ભારતના જીડીપીમાં કૃષિ ક્ષેત્રનો હિસ્સો ભલે ઘટી રહ્યો હોય, પરંતુ તે હજુ પણ દેશના મહત્તમ લોકોને રોજગાર પ્રદાન કરે છે. પરંતુ સમસ્યા એ છે કે કોર્પોરેટ સેક્ટર હજુ પણ આ ક્ષેત્રમાં પૂરતું રોકાણ કરી રહ્યું નથી. જો કૃષિ ક્ષેત્રમાં ઝડપી વૃદ્ધિ દરની જરૂર હોય તો કોર્પોરેટ ક્ષેત્રે અહીં રોકાણ વધારવું પડશે.
નિષ્ણાંતો જણાવે છે કે કૃષિને આગળ વધાર્યા વિના વિકસિત ભારતનું લક્ષ્ય હાંસલ કરવું મુશ્કેલ છે. કૃષિ ક્ષેત્રના ઊંચા વિકાસ દર વિના વિકસિત ભારતનું લક્ષ્ય હાંસલ કરવું મુશ્કેલ બનશે. તેમણે કહ્યું કે ભારત બે ધ્યેયો સાથે આગળ વધી રહ્યું છે – ભારતને વિકસિત બનાવવા અને આ વિકાસમાં બધાને સાથે લઈ જવા. વિકસિત ભારત બનવા માટે આગામી 24-25 વર્ષ સુધી 7 થી 8 ટકાનો વિકાસ દર હોવો જોઈએ. વિશ્વ બેંક અનુસાર, વિકસિત દેશ બનવા માટે માથાદીઠ આવક 12000 ડોલર એટલે કે 10 લાખ રૂપિયા હોવી જોઈએ. હાલમાં માથાદીઠ આવક 1,70,000 રૂપિયાની આસપાસ છે. આગામી 24 વર્ષમાં તેમાં 6 થી 7 ગણો વધારો કરવો પડશે. જો કૃષિ ક્ષેત્ર 3.5 થી 4% ના દરે વૃદ્ધિ પામશે નહીં તો 2047 સુધીમાં વિકસિત ભારત બનવું લગભગ અશક્ય બની જશે. કૃષિ ક્ષેત્રે ઉંચો વિકાસ દર હાંસલ કર્યા વિના આપણે વિકસિત ભારત ન બની શકીએ.
ભારતમાં કૃષિ ક્ષેત્રે ત્રણ પ્રકારનું રોકાણ છે. ખેડૂત પહેલું રોકાણ કરે છે. ખેતીમાં 80 થી 82% રોકાણ ખેડૂત પોતે અથવા લોન લઈને કરે છે. તે પછી સરકાર 15 થી 16% રોકાણ કરે છે. આ નહેરોના સ્વરૂપમાં થાય છે, ગામડાઓને વીજળી પૂરી પાડે છે, વેરહાઉસ બાંધે છે વગેરે. ત્રીજું રોકાણ કોર્પોરેટ સેક્ટરનું છે. એવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે કે કોર્પોરેટ સેક્ટર કૃષિ ક્ષેત્રમાં રોકાણ કરશે પરંતુ હાલમાં તે વધુ માર્કેટિંગ સુધી મર્યાદિત છે. ઉત્પાદનમાં તેમનું રોકાણ માત્ર 0.5% છે. જ્યાં જ્યાં કોર્પોરેટ સેક્ટરે સારું રોકાણ કર્યું છે ત્યાં તેના પરિણામો પણ સારા આવ્યા છે.
જ્યારે પણ ખેડૂત અને શહેરી ઉપભોક્તા વચ્ચે પસંદગી કરવાની વાત આવે છે, ત્યારે નીતિ નિર્માતાઓ ઘણીવાર ગ્રાહક તરફ ઝુકાવતા હોય છે. આ કારણે શેરબજારનો સેન્સેક્સ વધે તો તેને સમૃદ્ધિના પ્રતીક તરીકે જોવામાં આવે છે, પરંતુ જ્યારે શાકભાજી કે ખાદ્યપદાર્થોના ભાવ વધે છે તો તેને ખાદ્ય મોંઘવારી કહેવાય છે. તેના સ્થાને ખાદ્ય સમૃદ્ધિ સૂચકાંક આવ્યો. આ માટે માનસિકતા બદલવાની જરૂર છે.
હાલમાં સંગઠિત ક્ષેત્રમાં દરરોજ 12 કરોડ લિટર દૂધનું ઉત્પાદન થાય છે. આગામી 7 વર્ષમાં તે વધીને 24 કરોડ લિટર થઈ જશે. જો આ રીતે જોવામાં આવે તો આગામી 7 થી 8 વર્ષમાં દૂધ ક્ષેત્રમાં રૂ. 1 લાખ કરોડનું રોકાણ થશે. જ્યાં સુધી નોકરીઓનો સવાલ છે, જ્યારે સંગઠિત ક્ષેત્રમાં એક લાખ લિટર દૂધનું ઉત્પાદન થાય છે, ત્યારે તે 6000 લોકોને રોજગારી પૂરી પાડે છે. જો આ રીતે જોવામાં આવે તો જો દૂધ ઉત્પાદનમાં 12 કરોડ લિટરનો વધારો થશે તો તેની સાથે 72 લાખ નોકરીઓ પણ સર્જાશે.
આજે આપણે ખેતીને માત્ર ખેતી તરીકે જોઈ શકતા નથી. ખેતીના વિકાસ માટે અનેક પ્રકારના કામ કરવા પડશે. 2047 સુધીમાં, કૃષિને સારા રસ્તા, વીજળી, બજાર, ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ અને ઇન્ટરનેટની જરૂર છે. આજે યુવાનો ઇન્ટરનેટ પર દરેક વસ્તુનો ઓર્ડર આપે છે. ઇન્ટરનેટ દ્વારા ખોરાકનો વપરાશ વધી રહ્યો છે. આ એક એવું ક્ષેત્ર છે જે રોજગારી આપી શકે છે. ઘણા ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં કનેક્ટિવિટીની સમસ્યા છે. ગામડાઓ સુધી સારી કનેક્ટિવિટી હોવી જોઈએ અને વિકસિત ભારતનું સપનું વર્ષ 2047 સુધીમાં સાકાર થશે.
