નેશનલ ન્યૂઝ
નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ આજે 1 ફેબ્રુઆરી 2024નું બજેટ રજૂ કરે છે તે વચગાળાનું બજેટ છે . સામાન્ય રીતે ચૂંટણી પહેલા વચગાળાનું બજેટ રજૂ કરવામાં આવે છે. વચગાળાનું બજેટ બે સ્થિતિમાં રજૂ કરવામાં આવે છે. કાં તો સરકાર પાસે સંપૂર્ણ અથવા સામાન્ય બજેટ રજૂ કરવાનો સમય નથી અથવા તરત જ લોકસભાની ચૂંટણી યોજાવાની છે. આ વખતનું બજેટ વચગાળાનું બજેટ હશે કારણ કે થોડા મહિના પછી ચૂંટણીમાં થવાની છે. બંને પરિસ્થિતિઓમાં, સરકાર નવા નાણાકીય વર્ષના બાકીના મહિનાઓ માટે ખર્ચ માટે સંસદમાંથી પરવાનગી લે છે. પરંપરા મુજબ ચૂંટણી બાદ બનેલી નવી સરકાર જ સંપૂર્ણ બજેટ રજૂ કરશે. આ છઠ્ઠી વખત હશે જ્યારે નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ બજેટ રજૂ કરશે. તે પોતાનું પ્રથમ વચગાળાનું બજેટ રજૂ કરશે.
આવક અને ખર્ચના અંદાજો રજૂ કરવામાં આવશે
ઉદાહરણ તરીકે, સરકાર દ્વારા રજૂ કરાયેલા બજેટ 2023-24 દ્વારા, 31 માર્ચ, 2024 સુધીના ખર્ચ માટે જ મંજૂરી લેવામાં આવી હતી. કારણ કે એપ્રિલ-મે મહિનામાં ચૂંટણી યોજાય તેવી શક્યતા છે. આવી સ્થિતિમાં, નવી સરકાર રચાય અને નવું બજેટ રજૂ થાય ત્યાં સુધીમાં જુલાઈ મહિનો આવી જશે. વચગાળાનું બજેટ સામાન્ય બજેટ કરતાં નાનું હોય છે. જેમાં નવી સરકારની રચના સુધીની આવક અને ખર્ચનો અંદાજ રજૂ કરવામાં આવે છે. જેથી રોકાણકારોને બજારમાં વિશ્વાસ જળવાઈ રહે. જેથી એપ્રિલથી જુલાઈ સુધીના ચાર મહિનામાં થનાર ખર્ચને આ વખતના વચગાળાના બજેટ દ્વારા મંજૂર કરવામાં આવશે. જ્યાં સુધી નવી સરકાર તેનું નવું સંપૂર્ણ બજેટ રજૂ ન કરે ત્યાં સુધી આ બજેટ અમલમાં રહેશે. વચગાળાનું બજેટ સંસદમાં કોઈપણ ચર્ચા વિના રજૂ કરવામાં આવે છે, તેથી તેને વોટ ઓન એકાઉન્ટ પણ કહેવામાં આવે છે. આ 16મુ વચગાળાનું બજેટ હશે.
એવી પરંપરા રહી છે કે વચગાળાના બજેટમાં કોઈ મોટી જાહેરાત કરવામાં આવતી નથી. તેમ છતાં, સમયાંતરે ઘણા નાણાં પ્રધાનોએ વચગાળાના બજેટમાં જરૂરિયાતને ટાંકીને મોટી જાહેરાતો કરી છે. યુપીએ સરકારમાં જ્યારે નાણાપ્રધાન પી ચિદમ્બરમે 2014-15માં વચગાળાનું બજેટ રજૂ કર્યું ત્યારે તેમણે એક્સાઈઝ ડ્યુટીમાં મોટો ઘટાડો કર્યો હતો. અટલ સરકારમાં 2004-05નું વચગાળાનું બજેટ રજૂ કરતી વખતે નાણાપ્રધાન જસવંત સિંહે પ્રત્યક્ષ કરવેરામાં ફેરફારની જાહેરાત કરી હતી, પરંતુ નાણાં બિલમાં કોઈ ફેરફાર કર્યો ન હતો. અહીં એક વાત જાણવી જરૂરી છે કે સરકારને વચગાળાના બજેટમાં મોટી જાહેરાતો કરતા કોઈ કાયદો રોકતો નથી.
પીયૂષ ગોયલે 2019-20ના વચગાળાના બજેટમાં પ્રધાનમંત્રી કિસાન સન્માન નિધિ યોજના શરૂ કરવાની જાહેરાત કરી હતી. આ યોજના હેઠળ કેન્દ્ર સરકાર દર વર્ષે ગરીબ ખેડૂતોના ખાતામાં 6000 રૂપિયા ટ્રાન્સફર કરે છે. આ રકમ બે હજાર રૂપિયાના ત્રણ હપ્તામાં આપવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત પીયૂષ ગોયલે 2019-20ના વચગાળાના બજેટમાં નોકરીયાત લોકોને મોટી રાહત આપવાની પણ જાહેરાત કરી હતી. આ અંતર્ગત આવકવેરાના સ્લેબમાં સ્ટાન્ડર્ડ ડિડક્શન લિમિટ 40,000 રૂપિયાથી વધારીને 50,000 રૂપિયા કરવામાં આવી છે. તે જ સમયે, એવી પણ જાહેરાત કરવામાં આવી હતી કે 5 લાખ રૂપિયા સુધીની વાર્ષિક આવક ધરાવતા લોકો ટેક્સ મર્યાદામાંથી બહાર રહેશે.
