સહેલાણીઓ માટે શિમલા હવે દુ:સ્વપ્ન બની જશે

હિમાલયના શિમલા સહિતના પર્વતીય વિસ્તારો હવે ભાર ખમી શકે તેમ નથી!!

જોશીમઠની જેમ જ દાર્જિલિંગ, શિમલા અને ચમોલીમાં પણ તિરાડો પડવા લાગી, ત્રણેય પર્યટન વિસ્તારોના અસ્તિત્વ ઉપર મોટું જોખમ

અબતક, નવી દિલ્હી : હિમાલયના પર્વતીય વિસ્તારો હવે ભાર ખમી શકે તેમ નથી. જોશીમઠની જેમ જ દાર્જિલિંગ, શિમલા અને ચમોલીમાં પણ તિરાડો પડવા લાગી, ત્રણેય પર્યટન વિસ્તારોના અસ્તિત્વ ઉપર મોટું જોખમ ઉભું થયું છે.

ઉત્તરાખંડના જોશીમઠમાં જમીન ધસી ગયા બાદ શિમલા શહેરના અસ્તિત્વ પર પણ સવાલો ઉભા થઈ રહ્યા છે.  પ્રશ્નો સ્વાભાવિક છે કારણ કે પર્વતોની રાણી શિમલાને અંગ્રેજોએ 25 હજારની વસ્તી માટે વસાવ્યું હતું, પરંતુ હાલમાં શહેરની વસ્તી તમામ ઉપનગરો સહિત 3.5 લાખની આસપાસ છે.  દર વર્ષે લગભગ 30 લાખ પ્રવાસીઓ શિમલાની મુલાકાત લે છે.  આવી સ્થિતિમાં અહીં પાણીથી લઈને પાયાની સુવિધાઓ ઓછી પડવા લાગી છે.

સ્થિતિ એવી થઈ ગઈ છે કે જે લોકો માટે શહેરની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી તેના કરતાં વધુ મકાનો અને ઈમારતો અહીં બનાવવામાં આવી છે.  તેની આડઅસર પણ સામે આવવા લાગી છે.  શિમલાના ઐતિહાસિક રિજ ગ્રાઉન્ડના એક ભાગમાં તિરાડો પડી રહી છે.  આ ઉપરાંત ટિમ્બર માર્કેટનો કેટલોક હિસ્સો પણ ડૂબવા લાગ્યો છે.

આ વિસ્તારમાં મકાન બાંધકામ પર સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ છે.  તે જ સમયે, શિમલા પ્લાનિંગ એરિયામાં અઢી માળથી વધુ બિલ્ડિંગના બાંધકામ પર પ્રતિબંધ છે.  જો કે, અગાઉ શહેર અને ઉપનગરોમાં બહુમાળી ઇમારતો બનાવવામાં આવી હતી.  સમત્રી, ન્યુ ટુટુ, શિવનગર, દેવનગર જેવા ઘણા પરાં એવા છે જ્યાં ચાલવા માટે રસ્તાઓ બાકી નથી.  ગટર અને પાઈપ માટે લોકો વચ્ચે લડાઈ શરૂ થઈ ગઈ છે.  શહેરમાં વાહનોની સંખ્યાને અંકુશમાં લેવા માટે રાજ્ય હાઈકોર્ટે પાર્કિંગ વગરના વાહનોના રજીસ્ટ્રેશન પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે.  શહેરને પણ તેનાથી રાહત મળી છે.

ઉત્તરાખંડના જોશીમઠની સ્થિતિ અત્યારે શિમલામાં જેવી નથી, પરંતુ હિમાચલના કિન્નૌર જિલ્લા પર જો સમયસર નિયંત્રણ નહીં કરવામાં આવે તો ત્યાં પણ જોશીમઠ જેવી સ્થિતિ સર્જાઈ શકે છે.  આ માટે વસ્તીનું દબાણ ઓછું કરવું પડશે.  ગટર વ્યવસ્થાના રસ્તાઓ અને એનજીટી દ્વારા આપવામાં આવેલી માર્ગદર્શિકાને ધ્યાનમાં લેવી પડશે.  ભૂકંપ પ્રૂફ ઈમારતો બનાવવી પડશે.

ગેરકાયદે બાંધકામોનો રાફળો ફાટ્યો છે

ભૂકંપ વખતે સમયની ઇમારત હલી જાય છે, પણ પડતી નથી.  સિમલા સિસ્મિક ઝોન 4 માં છે, પરંતુ ધીમે ધીમે 5 તરફ આગળ વધી રહ્યું છે.  બીજી તરફ, જે રીતે શિમલામાં ભૂકંપ આવશે તેવી આગાહી કરવામાં આવે છે, આવી સ્થિતિમાં પ્રશાસનની તૈયારીઓ તે જ રીતે કરવી જોઈએ જેથી કરીને કોઈ દુર્ઘટના ટાળવા માટે કોઈ ઉપાય શોધી શકાય.  નાના વિસ્તારોમાં, વોર્ડમાં ભૂકંપ ઝોન માટે સમિતિઓની રચના કરવી જોઈએ. આ સાથે એક મોબાઈલ નંબર પણ જારી કરવો જોઈએ જેથી કરીને લોકો ગમે તે સ્થિતિમાં હોય તેમને તાત્કાલિક મદદ મળી શકે.  શિમલામાં હજુ પણ 25,000 જેટલા અનધિકૃત મકાનો છે, જેમને હજુ સુધી અધિકારો મળ્યા નથી.

નેતાઓ પોતાના ફાયદાઓ માટે પોલિસી બદલતા રહ્યા

નિષ્ણાંતોએ જણાવ્યું કે શિમલામાં ભીડ વધી રહી છે.  આ શહેર 25,000 લોકો માટે બનાવવામાં આવ્યું હતું, પરંતુ હવે શહેરની વસ્તી લાખોમાં છે.  વર્ષ 2004માં રિટેન્શન પોલિસી શરૂ કરવામાં આવી હતી, પરંતુ તમામ નેતાઓ પોતપોતાની અનુકૂળતા અને સમય અનુસાર તેમાં ફેરફાર કરતા રહ્યા.  તેનું સૌથી મોટું કારણ એ છે કે પ્રવાસીઓ અહીં બનેલી હેરિટેજ ઈમારતને જોવા માટે આવે છે.  તેમણે કહ્યું કે ડકટાઇમ બિલ્ડીંગ તૈયાર કરીને તે ઇમારતોને બચાવી શકાય છે.

શિમલા કેમ જોખમી બન્યું ?

• વસ્તી 1971માં 55,368 હતી. જે 2011માં વધીને 1,69,378 થઈ ગઈ છે. હાલની વસ્તી 2.30 લાખથી વધુ હોવાનો અંદાજ છે.
• શિમલામાં વિસ્તરણ થઈ રહ્યું છે અને છેલ્લા બે દાયકામાં મોટા પાયે બાંધકામને કારણે પહાડીઓ પર વધારાનો બોજ પડ્યો છે.
• પશ્ચિમ હિમાલયમાં સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતું શહેર શિમલા છે. શિમલાના ઘણા વિસ્તારોમાં 2,500 વ્યક્તિઓથી 3,500 વ્યક્તિઓ પ્રતિ હેક્ટરની વસ્તીની ગીચતા છે જ્યારે ભલામણ કરેલ ગીચતા 450ની જ છે.
• શિમલાએ તેની વહન ક્ષમતા, મહત્તમ વસ્તી અને વિકાસને ટકાવી રાખવાની ક્ષમતાને વટાવી દીધી છે.
• બાંધકામના વજનથી ખડકોની મજબૂતાઈ નબળી પડી છે અને વન નાબૂદીને કારણે જમીનનું ધોવાણ થયું છે