નાણાંની રકમ , લાભાર્થીનું નામનો સમાવેશ થાય છે. નાણાકીય સંસ્થા શાખાની મુલાકાત લઈને અથવા તમારા વેબ બેંકિંગ અથવા મોબાઇલ બેંકિંગ સિસ્ટમ થકી આ પ્રક્રિયા કરી શકાશે. કેટલીક બેન્કો ગ્રાહકોને એસએમએસ, એટીએમ અથવા ઈ -મેલ દ્વારા માહિતી આપવાની સેવા પણ પૂરી પાડી શકે છે.