આ રીઝર્વેશનનો લાભ લેનારા ડોકટરો ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં સેવા નહીં આપે તો તેમની ડીગ્રી રદ્દ કરીને પાંચ વર્ષની કેદની સજા કરાશે: મહારાષ્ટ્ર સરકારનો અનોખો નિર્ણય
દેશમાં મેડીકલ ક્ષેત્રમાં એમબીબીએસ સહિતની ડીગ્રી મેળવ્યા બાદ ડોકટરો ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં સેવા આપવામાં હીચકીચાટ અનુભવે છે. જેના કારણે દાયકાઓની તંગી વર્તાય રહી છે. જેથી ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં યોગ્ય લાયકાતવાળા ડોકટરોને તબીબી સેવા આપવા માટે પ્રેરવા માટે મહારાષ્ટ્ર સરકારે તાજેતરમાં એક અનોખો નિર્ણય કર્યો છે. જે મુજબ ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં તબીબી સેવા આપનારા ડોકટરો માટે સરકારી નોકરીઓમાં રીઝર્વેશન રાખવાનો નિર્ણય કર્યો છે. આ રીઝર્વેશનનો લાભ લેનારા ડોકટરો આ અંગેની શરતોનું પાલન નહીં કરે તો તેમની ડીગ્રી રદ્દ કરવા ઉપરાંત પાંચ વર્ષ જેટલી સજા કરવાના પણ નિર્ણય કરવામાં આવ્યો છે.
ગ્રામિણ વિસ્તારોમાં યોગ્ય લાયકાતવાળા ડોકટર અને દર્દીના અંતરને દૂર કરવા મહારાષ્ટ્ર સરકારે પાંચ વર્ષે ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં પાંચ વર્ષ સેવા આપવા તૈયાર એમબીબીએસ ડોકટરો માટે ૧૦ ટકા રીઝર્વેશન જ્યારે પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએટ ડીગ્રી ધરાવતા ડોકટરો સાત વર્ષ સેવા આપવા તૈયાર હોય તેમના માટે ૨૦ ટકા રીઝર્વેશન રાખવાનો મહારાષ્ટ્ર સરકારે ઠરાવ કર્યો છે. આ રીઝર્વેશન કવોટા સાથે કડક શરત પણ રાખવામાં આવી છે. આ શરત મુજબ અભ્યાસક્રમ પુરો થયા બાદ રાજ્ય સરકાર સંચાલિત ગ્રામ્યસ્તરની હોસ્પિટલોમાં સેવા આપવામાં નિષ્ફળ રહેનારા ડોકટરોની ડીગ્રી રદ્દ કરવા ઉપરાંત તેમને પાંચ વર્ષની કેદની સજા પણ કરવાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે.
મહારાષ્ટ્ર કેબિનેટે સોમવારે આ નિર્ણયને મંજૂરી આપી દીધી છે અને તેને કાયદો બનાવવા માટે સરકાર અને મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશનોના મેડિકલ કોલેજોમાં મહારાષ્ટ્ર ડેઝિનેશન અમુક ચોક્કસ બેઠકો નામનું બિલ રજૂ કરવામાં આવશે. અનામત બેઠકો રાજ્ય અને નાગરિક સંચાલિત મેડિકલ કોલેજોમાં તેમજ સરકારી કેન્દ્રોમાં લાંબા ગાળા માટે કામ કરવા માંગતા ઇચ્છુક લોકો માટે ઉપલબ્ધ રહેશે. પ્રારંભિક અંદાજ મુજબ, ૪૫૦ ી ૫૦૦ એમબીબીએસ બેઠકો આ ક્વોટા હેઠળ રાખવામાં આવી શકે છે જ્યારે એમબીબીએસના ઇન-સર્વિસ ગ્રેજ્યુએટ્સ માટેની પી.જી. બેઠકોની ગણતરી ૩૦૦ જેટલી હોઈ શકે છે.
ગ્રામીણ, ડુંગરાળ અથવા દૂરસ્થ વિસ્તારોમાં પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્રો અને અન્ય ગ્રામીણ સ્વાસ્થ્ય સુવિધાઓ માટે આપવા પુરતા ડોકટરો ઉપલબ્ધ થાય તે માટે આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે. ક્વોટા હેઠળ બેઠક મેળવતા વિદ્યાર્થીઓએ એક બોન્ડ પર સહી કરવી પડશે. કોઈપણ ઉલ્લંઘન પાંચ વર્ષની કેદ તેમજ ડિગ્રી રદ કરવામાં આવશે તેમ મેડિકલ એજ્યુકેશન એન્ડ રિસર્ચ ડિરેક્ટર (ડીએમઇઆર) ના વડા ડો. ટી પી. લહાનેએ જણાવ્યું હતું કે પુનાની સશસ્ત્ર દળની મેડિકલ કોલેજોમાં આવી જ જોગવાઈઓ છે.
મહારાષ્ટ્રના તાજેતરના આર્થિક સર્વેક્ષણ ૨૦૧૮-૧૯ અનુસાર, વ્હુની ભલામણ ડોકટરની વસ્તીનું પ્રમાણ ૧: ૧૦૦૦ ની છે, સામે રાજ્યમાં ૧: ૧,૩૩૦ છે. રાજ્યના દૂરસ્થ ભાગો જેવા કે ગડચિરોલીમાં, તેમ છતાં, ગુણોત્તર ૫૦૦૦ કે તેથી વધુની વસ્તી માટે એક ડોકટરની ઉપલબ્ધ છે. સત્તાવાર રીતે, રાજ્યમાં ૧.૫ લાખથી વધુ એલોપથી ડોકટરો છે, જેમાંથી લગભગ ૬૬,૦૮૧ પીજી ડિગ્રી ધારકો છે.
આ નિર્ણયથી નિષ્ણાતોનો મિશ્ર પ્રતિસાદ થયો છે, મુખ્યત્વે હાલની બોન્ડ સેવાઓને અસરકારક રીતે લાગુ કરવામાં રાજ્યની નિષ્ફળતાને કારણે હાલમાં જાહેર મેડિકલ કોલેજોમાં ભણતા તમામ એમબીબીએસ અને પીજી વિદ્યાર્થીઓ દરેક ડિગ્રી મેળવ્યા પછી એક વર્ષના બોન્ડની ફરજિયાત સેવા આપવી પડે છે. જેમાં એમબીબીએસના વિદ્યાર્થીઓને રૂ. ૧૦ લાખ, પીજી ડોકટરોએ ૫૦ લાખ અને સુપર સ્પેશીયાલીટી ડોકટરોને બે કરોડ રૂપિયાનો દંડ ભરવો પડે છે. જો કે, ડેટા દર્શાવે છે કે ૧૦% કરતા ઓછા ઉમેદવારો બોન્ડ સમાપ્ત કરવા અથવા દંડ ચૂકવી દે છે.
જન આરોગ્ય અભિયાનના ડોક્ટર અભય શુક્લાએ જણાવ્યું હતું કે, આ કોઈ અનન્ય અભિગમ છે તેમાં કોઈ શંકા નથી, પરંતુ કોઈ મદદ કરી શકે નહીં પણ આશ્ચર્યજનક છે કે રાજ્ય બોન્ડ ક્ધસેપ્ટને યોગ્ય રીતે લાગુ કરીને ૫,૦૦૦,૦૦૦ ડોકટરો મેળવી શક્યો હોત. અમે જોયું છે કે દંડ કામ કરતું નથી. ઉપરાંત, કેનેડા અને ઓસ્ટ્રેલિયા જેવા વિશાળ દેશો સારી સુવિધાઓ આપીને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં ડોકટરો લેવાનું કામ કરે છે ત્યારે કોઈ વ્યક્તિને જેલમાં ધકેલી દેવું તે ડોકટરોને કામ કરવા માટેનું એક પગલું ભર્યું શિક્ષાત્મક લાગે છે.
કેઇએમ હોસ્પિટલના પૂર્વ ડીન ડો.અવિનાશ સુપે આ અંગે જણાવ્યું હતું કે આ નિર્ણય બહાદુરીભર્યો છે, પરંતુ ગ્રામીણ માળખાગત સુવિધામાં સુધારો કરીને પૂરક હોવો જોઇએ. ઘણા લેનારા હશે. પરંતુ રાજ્યએ સુનિશ્ચિત કરવું પડશે કે કેન્દ્રોમાં અપડેટ સુવિધાઓ છે અને માળખાગત સુવિધાઓ સારી રીતે જાળવવામાં આવે છે. આપણે તેમની કુશળતા બગાડવાની મંજૂરી આપવી જોઈએ નહીં. બાકી, તેઓ ૫ વર્ષ પછી સમાજને લાભ નહીં આપે તેમ ઉમેર્યું હતું.
