નાગરિક સ્વતંત્રતાને ધ્યાને લઇ કલમ વધુ એકવાર નિષ્ણાંતોના મત મેળવી 124એ અંગે નિર્ણય લેશે કેન્દ્ર સરકાર
IPCની કલમ 124એ એટલે કે રાજદ્રોહ, કલમ 377 એટલે કે સૃષ્ટિ વિરુદ્ધનું કૃત્ય અને કલમ 375 એટલે કે વૈવાહિક દુષ્કર્મ આ ત્રણેય બાબતો પર હાલ અનેક વિસંગતતાઓ જોવા મળી રહી છે. એકતરફ રાજદ્રોહને દૂર કરવા વાતો થઈ રહી છે ત્યાં બીજી બાજુ હજુ કેન્દ્ર સરકાર આ મામલે ફેરવિચારણા કરવા માંગે છે તેવું ગૃહ મંત્રાલયે એફિડેવિટના માધ્યમથી સુપ્રીમ કોર્ટને જણાવ્યું છે.
બીજી બાજુ વર્ષ 2018માં કલમ 377 એટલે કે સૃષ્ટિ વિરુદ્ધના કાયદામાં ફેરફાર કરી અંશત: નાબુદી લાવવામાં આવી હતી પરંતુ હજુ આ અંગે પણ ખૂબ વિસંગતતા રહેલી છે જેને દૂર કરવાની જરૂરિયાત છે અને ભારતમાં હજુ સુધી વૈવાહિક દુષ્કર્મ મુદ્દે કોઈ જ પ્રકારની સ્પષ્ટતા જ થઈ શકી નથી ત્યારે વૈવાહિક દુષ્કર્મને અપરાધ ગણવો કે કેમ ? તે અંગે પણ કોઈ સચોટ નિર્ણય લેવાની જરૂરિયાત ઉભી થઇ છે. ત્યારે કેન્દ્ર સરકાર આ અંગે ફેરવિચારણા કરવાની છે પરંતુ આ ફેરવિચારણા ક્યારે થશે અને ક્યારે સચોટ નિર્ણય લેવામાં આવશે તે વાત પર હાલ પ્રશ્નાર્થ છે.
કેન્દ્ર સરકારે સોમવારે સુપ્રીમ કોર્ટને વિનંતી કરી કે રાજદ્રોહ સાથે સજાપાત્ર કાયદાની બંધારણીય માન્યતાનો અભ્યાસ કરવામાં સમય ન પસાર કરે કારણ કે તેણે (કેન્દ્ર) જોગવાઈ પર પુનર્વિચાર કરવાનું નક્કી કર્યું છે જે સક્ષમ ફોરમ સમક્ષ જ કરી શકાય છે. કેન્દ્રએ એમ પણ કહ્યું હતું કે તે “આ મહાન દેશની સાર્વભૌમત્વ અને અખંડિતતા” નું રક્ષણ કરતી વખતે નાગરિક સ્વતંત્રતાઓ વિશેના ઘણા મંતવ્યો અને ચિંતાઓથી વાકેફ છે.
વસાહતી વસ્તુઓમાંથી મુક્તિ મેળવવા અંગે વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના વિચારોનો ઉલ્લેખ કરતાં ગૃહ મંત્રાલયે એક એફિડેવિટમાં જણાવ્યું હતું કે, તેઓ નાગરિક સ્વતંત્રતા અને માનવાધિકારના સન્માનના પક્ષમાં છે અને આ ભાવનાથી 1500 અપ્રચલિત કાયદાઓને નાબૂદ કરવામાં આવ્યા છે. ચીફ જસ્ટિસ એન.વી.રમના, જસ્ટિસ સૂર્યકાંત અને હિમા કોહલીની બેન્ચે 5 મેના રોજ કહ્યું હતું કે તે 10 મેના રોજ એ કાયદાકીય પ્રશ્ન પર દલીલો સાંભળશે કે કેદારનાથ સિંહ રાજદ્રોહ પરના સંસ્થાનવાદી યુગના દંડ કાયદાને પડકારતી અરજીઓ પર વિચાર કરવો જોઈએ કે કેમ? પાંચ જજની બંધારણીય બેંચના 1962 ના નિર્ણય પર પુનર્વિચાર કરવા મોટી બેંચ મોકલવી કે કેમ?
ગૃહ મંત્રાલયના અન્ડર સેક્રેટરી મૃત્યુંજય કુમાર નારાયણ દ્વારા દાખલ કરાયેલ એફિડેવિટ મુજબ, ઘણા ન્યાયશાસ્ત્રીઓ, વિદ્વાનો અને સામાન્ય લોકોએ આ વિષય પર જાહેરમાં વિવિધ મંતવ્યો વ્યક્ત કર્યા છે. “આ મહાન દેશની સાર્વભૌમત્વ અને અખંડિતતાને જાળવી રાખવા અને તેનું રક્ષણ કરવાની પ્રતિબદ્ધતા સાથે આ સરકાર રાજદ્રોહના વિષય પર વ્યક્ત કરવામાં આવેલા ઘણા મંતવ્યોથી સંપૂર્ણ રીતે વાકેફ છે અને નાગરિક સ્વતંત્રતા અને માનવ અધિકારો માટે ચિંતા વ્યક્ત કરી છે.
તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, સરકારે ભારતીય દંડ સંહિતાની કલમ 124-એ ની જોગવાઈઓનો ફરીથી અભ્યાસ અને પુનર્વિચાર કરવાનો નિર્ણય લીધો છે જે માત્ર એક કાર્યક્ષમ મંચ પર જ થઈ શકે છે. જેને ધ્યાનમાં રાખીને ખૂબ જ આદર સાથે કહેવામાં આવે છે કે નામદાર કોર્ટે ફરી એકવાર આઇપીસીની કલમ 124-એની માન્યતાનો અભ્યાસ કરવા માટે સમય લીધો નથી અને તે ભારત સરકાર દ્વારા કરવા માંગે છે.
અગાઉ દાખલ કરાયેલી અન્ય લેખિત રજૂઆતમાં કેન્દ્રએ રાજદ્રોહના કાયદા અને બંધારણીય બેંચના 1962ના નિર્ણયની માન્યતાને સમર્થન આપતાં કહ્યું હતું કે આ જોગવાઈઓ લગભગ છ દાયકાઓથી અસ્તિત્વમાં છે અને તેના દુરુપયોગની ઘટનાઓ પર ક્યારેય પુનર્વિચાર થવો જોઈએ નહીં. સુપ્રીમ કોર્ટ રાજદ્રોહ કાયદાની માન્યતાને પડકારતી અનેક અરજીઓ પર સુનાવણી કરી રહી છે.
ભારતીય દંડ સંહિતા (આઈપીસી)ની કલમ 124એ હેઠળ જો કોઈ વ્યક્તિ સરકાર વિરોધી વસ્તુઓ લખે છે અથવા બોલે છે અથવા રાષ્ટ્રીય પ્રતીકોનું અપમાન કરવાની કોશિશ કરે છે, જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ શબ્દો, ચિહ્નો અથવા દ્રશ્યો દ્વારા ધિક્કાર અથવા તિરસ્કારને ઉશ્કેરવાના પ્રયાસો અથવા ભારતમાં કાયદા દ્વારા સ્થાપિત સરકાર સામે અસંતોષ ભડકાવવાના પ્રયાસો કરે ત્યારે તેના પર રાજદ્રોહનો આરોપ મુકવામાં આવે છે. આ કલમ હેઠળ દોષિતોને ત્રણ વર્ષથી માંડી આજીવન કેદ સુધીની સજા ફટકારી શકાય છે.
શું છે આઇપીસીની કલમ 124 એ?
ભારતીય દંડ સંહિતા (આઈપીસી)ની કલમ 124એ હેઠળ જો કોઈ વ્યક્તિ સરકાર વિરોધી વસ્તુઓ લખે છે અથવા બોલે છે અથવા રાષ્ટ્રીય પ્રતીકોનું અપમાન કરવાની કોશિશ કરે છે, જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ શબ્દો, ચિહ્નો અથવા દ્રશ્યો દ્વારા ધિક્કાર અથવા તિરસ્કારને ઉશ્કેરવાના પ્રયાસો અથવા ભારતમાં કાયદા દ્વારા સ્થાપિત સરકાર સામે અસંતોષ ભડકાવવાના પ્રયાસો કરે ત્યારે તેના પર રાજદ્રોહનો આરોપ મુકવામાં આવે છે. આ કલમ હેઠળ દોષિતોને ત્રણ વર્ષથી માંડી આજીવન કેદ સુધીની સજા ફટકારી શકાય છે.
દેશના સાર્વભૌમત્વ-અખંડિતતાને ધ્યાને રાખી રાજદ્રોહ મુદ્દે નિર્ણય લેવો શા માટે જરૂરી?
ગૃહ મંત્રાલયના અન્ડર સેક્રેટરી મૃત્યુંજય કુમાર નારાયણ દ્વારા દાખલ કરાયેલ એફિડેવિટ મુજબ, ઘણા ન્યાયશાસ્ત્રીઓ, વિદ્વાનો અને સામાન્ય લોકોએ આ વિષય પર જાહેરમાં વિવિધ મંતવ્યો વ્યક્ત કર્યા છે. “આ મહાન દેશની સાર્વભૌમત્વ અને અખંડિતતાને જાળવી રાખવા અને તેનું રક્ષણ કરવાની પ્રતિબદ્ધતા સાથે આ સરકાર રાજદ્રોહના વિષય પર વ્યક્ત કરવામાં આવેલા ઘણા મંતવ્યોથી સંપૂર્ણ રીતે વાકેફ છે અને નાગરિક સ્વતંત્રતા અને માનવ અધિકારો માટે ચિંતા વ્યક્ત કરી છે.
વૈવાહિક દુષ્કર્મ: અપરાધ ગણવો કે નહીં? મોટી મૂંઝવણ!!
હાલ એકતરફ વૈવાહિક દુષ્કર્મના મુદ્દે ખૂબ ચર્ચાઓ થઈ રહી છે પરંતુ ખરેખર હાલ સુધી આ અંગે કોઈ સચોટ નિર્ણય લઈ જ શકાયો નથી. વૈવાહિક દુષ્કર્મને અપરાધ ગણવો કે કેમ? તે અંગેપાન હજુ સુધી સ્પષ્ટતા થઈ શકી નથી. એકતરફ ભારતની જૂની રૂઢીચુસ્તતા છે અને બીજી બાજુ કાયદો ધ્યાને લેવો પણ જરૂરી છે. ત્યારે સરકારની પરિસ્થિતિ દો ધારી તલવાર પર ચાલવા જેવી થઈ છે. જો વૈવાહિક દુષ્કર્મને અપરાધ માનવામાં આવે તો સમાજમાં અનેક મોટા ફેરફારો આવશે જેની સીધી જ અસર સરકારને થશે અને જો અપરાધ નહીં ગણાય તો મહિલાઓના અધિકારનું ઉલ્લંઘન થશે જેને પણ ધ્યાન બહાર મૂકી શકાય નહીં.