વિપક્ષને જીતની ફોમ્ર્યુલા મળી ગઈ હોય તેવું ચિત્ર ઉપસાવવામાં આવી રહ્યું છે. લગભગ 400 બેઠકો પર ભાજપ સામે વિપક્ષ પાસે માત્ર એક જ ઉમેદવાર હશે. 12મી જુલાઈએ શિમલાની બેઠકમાં તેની જાહેરાત થઈ શકે છે. એકંદરે, રાજ્યોની ત્રણ શ્રેણીઓ બનાવવામાં આવી રહી છે. આ બધું હોવા છતાં, રાહુલ ગાંધી સિવાય, વિપક્ષનો અન્ય કોઈ નેતા વિશ્વાસ સાથે કહી શકવાની સ્થિતિમાં નથી કે 2024માં વિપક્ષ સત્તામાં આવશે. ત્રણ પ્રશ્નો છે. એક, 400 બેઠકો પર ભાજપ સામે એક જ ઉમેદવાર છે, તો શું મોદીની હાર શક્ય છે? બે, ગઠબંધન કાગળ પર છે કે જમીન પર પણ ઉતરી ગયું છે? ત્રીજું, જો ભાજપ એકમાત્ર સૌથી મોટી પાર્ટી રહેશે તો વિપક્ષ કેવી રીતે સરકાર બનાવી શકશે?
છેલ્લી લોકસભા ચૂંટણીના આંકડાઓના સંદર્ભમાં વાત કરીએ તો વિપક્ષની વ્યૂહરચના ઘણી અસરકારક દેખાઈ રહી છે, પરંતુ નિર્ણાયક નથી. ભાજપે ચાર લાખથી વધુ મતોના માર્જિન સાથે 46 બેઠકો જીતી હતી. બીજી તરફ, વિપક્ષે 23 બેઠકો પર ચાર લાખથી વધુ મત મેળવ્યા હતા. તેમાંથી કેટલાકમાં વિપક્ષી પાર્ટીઓ ભાજપ સામે, કેટલીકમાં કોંગ્રેસ સામે જીતી તો કેટલાકમાં વિપક્ષ અને વિપક્ષ વચ્ચેની હરીફાઈ હતી. દેખીતી રીતે, આવી કુલ 69 બેઠકોનું ગણિત બહુ બદલાવાનું નથી. ભાજપે ત્રણ લાખથી વધુના માર્જિન સાથે 105 બેઠકો જીતી હતી. આમાંથી અડધા ભાગમાં તેનો સામનો કોંગ્રેસ સામે થયો હતો. આવી બેઠકોની કુલ સંખ્યા 131 હતી. બીજેપીને 2014માં 31 ટકા અને 2019માં 37 ટકા વોટ મળ્યા હતા અને 2024માં 39 ટકા વોટ મળવાનો અંદાજ છે, તેથી સંયુક્ત વિપક્ષ આ સીટો પર ચોક્કસપણે પ્રવેશ કરી શકે છે, પરંતુ ત્રણ લાખ મતોની દિવાલ તોડી શકે તેમ નથી.
આવી સ્થિતિમાં વિપક્ષની નજર એ બેઠકો પર હોવી જોઈએ જ્યાં ભાજપે બે લાખના અંતરથી બેઠકો જીતી હતી. 2019 માં, આવી બેઠકોની કુલ સંખ્યા 236 હતી અને તેમાંથી ભાજપે 164 બેઠકો જીતી હતી. અહીં એક રસપ્રદ આંકડો એ પણ છે કે આમાંથી ભાજપે કોંગ્રેસ સામે 55 બેઠકો જીતી છે. તેથી વાર્તા અટકી જાય છે, આવી બેઠકો પર જે ભાજપે છેલ્લી વખત એક લાખથી ઓછા માર્જિનથી જીતી હતી. આવી બેઠકોની કુલ સંખ્યા 77 હતી. જો વિપક્ષ સંપૂર્ણ તાકાત લગાવે તો ભાજપને અહીં જોરદાર પરાજય મળી શકે છે. જો વિપક્ષ આ 77માંથી 60 બેઠકો છીનવી લે તો ભાજપ 302થી ઘટીને 242 થઈ જાય છે.
આ આંકડાઓ એ પણ દર્શાવે છે કે ઉત્તર પ્રદેશમાં વિપક્ષનું એક થવું કેટલું જરૂરી છે. ભાજપે ગત વખતે યુપીમાં એક લાખથી ઓછા માર્જિનથી 20 બેઠકો જીતી હતી. એટલે કે જો અખિલેશ, કોંગ્રેસ, જયંત ચૌધરી એક થાય તો યુપીમાં ભાજપને 20થી ઓછી બેઠકો મળવાની સંભાવના છે.આંકડાઓ અનુસાર, આ આંકડા રસપ્રદ લાગે છે. પરંતુ ભાજપ બે વખત ચૂંટાયેલા સાંસદોનો નવેસરથી સર્વે કરી રહી છે. એન્ટી ઇન્કમ્બન્સી દૂર કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે.બીજો પ્રશ્ન જોડાણનો છે. વિપક્ષનું કહેવું છે કે મહારાષ્ટ્ર, તમિલનાડુ, બિહાર અને ઝારખંડમાં મજબૂત ગઠબંધન થયું છે. આ રાજ્યોમાં કુલ 142 બેઠકો છે (પુડુચેરી સહિત) જ્યાં વિપક્ષનો સ્ટ્રાઈક રેટ 80 ટકાને વટાવી જવો જોઈએ જો તે સત્તામાં આવે તો. બીજી તરફ, એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે કોંગ્રેસને હિમાચલ પ્રદેશ, ઉત્તરાખંડ, હરિયાણા, રાજસ્થાન, ગુજરાત, મધ્ય પ્રદેશ, છત્તીસગઢ અને કર્ણાટકમાં ગઠબંધનની જરૂર નથી, કારણ કે ત્યાં તે અન્ય કોઈ વિપક્ષી પાર્ટીથી ડરતી નથી. (કેટલાક અંશે ગુજરાતમાં અઅઙનો ડર ચોક્કસપણે છે). આ રાજ્યોમાં કુલ 130 બેઠકો આવે છે, જ્યાં ભાજપે ગત વખતે 122 બેઠકો જીતી હતી. અહીં કોંગ્રેસે એકલા હાથે લડવું પડશે.
ત્રીજી શ્રેણી ઉત્તર પ્રદેશ, પશ્ચિમ બંગાળ, દિલ્હી અને પંજાબ જેવા રાજ્યોની છે, જ્યાં કુલ બેઠકો 142 છે. આખી સમસ્યા અહીં જ અટકી છે. અખિલેશ યાદવ, મમતા બેનર્જી અને અરવિંદ કેજરીવાલની કોર્ટમાં બોલ છે. વાસ્તવમાં અહીં તમામ બલિદાન બતાવવાના છે.
