જો કોઈ વ્યક્તિ કહે છે કે તે મૃત્યુથી ડરતો નથી, તો તે જૂઠું બોલે છે અથવા તો ગુરખા છે. આ નિવેદન ભારતીય સેનાના પ્રથમ ફિલ્ડ માર્શલ જનરલ માણેક શોનું છે. મૃત્યુનું બીજું નામ ગુરખા રેજિમેન્ટ છે. ’જય મહાકાલી, આયો ગોરખાલી’ ના નારા સાથે દુશ્મનો પર હુમલો કરતી ભારતીય સેનાની સૌથી ભયાનક રેજિમેન્ટ. હવે આ રેજિમેન્ટ સૈનિકોની અછતનો સામનો કરી રહી છે.
1814ની વાત છે. તારીખ 31 ઓક્ટોબર હતી. આ જગ્યા હતી ખલંગા કિલ્લો, જે દહેરાદૂન શહેરથી 5 કિલોમીટર દૂર સહસ્ત્રધારા રોડ પર નાલાપાની પાસે સ્થિત છે. 3500 અંગ્રેજ સૈનિકોએ ગોરખાના આ કિલ્લા પર હુમલો કર્યો. એક તરફ વિશાળ બ્રિટિશ સેના હતી, જેની પાસે તોપ અને દારૂગોળો જેવા આધુનિક શસ્ત્રો હતા. બરાબર સામે ગોરખાઓ હતા, જેમના હાથમાં ખુકરીઓ, ધનુષ-તીર અને પથ્થરોથી બનેલા સ્થાનિક શસ્ત્રો હતા. માત્ર 600 ગોરખા સૈનિકોએ નાલાપાની પર્વત પર બ્રિટિશ સેનાના હુમલાને ત્રણ વખત નિષ્ફળ બનાવ્યો હતો.
નેપાળના ગુરખા સૈનિકો રશિયાથી યુક્રેન સુધી લડી રહ્યા છે. ઓછા પૈસા અને તેમના જીવને જોખમ હોવા છતાં, નેપાળી યુવાનોને આ યુદ્ધગ્રસ્ત દેશોમાં જવાની ફરજ પડી રહી છે. નેપાળના વિદેશ મંત્રી નારાયણ પ્રસાદ સઈદે મંગળવારે દાવો કર્યો હતો કે રશિયન સેનામાં સામેલ થયેલા લગભગ 100 નેપાળી યુવકો ગુમ અને ઘાયલ છે. 6ના મોતના સમાચાર પણ છે. તેમણે કહ્યું કે હાલમાં નેપાળના લગભગ 200 ગુરખાઓ પૈસા માટે રશિયન સેના વતી યુક્રેન સાથે લડી રહ્યા છે અને આ સંખ્યા વધુ પણ હોઈ શકે છે. નેપાળના વડાપ્રધાન પ્રચંડે ખુલાસો કર્યો છે કે ઘણા ગુરખા સૈનિકો પણ યુક્રેનની સેના વતી લડી રહ્યા છે. નેપાળે રશિયાને ગુરખા સૈનિકોની ભરતી બંધ કરવા કહ્યું છે. નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે નેપાળી ગોરખા સૈનિકો દ્વારા યુક્રેન યુદ્ધમાં ભાગ લેવાનું એક મોટું કારણ ભારતીય સેનાની અગ્નિવીર યોજના છે.
નેપાળે સ્પષ્ટપણે કહ્યું છે કે તે તેના યુવાનોને ભારતની નવી અગ્નિવીર યોજના હેઠળ ભરતી કરવા દેશે નહીં. આ કારણોસર ભારતીય સેનામાં ગુરખા સૈનિકોની ભરતી બંધ થઈ ગઈ છે. જેના કારણે ગોરખા બ્રિગેડમાં તેમની સંખ્યા પણ સતત ઘટી રહી છે. ગુરખા સૈનિકોની હિંમત વિશે કહેવાય છે કે તેઓ મોતથી પણ ડરતા નથી અને દુશ્મનની આંખમાં જોઈને હુમલો કરે છે. તાજેતરમાં જ પૂર્વ ભારતીય આર્મી ચીફ મુકુંદ નરવણેએ પણ પોતાના પુસ્તકમાં અગ્નિવીર યોજનાની ખામીઓ વિશે ખુલીને લખ્યું હતું. તેમણે તેમના પુસ્તકમાં લખ્યું છે કે જનરલ બિપિન રાવતે ડિઝાઇન કરેલી અગ્નિવીર યોજના શરૂઆતમાં માત્ર 5000 સૈનિકો પર પાઇલટ પ્રોજેક્ટ તરીકે લાગુ થવાની હતી.
અગ્નિવીર યોજનાના અમલ પછી, નેપાળી ગુરખા અગ્નિવીરની ભરતી જૂન 2022 થી અટકી છે. અગાઉ આ ભરતી કોરોનાને કારણે થઈ શકી ન હતી. ગુરખા સૈનિકોની ભરતીને લઈને ભારત, નેપાળ અને બ્રિટનની સરકારો વચ્ચે સમજૂતી થઈ હતી. ભારતે નેપાળ સાથે ચર્ચા કર્યા વિના અગ્નિવીર યોજનાની જાહેરાત કરી. અંગ્રેજોના સમયથી ગુરખા સૈનિકોને મહાન યોદ્ધા માનવામાં આવે છે. ભારત માટે, ગોરખા સૈનિકોને સામેલ કરવું એ માત્ર ’ભરતી’ નહોતી પરંતુ તે બંને દેશો વચ્ચેના ગાઢ સંબંધોને પ્રતિબિંબિત કરે છે. હવે નેપાળમાં અગ્નિવીર યોજનાને લઈને લોકો વહેંચાઈ ગયા છે.
