સમિટમાં આતંકવાદ, અન્ન સુરક્ષા, ગરીબ દેશોને મદદ સહિતના અધધધ 83 ઘોષણા પત્રોને સર્વ સંમતિથી મળી મંજૂરી
ભારતે જી 20ના પ્રમુખ પદે રહી દિલ્હી ખાતે બે દિવસીય સમિટ યોજી છે. જેમાં વિશ્વનો 80 ટકાથી વધુ જીડીપી ધરાવતા દેશોએ હાજરી આપી હતી. આ દેશો ભારતની મુત્સદ્દીગીરી અને વિદેશ નીતિથી આફરીન થયા હતા.
આ સમિટમાં જાહેરનામાના તમામ 83 મુદ્દાઓને સર્વસંમતિથી મંજૂર કરવામાં આવ્યા હતા. રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધના પગલે સંયુક્ત ઘોષણા પર સંમત થવું એ એક મોટો પડકાર હતો, પરંતુ ભારતે દલીલ કરી હતી કે યુક્રેનમાં ચાલી રહેલા યુદ્ધ માટે જી-20ને મંચ બનાવવો જોઈએ નહીં, કારણ કે વિકાસશીલ દેશો સામેનો મુખ્ય મુદ્દો આર્થિક છે. કટોકટી આ રીતે, યુક્રેનમાં યુદ્ધનો ઉલ્લેખ કરતી વખતે, તેણે ત્યાં સંપૂર્ણ અને કાયમી શાંતિ સુનિશ્ચિત કરવાની વાત કરી હતી, પરંતુ રશિયાની ટીકા કરવામાં આવી ન હતી.
જો કે, વડાપ્રધાને પુનરોચ્ચાર કર્યો કે આ યુદ્ધનો સમય નથી. ઢંઢેરામાં, પરમાણુ હુમલા અને પરમાણુ હુમલાના ખતરાનો ઉલ્લેખ કરતી વખતે, તમામ દેશોને આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદાનું પાલન કરવા અને અન્ય દેશોની પ્રાદેશિક અખંડિતતા, સાર્વભૌમત્વ અને આંતરરાષ્ટ્રીય માનવાધિકાર કાયદાનું સન્માન કરવા હાકલ કરવામાં આવી છે, જેથી શાંતિ અને સ્થિરતા સુનિશ્ચિત કરી શકાય. વાસ્તવમાં, અમેરિકા સહિતના પશ્ચિમી દેશોએ આ વખતે થોડી નમ્રતા દાખવી છે, કારણ કે તેમના દ્વારા હથિયારો આપવામાં આવ્યા હોવા છતાં, યુક્રેન કંઈ કરી શક્યું નથી, જ્યારે રશિયા હજી પણ અસરકારક છે.
નવી દિલ્હી ઘોષણા પર સર્વસંમતિ સુધી પહોંચવું એ પણ મહત્વનું છે કારણ કે છેલ્લા નવ મહિના દરમિયાન યોજાયેલી તમામ જી-20 મંત્રી સ્તરની બેઠકોમાં, એક સામાન્ય ઘોષણા જારી કરી શકાઈ નથી. પરંતુ આ મેનિફેસ્ટોમાં છેલ્લા નવ મહિના દરમિયાન ભારત દ્વારા રજૂ કરવામાં આવેલા લગભગ તમામ પ્રસ્તાવોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે, જેના પર બધાએ સહમતિ દર્શાવી છે.
આ ઉપરાંત ભારતે ગ્લોબલ સાઉથ એટલે કે એશિયા, આફ્રિકા અને લેટિન અમેરિકાના વિકાસશીલ અને ગરીબ દેશોના હિતોનું ધ્યાન રાખવાનો મુદ્દો ઉઠાવ્યો હતો, તેને પણ સ્વીકારવામાં આવ્યો હતો. તેની પાછળની ખરી વાત એ છે કે ભારત અને ચીન વચ્ચે હરીફાઈ ચાલી રહી છે કે ગ્લોબલ સાઉથનો નેતા કોણ છે? ભારત હંમેશા ગ્લોબલ સાઉથના હિતોની વાત કરતું આવ્યું છે. માત્ર ભારતે જ બિનજોડાણવાદી ચળવળ શરૂ કરી, ચીને ન કરી. ચીન પાસે પુષ્કળ નાણાં હોવાથી તે લોન આપીને ગ્લોબલ સાઉથના દેશોને આગળ કરવા માંગે છે. જેના કારણે ગ્લોબલ સાઉથમાં ચીનનો પ્રભાવ ધીમે ધીમે વધી રહ્યો છે. પરંતુ ભારતે આ પરિષદમાં ગ્લોબલ સાઉથના હિતોનો મુદ્દો ઉઠાવીને અને ચીનની વિસ્તરણવાદી નીતિને હરાવીને આગેવાની લીધી છે.
આ ઘોષણાપત્રમાં માત્ર ચીનને જ નહીં પરંતુ પાકિસ્તાન માટે પણ કડક સંદેશ આપવામાં આવ્યો છે. મેનિફેસ્ટોમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે આતંકવાદને કોઈપણ સ્વરૂપમાં સ્વીકારવામાં આવશે નહીં. આંતરરાષ્ટ્રીય શાંતિ અને સુરક્ષા માટે આતંકવાદને સૌથી ગંભીર ખતરો ગણાવ્યો છે. ઘોષણા અનુસાર, આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદા પર આધારિત સર્વગ્રાહી અભિગમ જ આતંકવાદનો અસરકારક રીતે સામનો કરી શકે છે. તે કહે છે કે આતંકવાદી જૂથોને સુરક્ષિત આશ્રયસ્થાન, ચળવળ અને ભરતીની સ્વતંત્રતા, તેમજ નાણાકીય, ભૌતિક અથવા રાજકીય સમર્થન મેળવવાથી રોકવા માટે આંતરરાષ્ટ્રીય સહયોગ વધારવાના પ્રયાસો કરવા જોઈએ.
આ ઉપરાંત આ કોન્ફરન્સમાં અમેરીકા સહિત ઘણા દેશો સાથે દ્વિપક્ષીય કરાર કર્યા છે. પરંતુ સૌથી મહત્વપૂર્ણ ભારતને પશ્ચિમ એશિયા અને યુરોપ સાથે જોડતો ભારત-પશ્ચિમ એશિયા-યુરોપ આર્થિક કોરિડોર બનાવવાની જાહેરાત છે. ભારતે ગ્લોબલ બાયોફ્યુઅલ એલાયન્સ શરૂ કર્યું અને તમામ દેશોને તેમાં જોડાવા હાકલ કરી. તેનો ઉદ્દેશ્ય આબોહવા જોખમોનો સામનો કરવા માટે લીલા ઇંધણના ઉપયોગને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે. જો તે સફળ થશે, તો તે માત્ર અશ્મિભૂત ઇંધણથી છુટકારો મેળવશે નહીં પરંતુ કાર્બન ઉત્સર્જન ઘટાડવામાં પણ મદદ કરશે. ભારતમાં ડિજિટલ પબ્લિક ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર સફળ રહ્યું છે, જેને જી-20 દેશોના વડાઓ વૈશ્વિક સ્તરે લાગુ કરવા માટે સંમત થયા છે.
ભારતની અધ્યક્ષતામાં જી-20 સમિટની સફળતાએ સાબિત કર્યું કે ભારત વૈશ્વિક કૂટનીતિનું નેતૃત્વ કરવા માટે સંપૂર્ણ રીતે સક્ષમ છે. જી-20માં આફ્રિકન યુનિયનનો સમાવેશ કરીને અને ગ્લોબલ સાઉથના દેશોના હિતોનો મુદ્દો ઉઠાવીને ભારતે વૈશ્વિક વિશ્વમાં પોતાનું કદ ઊંચું કર્યું છે. આ પરિષદમાં સામાજિક-આર્થિક વિકાસ, ગ્રીન એનર્જીથી લઈને વૈશ્વિક ખાદ્ય કટોકટી અને વૈશ્વિક આર્થિક સંસ્થાઓના કાર્યકારી માળખા સુધીના મુદ્દાઓ પર ભારતની સ્થિતિનો સ્વીકાર કરવામાં આવ્યો છે.
ભારતે આફ્રિકામાં પગદંડો જમાવ્યો : જી 20માં આફ્રિકન યુનિયનનો સમાવેશ
દિલ્હીમાં આયોજિત જી20 કોન્ફરન્સમાં જી20માં આફ્રિકન યુનિયનનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો. કોન્ફરન્સ દરમિયાન વડાપ્રધાન મોદીએ આ પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો, જેને તમામ સભ્ય દેશોએ સ્વીકાર્યો હતો. આફ્રિકન યુનિયનના સભ્ય દેશોની સંખ્યા 55 છે અને તેમાં 1.3 અબજની વસ્તી રહે છે. આ વસ્તી 2050 સુધીમાં બમણી થવાનો અંદાજ છે, તેથી જી 20 માં આટલા મોટા જૂથને સમાવવાની લાંબા સમયથી માંગ હતી.
વૈશ્વિક ભૌગોલિક રાજનીતિમાં આફ્રિકન યુનિયનનું મહત્વ સતત વધી રહ્યું છે. જેના કારણે વિશ્વના મોટા દેશો આફ્રિકામાં રોકાણ કરીને પોતાની પકડ જમાવવાનો સતત પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. ચીન આફ્રિકાનો સૌથી મોટો વેપારી ભાગીદાર છે જ્યારે રશિયા આફ્રિકાનો સૌથી મોટો શસ્ત્ર નિકાસકાર છે. ગલ્ફ દેશો આફ્રિકામાં સૌથી મોટા રોકાણકારો છે. તુર્કીનું સૌથી મોટું સૈન્ય મથક સોમાલિયામાં છે. ઈઝરાયેલ અને ઈરાન પણ આફ્રિકામાં પોતાની પહોંચ વિસ્તારી રહ્યા છે. આ કારણે જી-20માં આફ્રિકન યુનિયનને સામેલ કરવાની માંગ સ્વાભાવિક હતી.
‘કવીટ ઇન્ડિયા’ : ઇન્ડિયાને તિલાંજલિ આપી ભારતને અપનાવી મોદી એક કાંકરે અનેક પક્ષી ઉડાડશે
વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ દિલ્હીના પ્રગતિ મેદાનમાં ભારત મંડપમ ખાતે આયોજિત જી-20 સમિટમાં ઉદ્ઘાટન સંબોધન કર્યું હતું. આ દરમિયાન તેમની સામે મૂકવામાં આવેલી પ્લેટ પર ભારત લખેલું હતું. આ દિવસોમાં, દેશમાં ઇન્ડિયા અને ભારત નામને લઈને જોરદાર ચર્ચા ચાલી રહી છે અને અટકળો લગાવવામાં આવી રહી છે કે ઇન્ડિયાનું નામ બદલીને ભારત કરી શકાય છે. હાલ દેશમાં જાણે ઇન્ડિયા નામ માટે કવીટ ઇન્ડિયા ચળવળ ચાલી રહી હોય તેમ દેશવાસીઓ પણ ભારત નામને અપનાવવાની માંગ કરી રહ્યા છે. બીજી તરફ આ નામ અપનાવવામાં આવે તો મોદી વિપક્ષી સંગઠન ઇન્ડિયાને જોરદાર જવાબ આપવાની સાથે એક કાંકરે અનેક પક્ષી ઉડાડી શકે છે.
જી 20 હજુ પણ અનેક ઉકેલો લાવી શકે છે : બીડેન
યુએસ પ્રેસિડેન્ટ જો બિડેને જણાવ્યું હતું કે આ વર્ષની જી 20 સમિટે સાબિત કર્યું છે કે આ જૂથ હજુ પણ આબોહવા કટોકટી, નાજુકતા અને સંઘર્ષના સૌથી મહત્વપૂર્ણ મુદ્દાઓનું સમાધાન લાવી શકે છે.તેઓએ વધુમાં કહ્યું, અત્યારે વૈશ્વિક અર્થતંત્ર આબોહવા કટોકટી, નાજુકતા અને સંઘર્ષથી પીડાય છે, ત્યારે આ વર્ષની સમિટ પ્રેરણાદાયી બની છે.
આ વર્ષની સમિટ એક પ્રગતિશીલ સમિટ રહી : રશિયન વિદેશ પ્રધાન
રશિયાના વિદેશ પ્રધાને કહ્યું હતું કે ભારતના પ્રમુખપદ હેઠળની જી 20 સમિટ ઘણી રીતે પ્રગતિશીલ કોન્ક્લેવ રહી હતી કારણ કે તેના પરિણામોએ વિશ્વને પડકારોની શ્રેણીમાં આગળ વધવાનો માર્ગ બતાવ્યો હતો અને વૈશ્વિક દક્ષિણની તાકાત અને મહત્વ દર્શાવ્યું હતું. રશિયાના વિદેશ પ્રધાન સેર્ગેઈ લવરોવે વધુમાં કહ્યું કે ભારતે યુક્રેન સહિત ઘણા મુદ્દાઓ પર તેમના અભિગમથી મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી હતી.
ઉભરતી અર્થવ્યવસ્થાનો અવાજ બનવા બદલ ભારતનો આભાર : બ્રાઝીલ રાષ્ટ્રપતિ
બ્રાઝિલના રાષ્ટ્રપતિ લુઇઝ ઇનાસિયો લુલા દા સિલ્વાએ ભારતના આયોજનને બિરદાવી વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીનો આભાર માન્યો અને જી 20 સમિટની તૈયારીની પ્રસંશા કરી હતી. લુલાએ ઉભરતી અર્થવ્યવસ્થાઓને રસના વિષયો પર અવાજ આપવાના ભારતના પ્રયાસો માટે પણ આભાર વ્યક્ત કર્યો હતો.
વિશ્વ વિભાજનનો પ્રતિકાર કરવા ફ્રાન્સ ભારતની સાથે : ફ્રાન્સ રાષ્ટ્રપતિ
ફ્રાન્સના રાષ્ટ્રપતિ ઇમેન્યુઅલ મેક્રોને કહ્યું હતું કે જી20 સમિટમાં ભારતના ઘોષણાપત્રએ “એકતાનો સંદેશ” આપ્યો છે. તેમણે વધુમાં સ્વીકાર્યું કે જી20 એ રાજકીય ચર્ચા માટેનું મંચ નથી. વર્તમાન ખંડિત વાતાવરણને ધ્યાનમાં રાખીને, ભારતે જી 20 પ્રમુખ તરીકે સારી કામગીરી બજાવી છે. ભારત-ફ્રાન્સની વ્યૂહાત્મક ભાગીદારીનો ઉલ્લેખ કરતાં તેમણે કહ્યું કે આ સંબંધ દ્વિપક્ષીય જોડાણ કરતાં ઘણું વધારે છે અને બંને દેશોએ વિશ્વના વિભાજનનો પ્રતિકાર કરવા માટે કામ કરવું પડશે.
ખરેખર અર્થપૂર્ણ સિદ્ધિ: જાપાન PM
જી20 નેતાઓની ઘોષણા પર સર્વસંમતિને સિદ્ધિ ગણાવતા, જાપાનના વડા પ્રધાન ફ્યુમિયો કિશિદાએ જણાવ્યું હતું કે સભ્ય દેશો આ વર્ષના અધ્યક્ષ તરીકે ભારતના નેતૃત્વ હેઠળ સંમત થવામાં સક્ષમ હતા.
ઘોસણાપત્રો ઉપર સર્વસંમતિ એ મોટી સિદ્ધિ : જાપાન વડાપ્રધાન
જાપાનના વડા પ્રધાન ફ્યુમિયો કિશિદાએ જણાવ્યું કે આ વર્ષના અધ્યક્ષ તરીકે ભારતના નેતૃત્વ હેઠળ, અમે જી 20 નેતાઓની ઘોષણા પર સંમત થવામાં સક્ષમ હતા જે ખરેખર અર્થપૂર્ણ સિદ્ધિ છે. કિશિદાએ જી 20 સમિટના સમાપન પર એક પ્રેસ કોન્ફરન્સને સંબોધિત કરતી વખતે જણાવ્યું હતું કે ભારત યજમાન હતું એટલે જ સર્વસંમતિ શક્ય બની છે.
