ગિરવે મુકેલ સોનુ હરાજી કરતા પહેલા વારસદારોને પસંદગી આપવી પડશે

• ગોલ્ડ લોન લેનારના મૃત્યુ બાદ કુટુંબ દ્વારા ઘરેણાં પાછા મેળવવાના નિયમો હળવા બનાવવા આરબીઆઇની સૂચનાથી કવાયત

સોનુએ ભારતીય સંસ્કૃતિ સાથે વણાયેલ છે. ભારતીય પરિવારો સોનાને સંકટ સમયનું સાથી ગણે છે. વધૂમાં સોના સાથે પરિવારની લાગણી વધુ હોય છે. ત્યારે હવે ગિરવે મુકેલ સોનુ હરાજી કરતા પહેલા વારસદારોને પસંદગી આપવી પડશે. વાસ્તવમાં ગોલ્ડ લોન લેનારના મૃત્યુ બાદ કુટુંબ દ્વારા ઘરેણાં પાછા મેળવવાની પ્રક્રિયા જટિલ છે. પણ હવે આ  નિયમો હળવા બનાવવા આરબીઆઇની સૂચનાથી કવાયત હાથ ધરવામાં આવી છે.

બેંકો પ્રમાણિત નિયમો લાવવાનું વિચારી રહી છે જેથી કરીને ગોલ્ડ લોન લેનારાઓના વારસદારો લોનની ચુકવણી કરી શકે અને લોન લેનારાના મૃત્યુની સ્થિતિમાં પરિવારના ઘરેણાં પાછા મેળવી શકે. યોજનાનું મુખ્ય કારણ એ છે કે લોન લેનારાઓને તેમના મૃત્યુની સ્થિતિમાં કોણ આવું કરી શકે તે માટે અધિકૃત પત્ર માટે પૂછવું, આ બાબતના જાણકાર લોકોએ જણાવ્યું હતું.

ગોલ્ડ સેગમેન્ટ સામેની લોન ધિરાણકર્તાઓ માટે સૌથી ઝડપથી વિકસતી શ્રેણીઓમાંની એક છે.  26 જાન્યુઆરી, 2024 સુધીમાં, ગોલ્ડ જ્વેલરી સામેની બાકી લોન એક વર્ષ અગાઉની સરખામણીએ 17.4% વધીને રૂ. 102 લાખ કરોડ થઈ છે. આવી પરિસ્થિતિઓમાં હાલની પ્રથાઓ બદલાય છે અને ઘણી વખત વિવિધ કાનૂની પડકારોને જન્મ આપે છે, જેનો અર્થ થાય છે કે ધિરાણકર્તા ગીરવે મૂકેલા સોનાની હરાજી કરશે, એમ તેમણે જણાવ્યું હતું.

નિયમોના અમલીકરણથી પરિવારોને અંતર્ગત સોનાને સુરક્ષિત કરવા માટે કાયદેસર રીતે દેવું સેવાની જવાબદારી સ્વીકારવાની મંજૂરી મળશે, કારણ કે નજીકના સંબંધીઓના ઘરેણાં સામાન્ય રીતે તેની સાથે ભાવનાત્મક મૂલ્ય ધરાવે છે.

એક એક્ઝિક્યુટિવે જણાવ્યું હતું કે, “આ મહિનાની શરૂઆતમાં, એક મીટિંગમાં, આ મુદ્દા પર ચર્ચા કરવામાં આવી હતી અને એક સર્વસંમતિ સધાઈ હતી કે ઋણ લેનારાઓ પાસેથી અધિકૃતતા પત્રો માંગી શકાય છે.”  “કાયદાકીય મુશ્કેલીઓ ટાળવા માટે બેંકો પ્રમાણભૂત ફોર્મેટ પણ જોશે.” કેટલીક જાહેર ક્ષેત્રની બેંકોએ આ વિકલ્પ આપવાનું શરૂ કરી દીધું છે, પરંતુ કાયદાકીય માળખાના અભાવે ઓપરેશનલ સમસ્યાઓ છે.

ગયા વર્ષે, ભારતીય રિઝર્વ બેંકના ભૂતપૂર્વ ડેપ્યુટી ગવર્નર બીપી કાનુન્ગોની આગેવાની હેઠળની સમિતિએ સૂચન કર્યું હતું કે જો કોઈ ઋણ લેનાર મૃત્યુ પામે છે, તો તેઓ બાકી રકમની પતાવટ કરવા માગે છે કે કેમ તે તપાસવા માટે નોમિની અથવા કાનૂની વારસદારને નોટિસ મોકલવી જોઈએ.  જો ગીરવે રાખેલા સોનાની હરાજી કરવામાં આવે તો તેમનો પ્રતિભાવ રેકોર્ડ પર હોવો જોઈએ, એમ નિયમનકારી સંસ્થાઓમાં ગ્રાહક સેવા ધોરણો પરની આરબીઆઇ સમીક્ષા પેનલે સૂચવ્યું હતું.  અગ્રણી ગોલ્ડ ફાઇનાન્સિંગ ફર્મ મુથૂટ ફાઇનાન્સે જણાવ્યું હતું કે કાનુન્ગો કમિટીની ભલામણના આધારે કંપની તેના ગ્રાહકો માટે એનરોલમેન્ટ પ્રક્રિયા શરૂ કરવાની પ્રક્રિયામાં છે. અન્ય બેંકના એક્ઝિક્યુટિવએ જણાવ્યું હતું કે લોન લેનારનું મૃત્યુ થયું હોય તેવા કિસ્સામાં અનેક કાનૂની સમસ્યાઓ સામે આવી છે.  કેટલીકવાર, કાયદેસરના વારસદાર ન હોય તેવા પરિવારના સભ્યો લોનની ચુકવણી કરવા અને ઘરેણાં પાછા લેવા માંગતા હતા.

“આવા મોટા ભાગના કિસ્સાઓમાં, બેંકો તેમની રકમ વસૂલવા માટે ગીરવે મુકેલી ગોલ્ડ લોનની હરાજી કરતી હતી. અધિકૃતતા પત્રની આ નવી સુવિધા આવી સમસ્યાઓનું નિરાકરણ લાવશે,” તેમણે જણાવ્યું હતું.  “ગોલ્ડ જ્વેલરી તેની સાથે ભાવનાત્મક મૂલ્ય ધરાવે છે, અને અમને આશા છે કે ઋણ લેનારાઓ આ સુવિધાનો ઉપયોગ કરશે, (તેમના પરિવારોને) તેમની સંપત્તિ પાછી મેળવવાની તક આપશે.”ફેબ્રુઆરીમાં નાણાં મંત્રાલયે તમામ જાહેર ક્ષેત્રની બેંકોને પત્ર લખીને ધાતુના ભાવમાં ઉછાળો આવતા જોખમી લોનની આશંકા વચ્ચે ગોલ્ડ લોન પ્રક્રિયાઓની સમીક્ષા કરવા જણાવ્યું હતું.

સોનામાં તેજી યથાવત : ભાવ રૂ.71 હજારને પાર

સોનાના ભાવમાં સતત તોફાની તેજી જોવા મળી રહી છે. આજે સોનાનો ભાવ 71 હજારને પાર પહોંચ્યો છે. માર્ચ મહિનામાં સોનાના ભાવમાં 5700 રૂપિયાનો વધારો થયો હતો. તો સાથે જ એપ્રિલ મહિનામાં સોનાના ભાવમાં રૂ. 700નો વધારો નોંધાયો છે. આજે એટલે કે સોમવારે, નાણાકીય વર્ષ 2024-25ના પ્રથમ દિવસે આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં સોનાની કિંમત 2,263.53 ડોલર પ્રતિ ઔંસના રેકોર્ડ ઉચ્ચ સ્તરે પહોંચી હતી. આજે સોનાની શરૂઆત લગભગ 2,233 ડોલર પ્રતિ ઔંસથી થઈ હતી, પરંતુ થોડા જ સમયમાં ભાવ તેમના નવા રેકોર્ડ ઊંચાઈએ પહોંચી ગયા હતા.

આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં આવેલી આ જબરદસ્ત તેજીની અસર સ્થાનિક બજારમાં પણ જોવા મળી રહી છે. આજે ખુલતાની સાથે જ એમસીએક્સ પર સોનાની કિંમત વધી રહી હતી અને ટ્રેડિંગના ટૂંકા ગાળામાં જ તે નવા રેકોર્ડ સ્તરને સ્પર્શી ગયો હતો. ઇન્ટ્રાડેમાં, એમસીએક્સ પર એપ્રિલ ગોલ્ડ કોન્ટ્રાક્ટ રૂ. 69,487 પ્રતિ 10 ગ્રામના સ્તરે પહોંચ્યો હતો, જે અત્યાર સુધીના ઇતિહાસમાં સોનાનું સર્વોચ્ચ સ્તર છે. તે જ સમયે, જૂન કોન્ટ્રાક્ટની કિંમત વધીને 68,719 રૂપિયા પ્રતિ 10 ગ્રામ થઈ ગઈ છે.