વાઇલ્ડ લાઇફ ડે 2022: પ્રાણીઓ અને છોડનો આપણી ઇકોલોજીકલ સિસ્ટમમાં મોટો ફાળો છે. તેઓ ટકાઉ વિકાસના સામાન્ય, સામાજિક, આર્થિક, વૈજ્ઞાનિક, શૈક્ષણિક અને માનવ સુખાકારીમાં પણ યોગદાન આપે છે. વિશ્વ વન્યજીવન દિવસ, દર વર્ષે 3 માર્ચે મનાવવામાં આવે છે, એ વન્ય પ્રાણીસૃષ્ટિના સુંદર વૈવિધ્યસભર સ્વરૂપોની ઉજવણી કરવાની તક છે. તેમના સંરક્ષણ માટે જાગૃતિ લાવવાનું પણ અવલોકન કરવામાં આવે છે.
જંગલી પ્રાણીસૃષ્ટિ અને વનસ્પતિની લગભગ 8000 થી વધુ પ્રજાતિઓ જોખમમાં છે અને લગભગ 30,000 થી વધુ પ્રજાતિઓ લુપ્ત થવાના આરે છે. એવો પણ અંદાજ છે કે લગભગ એક મિલિયન પ્રજાતિઓ લુપ્ત થઈ ગઈ હોવાનું કહેવાય છે.
વિશ્વ વન્યજીવન દિવસ 2022: થીમ
વર્લ્ડ વાઇલ્ડલાઇફ ડે 2022 ની થીમ ‘ઇકોસિસ્ટમ રિસ્ટોરેશન માટે મુખ્ય પ્રજાતિઓ પુનઃપ્રાપ્ત કરવી’ છે. આ થીમ જંગલી પ્રાણીસૃષ્ટિ અને વનસ્પતિની કેટલીક અત્યંત જોખમી પ્રજાતિઓના સંરક્ષણ પર મનન અને ચિંતન કરી સંરક્ષણ માટેના ઉકેલોને અમલીકરણ તરફ દોરવાનું છે. આ વર્ષે, આ દિવસ પ્રાણીઓ અને પક્ષીઓની ગંભીર રીતે લુપ્ત થતી પ્રજાતિઓના ભાવિને સુરક્ષિત રાખવાની અનિવાર્ય જરૂરિયાત પર ચર્ચાઓ કરશે.
ભારતીય વન્યજીવોની દુર્લભ પ્રજાતિઓ
નીલગીરી માર્ટેન
નીલગીરી માર્ટેન (માર્ટેસ ગ્વાટકિનસી) આ એકમાત્ર માર્ટન પ્રજાતિ છે જે નીલગીરી હિલ્સમાં અને અનામલાઈ ટાઈગર રિઝર્વ, તમિલનાડુમાં જોવા મળે છે. કેરળનું નેયાર વન્યજીવ અભયારણ્ય પણ માર્ટનનું હબ તરીકે જાણીતું છે. તેની ઘટતી સંખ્યાને કારણે (અંદાજે 1000 જેટલા બાકી છે) આ વિદેશી પ્રાણીને IUCN (ઇન્ટરનેશનલ યુનિયન ફોર કન્ઝર્વેશન ઓફ નેચર) રેડ લિસ્ટમાં ‘અસુરક્ષિત’ પ્રાણીઓ ની યાદીમાં સૂચિબદ્ધ કરવામાં આવ્યું છે.
બરફ ચિત્તો
આ સંવેદનશીલ પ્રજાતિ, જેને ‘ઔંસ’ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે દિબાંગ વન્યજીવ અભયારણ્ય (અરુણાચલ પ્રદેશ), હિમાલયન રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન (હિમાચલ પ્રદેશ) અને નંદા દેવી રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન (ઉત્તરાખંડ)માં જોઈ શકાય છે. અત્યારે તેના ઝડપથી ઘટી રહેલા દર સાથે, લગભગ 10,000 હિમ ચિત્તા બચવા પામ્યા છે.
સાંગાઈ
તે ભૂરા-એન્ટલર્ડ હરણની લુપ્તપ્રાય પેટાજાતિ છે જે લોકટક તળાવ પાસે મણિપુરમાં સ્થિત કેઇબુલ લામજાઓ રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનમાં મળી શકે છે. તેનું મહત્વ એ હકીકતમાં રહેલું છે કે સંગાઈ એ મણિપુરનું રાજ્ય પ્રાણી છે અને તેને ઘણી વાર નૃત્ય કરતા હરણ તરીકે લોકવાયકાઓમાં ટાંકવામાં આવે છે. સાંસ્કૃતિક રીતે, સંગાઈને મણિપુરીઓની દંતકથાઓ અને લોકકથાઓમાં મુખ્ય સ્થાન મળેલું છે. એક લોકપ્રિય દંતકથા અનુસાર સંગાઈને મનુષ્ય અને પ્રકૃતિ વચ્ચેના સંબંધના આત્મા તરીકે જોવામાં આવે છે.
સિંહ પૂંછડીવાળું મેકાક્વ
વાન્ડેરૂ તરીકે પણ ઓળખાય છે, તે દક્ષિણ ભારતના પશ્ચિમ ઘાટ માટે સ્થાનિક વાનર છે. આ વિશ્વના દુર્લભ પ્રાઈમેટ્સમાંનું એક છે. તે શેન્દુર્ની વન્યજીવ અભયારણ્ય, કેરળમાં જોઈ શકાય છે જે ભારતના પ્રથમ ઈકો-ટૂરિઝમ પ્રોજેક્ટ-થેનમાલા ઈકો-ટૂરિઝમ પ્રોજેક્ટનું હબ પણ છે. 1977 થી 1980 સુધી, સિંહની પૂંછડીવાળા મેકાક્વની ભયંકર સ્થિતિ અંગેની ચિંતા સાયલન્ટ વેલીનું કેન્દ્રબિંદુ બની હતી.
ગ્રેટર એક શિંગડાવાળો ગેંડો
ગ્રેટર એક શિંગડાવાળો ગેંડો એ ગેંડો પ્રજાતિમાં બીજા નંબરનો સૌથી મોટો ગેંડો છે. શિકાર અને ગેરકાયદેસર શિંગડાના વેપારને કારણે, આ શક્તિશાળી પ્રજાતિઓની સંખ્યા ઝડપથી ઘટી રહી છે. હાલમાં, આ ગેંડાઓ કાઝીરંગા નેશનલ પાર્ક (આસામ), દુધવા ટાઈગર રિઝર્વ (ઉત્તર પ્રદેશ) અને પોબીટોરા વન્યજીવ અભયારણ્ય (આસામ) માં જોઈ શકાય છે.
