શા માટે વિશ્વના દેશો ચંન્દ્રનું ‘ખેડાણ’ કરવા માંગે છે?

• આકાશમાં ‘અવકાશી’ રોજી
• ચંદ્ર પર રહેલ પાણી અને ઓક્સિજન, આયર્ન, સિલિકોન, હાઇડ્રોજન અને ટાઇટેનિયમ જેવા ખનીજો વિશ્વના દેશો માટે સંશોધનનો વિષય બન્યો છે

અંતરીક્ષ અને અવકાશમાં ઘણા ખરા એવા રાજ દટાયેલા છે કે જેનો કોઈ જ અંદાજ નથી. ત્યારે અવકાશમાં રોજી ઊભી કરવા વિશ્વના દેશો મથી રહ્યા છે. આ વાતની ગંભીરતાને ધ્યાને લઇ વિવિધ દેશો અત્યારે ચંદ્ર પર રહેલ દુર્લભ ખનિજનો અભ્યાસ કરવા માટે લુનાર મિશન માટે મથામણ અને કામ કરી રહ્યા છે. હાલના સમયમાં અંતરિક્ષનું મહત્વ વધ્યું છે.

અવકાશ સંશોધનના ઇતિહાસમાં, ડિસેમ્બર 1972 એ માનવતાની ચંદ્રની છેલ્લી મુલાકાત હતી.  હવે, પાંચ દાયકા કરતાં પણ વધુ સમય પછી, ચંદ્ર સંશોધનમાં નવી રુચિએ વિશ્વભરની અવકાશ એજન્સીઓને આકર્ષિત કરી છે, ભારત આ ખગોળશાસ્ત્રીય પ્રયાસમાં સક્રિયપણે ભાગ લઈ રહ્યું છે.

ચંદ્રનું આકર્ષણ પાણી અને ઓક્સિજન, આયર્ન, સિલિકોન, હાઇડ્રોજન અને ટાઇટેનિયમ જેવા આવશ્યક તત્વો સહિત તેના વિપુલ સંસાધનોમાં રહેલું છે.  આ સંસાધનો તેને માત્ર આકર્ષક હબ જ નહીં પરંતુ ભાવિ આંતરગ્રહીય મિશન માટે વ્યૂહાત્મક લોન્ચપેડ પણ બનાવે છે.

વૈજ્ઞાનિકો કે જેઓ એસ્ટરોઇડ અસરો અથવા રોગચાળા જેવી વૈશ્વિક આપત્તિઓના સમયમાં ચંદ્રને માનવતા માટે સંભવિત ગઢ તરીકે જુએ છે, તેમણે આપણા ચંદ્ર પડોશી પર પગ જમાવવાની સ્પર્ધાને વેગ આપ્યો છે.  અત્યાર સુધીમાં, ત્રણ દેશોના છ અવકાશ મિશન – ભારત (1), યુએસ (4) અને દક્ષિણ કોરિયા (1) ચંદ્રની ભ્રમણકક્ષામાં આગળ વધી રહ્યા છે.  ભારતે ગયા વર્ષે ચંદ્રની સપાટીના પ્રપંચી દક્ષિણ ધ્રુવ પર ચંદ્રયાન-3ના સફળ લેન્ડિંગ સાથે હેડલાઇન્સ બનાવી હતી.

દક્ષિણ ધ્રુવ, તેના છાયાવાળા પ્રદેશોમાં પાણીના બરફ સાથે, તેના અસમાન ભૂપ્રદેશ, સતત અંધકાર અને સંદેશાવ્યવહારના પડકારોને કારણે એક અનન્ય કોયડો ઉભો કરે છે.  આઇઆઇટી જોધપુરના એસોસિયેટ પ્રોફેસર ડો. રીતાંજલિ મોહના, વૈજ્ઞાનિક સંશોધન માટે ચંદ્રની દક્ષિણ બાજુને પ્રકાશિત કરે છે, જે ઊંડા અવકાશના રહસ્યોમાં સંભવિત આંતરદૃષ્ટિ પ્રદાન કરે છે.