બાળકો અને વૃધ્ધોને ગેરમાર્ગે દોરતી જાહેરાતો ઉપર રોક ક્યારે?: સુપ્રીમ

• ‘મોંઘીદાટ’ દવાઓની ભલામણ કરતા ડોક્ટરો ઉપર લગામ ક્યારે?
• રાજ્ય સરકારો પાસેથી કંપનીઓએ કરેલી ભ્રામક જાહેરાતો સામે લીધેલા પગલાંની માહિતી માંગતી સુપ્રીમ, 7મેએ આગામી સુનાવણી

પતંજલિની ભ્રામક જાહેરાતનો કેસ હવે સુપ્રીમે જાહેર હિતનો ગણીને ઐતિહાસિક વળાક આપ્યો છે. વધુમાં ભ્રામક જાહેરાત મુદ્દે સુપ્રીમે ભારે નારાજગી દર્શાવી બાળકો અને વૃદ્ધોને ગેરમાર્ગે દોરતી જાહેરાતો ઉપર રોક ક્યારે લાગશે તેવો સરકારને સવાલ પૂછ્યો છે. આ સાથે રાજ્ય સરકારો પાસેથી કંપનીઓએ કરેલી ભ્રામક જાહેરાતો સામે લીધેલા પગલાંની માહિતી માંગી છે અને હવે 7મેએ આગામી સુનાવણી હાથ ધરવામાં આવશે.

બાબા રામદેવની પતંજલિ આયુર્વેદ કંપની દ્વારા ખોટા દાવાના પ્રચારના કેસની સુનાવણી કરતી વખતે સુપ્રીમ કોર્ટે ઈન્ડિયન મેડિકલ એસોસિએશન પર પણ ટિપ્પણી કરી હતી. એલોપેથી ડોક્ટરોનો ઉલ્લેખ કરતા કોર્ટે કહ્યું કે તમારા ડોક્ટરો પણ મોંઘી અને બિનજરૂરી દવાઓને પ્રોત્સાહન આપે છે.  બેન્ચે તીક્ષ્ણ શબ્દોમાં કહ્યું કે, ’જ્યારે તમે કોઈની તરફ આંગળી ચીંધો છો, ત્યારે ચાર આંગળીઓ પણ તમારી તરફ જ કરવામાં આવે છે.’  વધુમાં બેન્ચે કહ્યું, ’તમારા ડોક્ટરો પણ એલોપેથિક ક્ષેત્રમાં મોંઘી દવાઓને પ્રોત્સાહન આપે છે.  જો આવું થઈ રહ્યું છે તો તમને પ્રશ્ન કેમ નથી કરતા.

સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે જો તમે નૈતિકતાની વાત કરો છો તો તમારે તમારી જાતને પણ જોવાની જરૂર છે, એલોપેથી ડોક્ટરો પણ દર્દીઓને મોંઘી અને બિનજરૂરી દવાઓ લખી આપે છે.  કોર્ટે કહ્યું, ’આઈએમએ પણ અનૈતિક પ્રથાઓ અપનાવતી હોવાની ફરિયાદો મળી છે.’  એટલું જ નહીં, આ દરમિયાન સુપ્રીમ કોર્ટે પતંજલિ આયુર્વેદ સિવાય અન્ય એફએમસીજી કંપનીઓનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો અને કહ્યું કે તેઓ પણ તેમના ઉત્પાદનો વિશે ખોટા દાવા કરે છે.  કોર્ટે કહ્યું કે આવા ઉત્પાદનોની જાહેરાતો છે, જેનો ઉપયોગ નાના બાળકો, શાળાએ જતા બાળકો અને વરિષ્ઠ નાગરિકો પર નકારાત્મક અસર કરે છે.

કોર્ટે કહ્યું કે આ મામલામાં તમામ રાજ્યોના લાયસન્સ ઓથોરિટીને પણ પક્ષકાર બનાવવામાં આવે.  આ કેસની સુનાવણી દરમિયાન સુપ્રીમ કોર્ટે કેન્દ્ર સરકારને પણ સમન્સ પાઠવ્યું હતું અને ભ્રામક જાહેરાતોના મામલામાં છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં કેટલી કાર્યવાહી કરી તેનો અહેવાલ રજૂ કરવા જણાવ્યું હતું.  સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું, ’હવે અમે બધું જોઈ રહ્યા છીએ.  નવજાત શિશુઓ, બાળકો અને મહિલાઓને લગતા ઉત્પાદનોને લઈને ગેરમાર્ગે દોરવામાં આવે છે.  કોર્ટે કહ્યું કે કેન્દ્ર સરકારે આ મામલે જાગવું જોઈએ.

વાસ્તવમાં, ઇન્ડિયન મેડિકલ એસોસિએશને બાબા રામદેવ અને પતંજલિ વતી એલોપેથિક મેડિકલ સિસ્ટમને નિશાન બનાવવા અને તેમની કોરોનિલ દવા વિશે ભ્રામક દાવા કરવા વિરુદ્ધ અરજી દાખલ કરી હતી.  એસોસિએશને કહ્યું કે બાબા રામદેવની કંપનીની દવાઓને લઈને ભ્રામક દાવા કરવામાં આવી રહ્યા છે.  આ સિવાય એલોપેથી વિરુદ્ધ પ્રચાર ચાલી રહ્યો છે અને બાબા રામદેવ પોતે પણ તેમાં સામેલ છે.  ગયા વર્ષે પતંજલિએ કહ્યું હતું કે અમે ખોટા દાવાઓને પ્રોત્સાહન આપીશું નહીં.  પરંતુ આ વર્ષે કોર્ટને જાણવા મળ્યું કે પતંજલિએ કોર્ટમાં નિવેદન આપ્યા બાદ પણ ઉલ્લંઘન થઈ રહ્યું છે.  હવે આ મામલે પતંજલિએ 60 અખબારોમાં જાહેરાત આપીને માફી માંગી છે.

કોર્ટે કહ્યું કે દવાઓના સંદર્ભમાં ગેરમાર્ગે દોરતી જાહેરાતોને સંચાલિત કરતા કાયદાઓના અમલીકરણની નજીકથી તપાસ કરવાની જરૂર છે, કારણ કે ઉત્પાદનોનો હેતુ શિશુઓ, શાળાએ જતા બાળકો અને વરિષ્ઠ નાગરિકો દ્વારા ઉપયોગ માટે છે.

વધુમાં, ઈલેક્ટ્રોનિક મીડિયામાં જારી કરાયેલી ભ્રામક જાહેરાતોને ધ્યાનમાં લઈને, કોર્ટે માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રાલય, માહિતી પ્રૌદ્યોગિકી મંત્રાલય અને ઉપભોક્તા બાબતોના મંત્રાલયને આડે હાથ લીધા હતા.  ડ્રગ્સ એન્ડ મેજિક રેમેડીઝ (વાંધાજનક જાહેરાતો) એક્ટ 1954 (અને નિયમો), ડ્રગ્સ એન્ડ કોસ્મેટિક્સ એક્ટ 1940 (અને નિયમો) અને ક્ધઝ્યુમર પ્રોટેક્શન એક્ટના દુરુપયોગને રોકવા માટે આ મંત્રાલયો દ્વારા લેવામાં આવેલા પગલાંની તપાસ કરવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે આ કરવામાં આવ્યું હતું.