કેન્દ્ર સરકારની ફેક્ટ ચેક યુનિટ ઉપર સ્ટે મુકતી સુપ્રીમ

અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતા એ મૂળભૂત અધિકાર, હાઈકોર્ટમાં સુનાવણી પૂરી ન થાય ત્યાં સુધી યુનિટ કાર્યરત કરવાનું નોટિફિકેશન હોલ્ટ પર રહેશે : સુપ્રીમ

કેન્દ્ર સરકારે ફેક્ટ ચેક યુનિટની જાહેરાત કર્યા બાદ સુપ્રીમ કોર્ટે ઝટકો આપ્યો છે.  સુપ્રીમ કોર્ટે હાલમાં ફેક્ટ ચેક યુનિટની સૂચના પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે.  ચીફ જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડ, જસ્ટિસ મનોજ મિશ્રા અને જસ્ટિસ જેબી પારડીવાલાની બેન્ચે આ નિર્ણય આપ્યો છે.20 માર્ચે, આઇટી નિયમો 2021 હેઠળ, કેન્દ્ર સરકારે પીઆઈબી હેઠળ ફેક્ટ ચેક યુનિટ બનાવવાની સૂચના બહાર પાડી હતી. સુપ્રીમ કોર્ટે શુક્રવારે કહ્યું કે બોમ્બે હાઈકોર્ટના વચગાળાના નિર્ણયની વચ્ચે ફેક્ટ ચેક યુનિટનું નોટિફિકેશન આવ્યું છે, તેથી તેને હવે રોકવું જોઈએ.  કોર્ટે કહ્યું કે અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતા એ મૂળભૂત અધિકાર છે અને હાઈકોર્ટમાં તેના પર નિયમ 3(1)(બી)(5)ની અસરનું વિશ્લેષણ કરવું જરૂરી છે.  તેથી જ્યાં સુધી હાઈકોર્ટમાં સુનાવણી પૂરી ન થાય ત્યાં સુધી નોટિફિકેશન હોલ્ડ પર રહેશે.

આઇટી નિયમો, 2021 ના નિયમ 3(1) (બી) (5) માં આપવામાં આવેલી સત્તાઓનો ઉપયોગ કરીને, કેન્દ્ર સરકારે પીઆઈબીના ફેક્ટ ચેક યુનિટને કેન્દ્ર સરકારના ફેક્ટ ચેક યુનિટ તરીકે સૂચિત કર્યું હતું.ગયા વર્ષે, કેન્દ્ર સરકારે મધ્યસ્થી માર્ગદર્શિકા અને ડિજિટલ મીડિયા એથિક્સ કોડ નિયમો, 2021 માં સુધારો કર્યો હતો.  આ નિયમો મધ્યસ્થીઓને નિયંત્રિત કરે છે, જેમાં ટેલિકોમ સેવાઓ, વેબ હોસ્ટિંગ સેવાઓ, ફેસબુક-યુટ્યુબ જેવા સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ અને ગૂગલ જેવા સર્ચ એન્જિનનો સમાવેશ થાય છે. આ સુધારેલા નિયમોમાં એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે સરકારને ફેક્ટ ચેક યુનિટ બનાવવાનો અધિકાર હશે.  જો એકમને એવું લાગે છે, તો તે કેન્દ્ર સરકારની કામગીરી સાથે સંબંધિત સમાચારોને ’બનાવટી’, ’ખોટા’ અથવા ’ભ્રામક’ તરીકે જાહેર કરી શકે છે.

જો કોઈ સમાચાર કે પોસ્ટને ’ફેક’, ’ખોટી’ અથવા ’ભ્રામક’ જાહેર કરવામાં આવે તો તેને દૂર કરવી પડશે.  સમાચાર વેબસાઇટ્સ સીધી રીતે તેના કાર્યક્ષેત્રમાં આવતી નથી, પરંતુ સોશિયલ મીડિયા વેબસાઇટ્સ અને વેબ હોસ્ટિંગ સેવાઓ કરે છે.  મતલબ કે ઇન્ટરનેટ પરથી ખોટા સમાચાર દૂર કરવા પડશે. જો તેને દૂર કરવામાં ન આવે તો મધ્યસ્થી સામે કાયદેસરની કાર્યવાહી થઈ શકે છે.