પ્રો. નવજ્યોતસિંહ જાડેજા(ગણપત યુનિવર્સિટી): જેમ જેમ આપણી વૈશ્વિક અર્થવ્યવસ્થાએ વિશ્વભરમાં વધુ ઇન્ટરનેટ આધારિત કમ્પ્યુટિંગ અને કનેક્ટિવિટી તરફ દોરી છે, તેમ તેમ સંસ્થાઓ હેકિંગ અને સાયબર-એટેક માટે વધુ સંવેદનશીલ બની છે. અને આવી સાઇબર સેક્યુરીટી સંસ્થાની ફરજ છે કે તેઓ તેમના માલિકીની માહિતી તેમજ ગ્રાહકની કોઈપણ ખાનગી માહિતીને સુરક્ષિત રાખે.
જોકે, આ સાયબર સિક્યુરિટી પ્રોફેશનલ્સની માર્કેટમાં ખુબ જ ઉણપ છે. ગયા વર્ષે, નાસ્કોમે (NASSCOM ) અહેવાલ આપ્યો હતો કે એકલા ભારતને 2020 સુધીમાં 1 મિલિયન સાયબર સિક્યુરિટી પ્રોફેશનલ્સની જરૂર પડશે, જ્યારે જોબ પોર્ટલે ખરેખર જાન્યુઆરી 2017 થી માર્ચ 2018 વચ્ચે સાયબર સિક્યુરિટીની ભૂમિકામાં 150%નો વધારો કર્યો છે. તાજેતરના વર્ષોમાં કેપીએમજી જેવી કંપનીઓએ તેમની સાયબર સિક્યુરિટી ટીમોનું કદ બમણું કરી દીધું છે.
સાયબર સુરક્ષાની તાજેતરની જબરજસ્ત જરૂરિયાતએ ઘણા પરિબળોનું પરિણામ છે. એમાં મુખ્ય ત્રણ પરિબળો છે.
1) ડિજિટલ ભારત અને ડિમોનેટાઇઝેશન.
2) સામાન્ય ડેટા પ્રોટેક્શન રેગ્યુલેશન (એટલે કે જીડીપીઆર )
3) વોનાક્રાય રેન્સમવેર પછીના પ્રત્યાઘાત (2017 માં વિશ્વની અનેક તંત્ર-વ્યવસ્થા અને ગવર્મેન્ટ સંસ્થાઓને હચમચાવનારો ખતરનાક પ્રોગ્રામ)
માંગમાં વધારો થવાનાં કારણોને ધ્યાનમાં લીધા વિના, સમસ્યા એ છે કે, સાયબર સિક્યુરિટી ભૂમિકાઓની વધતી સંખ્યાને ભરવા માટે પ્રશિક્ષિત અને પૂરતા સક્ષમ લોકોની અછત છે. નાસ્કોમે અહેવાલ આપ્યો છે કે ‘વિશ્વનો સૌથી મોટો આઇટી ટેલેન્ટ પૂલ હોવા છતાં, ભારતમાં સરળ કુશળ સાયબર સુરક્ષા વ્યવસાયિકોનો અભાવ છે. હકીકતમાં, અનુભવી વ્યાવસાયિકોની જરૂરિયાત એટલી વધારે છે કે કંપનીઓ ટોપ ટેલેન્ટ માટે 1.5 થી 4 કરોડ રૂપિયાના પ્રીમિયમ પગાર ચૂકવવા તૈયાર છે. પીડબલ્યુસી દ્વારા તેના 2016 ના અહેવાલમાં આ મુજબ સાયબર સિક્યુરિટી બજેટમાં 71% નો વધારો કરાયો છે.
ભારતમાં સાયબર સિક્યુરિટી નોકરીઓની વાત કરીયે તો વિવિધ પ્રકારના પ્રોફાઈલમાં કામ કરવાનું રહે છે.
1) નેટવર્ક સિક્યુરિટી એન્જિનિયર
નેટવર્ક સિક્યુરિટી એન્જિનિયર એ દરેક સંસ્થામાં મહત્વની ભૂમિકા હોય છે. આ વ્યક્તિ સુનિશ્ચિત કરે છે કે સાયબર હેકરને લગતા જોખમોને રોકવા માટે સંસ્થામાં સુરક્ષા પ્રણાલીઓ લાગુ કરવામાં આવે છે. તેમની મુખ્ય જવાબદારીઓમાં સિસ્ટમો જાળવવા, સિસ્ટમ નબળાઈઓને ઓળખવા અને ઓટોમેશનમાં પ્રણાલીને સુધારવી.
નેટવર્ક સિક્યુરિટી એન્જિનિયરનો લઘુત્તમ પગાર લગભગ 4 લાખ રૂપિયાથી શરૂ થાય છે અને તે વાર્ષિક 8 લાખ સુધી જઈ શકે છે.
2) સાયબર સિક્યુરિટી એનાલિસ્ટ
એક સાયબર સિક્યુરિટી વિશ્લેષક સુરક્ષાનાં પગલાં અને નિયંત્રણને આયોજન, અમલ અને અપગ્રેડ કરવામાં મદદ કરે છે. તેઓ સલામતીની પ્રણાલીનું સતત નિરીક્ષણ કરે છે અને સલામતી ક્ષતિઓના કોઈ છીંડા અથવા પુરાવા નથી તેની ખાતરી કરવા માટે આંતરિક અને બાહ્ય સુરક્ષા ઓડિટ કરે છે.
સાયબર સિક્યુરિટી એનાલિસ્ટનો પગાર વાર્ષિક 6 લાખ રૂપિયાથી શરૂ થાય છે.
3) સાયબર સુરક્ષા આર્કિટેક્ટ
એક સુરક્ષા આર્કિટેક્ટ તેમની કંપની માટે નેટવર્ક અને કમ્પ્યુટર સુરક્ષા આર્કિટેક્ચરની રચના કરવામાં નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવે છે. સુરક્ષા આર્કિટેક્ટ સુરક્ષાના તત્વોનું આયોજન, સંશોધન અને ડિઝાઇન કરવામાં મદદ કરે છે. સુરક્ષા આર્કિટેક્ટ વિના, કંપનીની સુરક્ષા સિસ્ટમ હુમલાઓ માટે સંવેદનશીલ હોય છે.
સિક્યુરિટી આર્કિટેકટનો સરેરાશ પગાર વાર્ષિક 17 લાખ રૂપિયાથી શરૂ થાય છે.
4) મુખ્ય માહિતી સુરક્ષા અધિકારી (સીઆઈએસઓ)
પીડબ્લ્યુસીના એક અહેવાલ મુજબ, 80% કંપનીઓ હવે મેનેજમેન્ટ ટીમમાં સીઆઈએસઓ ધરાવે છે. આ વલણ બતાવે છે કે કંપનીઓ સાયબર ક્રાઇમ્સના જોખમો અને આવા હુમલાઓથી થતાં સંભવિત નુકસાનથી વાકેફ થઈ છે. સીઆઈએસઓએ એક સંસ્થામાં વરિષ્ઠ-સ્તરની એક્ઝિક્યુટિવ પોસ્ટ છે જે સુનિશ્ચિત કરે છે કે સાયબર સુરક્ષા યોજના વ્યવસાયની દ્રષ્ટિ, કામગીરી અને તકનીકીઓ સાથે જોડાયેલું છે.
ટોચના સીઆઈએસઓ માટે સરેરાશ પગાર ગમે ત્યાં 2 કરોડથી 4 કરોડની વચ્ચે હોય છે.
બેન્કો, સરકાર, છૂટક અને અન્ય ક્ષેત્રો જેવા વિવિધ ઉદ્યોગોની વિશાળ શ્રેણીના સંગઠનો સક્રિય રીતે સાયબર સિક્યુરિટી પ્રોફેશનલ્સની ભરતી કરે છે, તેથી નોકરીની માંગ વધશે. પડકાર એ છે કે આ મહત્વપૂર્ણ સુરક્ષા ભૂમિકાઓ માટે લોકો તાલીમબદ્ધ થઈ રહ્યા છે તેની ખાતરી કરીને તે માંગને પહોંચી વળવી. અને એકવાર તેઓ તાલીમ મેળવ્યા પછી, ઉત્તેજક અને સારી ચૂકવણી કરતી જોબ્સની રાહ જોવી.
શિક્ષણની દ્રષ્ટિએ, વિદ્યાર્થીઓ સાયબર સિક્યુરિટીમાં ઉચ્ચ ચૂકવણી કરતી નોકરીઓને સુરક્ષિત કરવા માટે કમ્પ્યુટર એન્જીનિયરિંગમાં સાયબર સિક્યુરિટી સ્પેશિયલાઇઝેશન સાથે સ્નાતકની પસંદગી કરી શકે છે. લેખક ઇન્સ્ટાગ્રામમાં નેવિગેટર નવજ્યોત નામથી ઉપલબ્ધ છે. અને યૂટ્યૂબમાં પંચેટથ ગુજરાતી પોડકાસ્ટથી સાંભળી શકાય છે.
