2036 સુધીમાં દેશની 40% વસ્તી એટલે કે 60 કરોડ લોકો શહેરોમાં રહેતા હશે વધતી સંખ્યા સામે ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરના વિકાસ ઉપર પણ પૂરતું ધ્યાન આપવું પડશે
ભારતને ગામડાઓનું શહેર કહેવામાં આવે છે, પરંતુ તાજેતરના વર્ષોમાં શહેરીકરણમાં તેજી આવી છે. જેના કારણે શહેરો પર સંસાધનો પૂરા પાડવાની જવાબદારી સતત વધી રહી છે. આ અંગે વિશ્વ બેંકના રિપોર્ટમાં ચોંકાવનારા આંકડા સામે આવ્યા છે. આ રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ઝડપથી વધી રહેલી શહેરી વસ્તીને કારણે ભારતને આગામી 15 વર્ષમા લગભગ 70 લાખ કરોડ રૂપિયાના રોકાણની જરૂર પડશે.
આ માટે વાર્ષિક સરેરાશ 55 બિલિયન ડોલર એટલે કે લગભગ 4.5 લાખ કરોડ રૂપિયાની જરૂર પડશે. ’ભારતની ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર જરૂરિયાતોને ધિરાણ વ્યાપારી ધિરાણની અવરોધો અને નીતિ કાર્યવાહી માટે તકો’ શીર્ષક, અહેવાલમાં ઉભરતા ધિરાણ તફાવતને પૂરો કરવા માટે ઝડપી અને વધુ ખાનગી અને વ્યાપારી રોકાણની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે. રિપોર્ટ અનુસાર 2036 સુધીમાં 60 કરોડ લોકો ભારતના શહેરોમાં રહેતા હશે. જે આ દેશની કુલ વસ્તીના 40 ટકા હશે.
તેથી જ તે જરૂરી રહેશે જો શહેરી વિસ્તારોમાં વસ્તીનું દબાણ વધશે તો પીવાના શુદ્ધ પાણી, અવિરત વીજ પુરવઠો અને સલામત માર્ગ પરિવહનની માંગ પણ વધશે. આનાથી શહેરી ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને સેવાઓ પર વધારાનું દબાણ આવવાની અપેક્ષા છે.
હાલમાં, કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો શહેરોના 75% થી વધુ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર માટે ભંડોળ પૂરું પાડે છે, જ્યારે શહેરી સ્થાનિક સંસ્થાઓ તેઓ પોતાની રીતે એકત્ર કરેલી આવક દ્વારા માત્ર 15% ભંડોળ પૂરું પાડવા સક્ષમ છે.
રિપોર્ટ અનુસાર શહેરોમાં સુવિધાઓ આપવાના મામલે ખાનગી કંપનીઓનું રોકાણ ઘણું ઓછું છે. હાલમાં, ભારતીય શહેરોની માળખાકીય જરૂરિયાતોમાંથી માત્ર 5 ટકા જ ખાનગી સ્ત્રોતો દ્વારા નાણાં પૂરા પાડવામાં આવે છે. સરકારનું વર્તમાન (2018) વાર્ષિક શહેરી ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર રોકાણ 16 બિલિયન ડોલર સુધી પહોંચી રહ્યું છે. આવી સ્થિતિમાં, ફાઇનાન્સ ગેપની માંગ અને ઉપલબ્ધતા ભરવા માટે ખાનગી ભંડોળની જરૂર પડશે.
રોલેન્ડ વ્હાઇટ, ગ્લોબલ લીડ, સિટી મેનેજમેન્ટ એન્ડ ફાઇનાન્સ, વર્લ્ડ બેંક અને રિપોર્ટના સહ-લેખકે જણાવ્યું હતું કે ખાનગી ભંડોળ મેળવવામાં શહેરો દ્વારા સામનો કરવામાં આવતી બજારની અવરોધોને દૂર કરવામાં ભારત સરકાર મોટી ભૂમિકા ભજવી શકે છે. વિશ્વ બેંકના અહેવાલમાં ભવિષ્ય પર નજર રાખીને શહેર, રાજ્ય અને સંઘીય એજન્સીઓ દ્વારા લેવામાં આવી શકે તેવા સંખ્યાબંધ પગલાંની દરખાસ્ત કરવામાં આવી છે. આ દ્વારા, ખાનગી કોમર્શિયલ ફાઇનાન્સ ભારતના શહેરી રોકાણ પડકારના ઉકેલનો મુખ્ય ભાગ બનશે.
