દરેક વ્યક્તિ જાણે છે કે આબોહવાની લડાઈ ભારત વિના સફળ નહીં થાય. દરેક વ્યક્તિ એ પણ જાણે છે કે 1.4 અબજ નાગરિકો સાથે વિશ્વની સૌથી ઝડપથી વિકસતી અર્થવ્યવસ્થાઓમાંની એક તરીકે આપણે અશ્મિભૂત ઇંધણમાંથી છૂટકારો મેળવવામાં મુશ્કેલીઓનો સામનો કરીએ છીએ.
યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સે આજની તારીખમાં કોઈપણ અન્ય દેશ કરતાં વધુ કાર્બન ડાયોક્સાઇડનું ઉત્સર્જન કર્યું છે. 1950 સુધીમાં, અડધાથી વધુ વૈશ્વિક કાર્બન ડાયોક્સાઇડ ઉત્સર્જન યુરોપમાંથી આવતા હતા. માત્ર છેલ્લા 50 વર્ષોમાં, દક્ષિણ અમેરિકા, એશિયા અને આફ્રિકામાં વિકાસે આ પ્રદેશોના કુલ યોગદાનમાં વધારો કર્યો છે.
પરંતુ એ વાત પણ સાચી છે કે ભારત ગ્રીનહાઉસ વાયુઓનું ત્રીજું સૌથી મોટું ઉત્સર્જક છે, તેના માથાદીઠ ઉત્સર્જન અને માથાદીઠ વીજળીનો વપરાશ અમીર અથવા તો મધ્યમ વર્ગ જેવા ગરીબોમાં પ્રમાણમાં ઓછો હોવા છતાં. વીજ કટોકટીના આ યુગમાં કોની જરૂરિયાતોને પ્રાથમિકતા આપવી જોઈએ – શહેરની જરૂરિયાતો કે ગામની, ખેડૂતોની જરૂરિયાતો કે ઉદ્યોગોની? તે તમામ માંગણીઓ સ્પર્ધા કરી રહી છે. જેમ જેમ તાપમાન વધે છે તેમ પાવર વપરાશ પણ વધે છે.
કેરળમાં દૈનિક વીજ વપરાશ પ્રથમ વખત 100 મિલિયન યુનિટના આંકને વટાવી ગયો છે, કારણ કે એપ્રિલમાં ઉનાળાનું તાપમાન ઊંચું રહે છે. 13 એપ્રિલના રોજ કેરળનો દૈનિક ઉર્જા વપરાશ 103 મિલિયન યુનિટ હતો, જેણે એક દિવસ અગાઉના 98.4 મિલિયન યુનિટનો અગાઉનો રેકોર્ડ તોડ્યો હતો. કેરળ સ્ટેટ ઇલેક્ટ્રિસિટી બોર્ડ આવતા અઠવાડિયે વીજળીની સ્થિતિની સમીક્ષા કરશે. ભારતના એક રાજ્યમાંથી આ માત્ર એક ઉદાહરણ છે, પરંતુ તે ઉર્જા સંક્રમણ સાથે ઝઝૂમી રહેલા દેશ સામેના વિશાળ પડકારોનો અહેસાસ કરાવે છે. અને તે 2070 સુધીમાં નેટ શૂન્ય સુધી પહોંચવા અથવા કાર્બન ન્યુટ્રલ રહેવાની સાથે અને ગ્રીનહાઉસ વાયુઓમાં વધારો ન કરીને આર્થિક વૃદ્ધિના લક્ષ્યોને સંતુલિત કરી રહ્યું છે.
દેશના મોટા ભાગોમાં પારો ઊંચે ચડી રહ્યો છે અને ભારે ગરમીની આગાહી કરવામાં આવી છે, ત્યારે વીજળી અંગે વ્યાપક ચિંતાઓ છે. ગયા વર્ષે, જ્યારે ભારત તીવ્ર ગરમીના મોજાની પકડમાં હતું, ત્યારે દેશમાં પાવર નિષ્ફળ ગયો હતો. તેનું કારણ એસીનો વધતો ઉપયોગ હતો; કોવિડ પછી અર્થતંત્ર ખુલવાને કારણે વીજળીની માંગમાં વધારો; અને યુક્રેન પર રશિયાના આક્રમણને કારણે કોલસાની અછત, જેણે આંતરરાષ્ટ્રીય પુરવઠો ખોરવ્યો અને કિંમતોમાં વધારો કર્યો.
વીજળી ન હોય તેવા સંજોગોમાં શ્રીમંત અને સમૃદ્ધ પરિવારોના લોકો જનરેટર, ઇન્વર્ટર અને બેકઅપની મદદથી કામ કરે છે, પરંતુ જે લોકો પાસે આ સુવિધાઓ નથી તેનું શું? આ પ્રશ્ન આપણને ઈક્વિટી અને ક્લાઈમેટ જસ્ટિસના સૌથી વિકટ પ્રશ્ન તરફ લઈ જાય છે. દેશમાં રિન્યુએબલ એનર્જીનો હિસ્સો વધી રહ્યો છે. સ્થાપિત હાઇડ્રો, વિન્ડ અને સોલાર પાવરની દ્રષ્ટિએ ભારત હાલમાં વિશ્વનો ચોથો સૌથી મોટો દેશ છે. પરંતુ દેશ હજુ પણ તેની લગભગ 70 ટકા વીજળીની જરૂરિયાતો માટે કોલસા પર નિર્ભર છે. સરકારે કોલસા અને તેલથી ચાલતા જનરેટરને એપ્રિલથી સંપૂર્ણ પાવર પર ચલાવવાનો આદેશ આપ્યો છે. સંપૂર્ણ શક્તિથી ચાલવાનો અર્થ એ થશે કે પર્યાવરણીય સ્થિરતા સાથે દેશની આર્થિક જરૂરિયાતોને સંતુલિત કરવી. ભારતે તેની ઉર્જાની જરૂરિયાતોને ગ્રીન એનર્જીમાં બદલવાનું શરૂ કર્યું છે.
તેણે ઈન્ટરનેશનલ સોલર એલાયન્સ જેવી ભાગીદારી શરૂ કરી છે, જેનો હેતુ વિકાસશીલ દેશોમાં સૌર ઉર્જાનું નિર્માણ કરવાનો છે. તેણે ગ્રીન હાઇડ્રોજનને પ્રોત્સાહન આપવા માટે રાષ્ટ્રીય યોજનાની પણ જાહેરાત કરી છે અને ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રના ડીકાર્બોનાઇઝેશનને વેગ આપવા માટે રાષ્ટ્રીય ઉર્જા અધિનિયમમાં સુધારો કર્યો છે.
