ચૂંટણી પંચના મુખ્ય અધિકારીઓની નિમણુંક કરવાના નિર્ણયમાં મુખ્ય ન્યાયાધીશની બાદબાકીથી પંચ સરકારની કઠપૂતળી બની રહેશે તેવો વિપક્ષનો આક્ષેપ
કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા 18 થી 22 સપ્ટેમ્બર વચ્ચે સંસદનું વિશેષ સત્ર બોલાવવામાં આવ્યું છે. આ અંગે એજન્ડામાં ચાર બિલનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. તેમાં સૌથી મહત્વપૂર્ણ અને વિવાદાસ્પદ બિલ મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર અને અન્ય ચૂંટણી કમિશનર (નિયુક્તિ, શરતો અને કાર્યાલયની મુદત) બિલ, એડવોકેટ બિલ, પ્રેસ રજિસ્ટ્રેશન ઓફ પિરિયોડિકલ બિલ, પોસ્ટ ઓફિસ બિલ 2023નો સમાવેશ થાય છે. જેને લઈને સંસદમાં ધમાલ મચે તેવા એંધાણ મળી રહ્યા છે.
‘મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર અને અન્ય ચૂંટણી કમિશનર (નિયુક્તિ, શરતો અને કાર્યાલયની મુદત) બિલ ગયા ઓગસ્ટ મહિનામાં કાયદા અને ન્યાય મંત્રી અર્જુન રામ મેઘવાલે રાજ્યસભામાં રજૂ કર્યું હતું. મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર અને કમિશનરોની પસંદગી માટેની સમિતિમાં મુખ્ય ન્યાયાધીશના સ્થાને એક કેબિનેટ મંત્રીનો સમાવેશ કરવાની દરખાસ્ત કરવામાં આવી છે.
મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર અને અન્ય ચૂંટણી કમિશનરો (નિમણૂક, સેવાની શરતો અને કાર્યાલયનો કાર્યકાળ) બિલ 2023 મુજબ, મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર અને અન્ય કમિશનરોની નિમણૂક પસંદગી સમિતિની ભલામણ પર રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા કરવામાં આવશે. બિલ મુજબ, વડાપ્રધાન આ સમિતિના વડા હશે અને સમિતિમાં લોકસભામાં વિરોધ પક્ષના નેતા અને વડા પ્રધાન દ્વારા નામાંકિત કેન્દ્રીય કેબિનેટ પ્રધાનનો સમાવેશ થશે. જો લોકસભામાં વિપક્ષનો કોઈ નેતા ન હોય તો ગૃહમાં સૌથી મોટા વિરોધ પક્ષના નેતાને વિપક્ષના નેતા ગણવામાં આવશે.
કેબિનેટ સચિવ સર્ચ કમિટિનું નેતૃત્વ કરશે. મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર અને ચૂંટણી કમિશનરોની પસંદગી માટે વડા પ્રધાનની આગેવાની હેઠળની પેનલને કેબિનેટ સચિવની આગેવાની હેઠળની સર્ચ કમિટી દ્વારા પસંદ ન કરાયેલ હોય તેવા નામો પર પણ વિચાર કરવાનો અધિકાર હશે. તાજેતરમાં સંસદમાં રજૂ કરાયેલા બિલમાં આ વાત કહેવામાં આવી છે. સર્ચ કમિટીની આગેવાની કેબિનેટ સચિવ કરશે. અન્ય બે સભ્યો એવા પણ હશે કે જેઓ સચિવના સ્તરથી નીચે નહીં હોય અને ચૂંટણી સંબંધિત બાબતોનું જ્ઞાન અને અનુભવ ધરાવતા હશે. આ સર્ચ કમિટી મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર અને ચૂંટણી કમિશનરની નિમણૂક માટે વિચારણા માટે 5 નામોની પસંદગી કરશે. મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર અને ચૂંટણી કમિશનરની નિમણૂક ભારત સરકારમાં સચિવ અથવા તેના સમકક્ષ કક્ષાના હોદ્દા ધરાવતા વ્યક્તિઓમાંથી કરવામાં આવશે.
હવે જો ચૂંટણી કમિશનર સાથે જોડાયેલા આ બિલના વિવાદની વાત કરીએ તો તે સીજેઆઈ સંબંધિત છે. હકીકતમાં અત્યાર સુધી દેશના મુખ્ય ન્યાયાધીશ પણ પસંદગી સમિતિમાં હતા. પરંતુ નવું બિલ પાસ થયા બાદ કમિટીમાં કોઈ ચીફ જસ્ટિસ નહીં હોય. આ અંગે વિપક્ષી દળોનો આરોપ છે કે આ ચૂંટણી સંસ્થાને વડાપ્રધાનના હાથની કઠપૂતળી બનાવવાનો પ્રયાસ છે. આમ આદમી પાર્ટીએ કહ્યું, ‘વડાપ્રધાન મોદી ભારતીય લોકતંત્રને નબળું પાડી રહ્યા છે. જે ચૂંટણી કમિશનરની નિમણૂક થશે તે ભાજપને વફાદાર રહેશે. તે જ સમયે, તૃણમૂલ કોંગ્રેસે આરોપ લગાવ્યો કે આ 2024ની ચૂંટણીમાં ધાંધલ ધમાલ કરવા તરફનું સ્પષ્ટ પગલું છે.
કોંગ્રેસના નેતાઓએ તમામ લોકતાંત્રિક દળોને પ્રસ્તાવિત કાયદાનો વિરોધ કરવાની અપીલ કરી હતી.
બીજી તરફ આ વિશેષ સત્રમાં બેલગામ અને બેફામ બનેલા મીડિયા સામે આચારસંહિતા મુકવાનું બીલ પણ રજૂ થવાની શકયતા છે. ઉલ્લેખનીય છે કે અગાઉ સુપ્રીમે પણ આ મુદો ઉઠાવ્યો હતો. મીડિયા ટ્રાયલને લઈને જે દુષણ ચાલી રહ્યું છે તેની સામે પગલા લેવા સુપ્રીમે પણ સૂચના જારી કરી હતી. પરિણામે સરકાર આ મામલે હરકતમાં આવી છે.
17મીએ સર્વપક્ષીય બેઠક બોલાવાય
18 સપ્ટેમ્બરથી શરૂ થઈ રહેલા સંસદના વિશેષ સત્રના એક દિવસ પહેલા કેન્દ્રીય મંત્રી પ્રહલાદ જોશીએ સર્વપક્ષીય બેઠક બોલાવી છે. સંસદીય બાબતોના પ્રધાને ટ્વિટર પર પોસ્ટ કર્યું, “આ મહિનાની 18મી તારીખથી સંસદના સત્ર પહેલા, 17મીએ સાંજે 4:30 વાગ્યે તમામ પક્ષના નેતાઓની બેઠક બોલાવવામાં આવી છે.” તેમણે વધુમાં લખ્યું છે કે આ અંગેની માહિતી તમામ નેતાઓને ઈમેલ દ્વારા આપવામાં આવી છે અને ઔપચારિક પત્ર મોકલવામાં આવશે. સર્વપક્ષીય બેઠકમાં વિશેષ સત્રના એજન્ડા પર ચર્ચા થવાની શક્યતા છે.
