નવદુર્ગાને ખૂબ શક્તિશાળી અને શત્રુઓનો નાશ કરનાર માનવામાં આવે છે. નવદુર્ગાની જેમ માર્કંડેય પુરાણમાં નવ ઔષધિઓની શક્તિનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે અને તે તમામ રોગોનો નાશ કરે છે. તેમના વિશે જાણો.
નવરાત્રી દરમિયાન મા દુર્ગાના નવ સ્વરૂપોની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ નવ સ્વરૂપોને અત્યંત શક્તિશાળી ગણાવ્યા છે. તેમની પૂજા કરવાથી જીવનના દરેક દુ:ખનો અંત આવે છે. એવું કહેવાય છે કે જ્યારે રાક્ષસોનો આતંક દેવતાઓને પણ પરેશાન કરવા લાગ્યો, ત્યારે માતા પાર્વતીના આ નવ સ્વરૂપો રાક્ષસોનો નાશ કરવા માટે બનાવવામાં આવ્યા હતા. માર્કંડેય પુરાણમાં આવી નવ દવાઓનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે, જે મા દુર્ગાના નવ સ્વરૂપોની જેમ અત્યંત શક્તિશાળી હોવાનું કહેવાય છે. આ દવાઓને નવદુર્ગા નામ આપવામાં આવ્યું છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ નવ દવાઓ દુશ્મનો જેવા રોગોનો નાશ કરે છે. તેનું સેવન કરવાથી મોટામાં મોટી બીમારીઓ સામે પણ લડી શકાય છે. નવદુર્ગાની આરાધનાનો ચૈત્રી નવરાત્રીના આ પાવન અવસર પર જાણીએ નવદુર્ગા જેવી શક્તિશાળી દવાઓ વિશે.
માયરોબાલન શૈલપુત્રી સંબંધિત દવા છે.
‘હરદ’ નામનો છોડ, જેનો ઉપયોગ વિવિધ પ્રકારના રોગો, ખાસ કરીને પેટના રોગોમાં થાય છે, તે મા દુર્ગાના પ્રથમ સ્વરૂપ શૈલપુત્રી (હિમવતી તરીકે પણ ઓળખાય છે)નું ઔષધીય સ્વરૂપ માનવામાં આવે છે. આ આયુર્વેદની મુખ્ય ઔષધી છે જે સાત પ્રકારની છે. આમાં હરિતિકી- ભય દૂર કરે છે, પથય- હિતકારી, કાયસ્થ- શરીરની જાળવણી કરે છે, અમૃત- અમૃત, હેમવતી- હિમાલય પર જન્મે છે, ચેતકી- મનને પ્રસન્ન કરે છે અને શ્રેયસી (શિવ અને કીર્તિ આપનાર) – સારું કરનાર છે. .
બ્રાહ્મી એ બ્રહ્મચારિણી સાથે સંકળાયેલ દવા છે.
બ્રાહ્મી એ બ્રહ્મચારિણીનું ઔષધીય સ્વરૂપ છે, જે નવદુર્ગાનું બીજું સ્વરૂપ છે. તે
આયુષ્ય અને યાદશક્તિ વધારે છે, લોહીની વિકૃતિઓ દૂર કરે છે
તે એક એવી દવા છે જે અવાજને નરમ પાડે છે. તેથી બ્રાહ્મી
સરસ્વતી પણ કહેવાય છે.
ચાંદસુર, ચંદ્રઘંટા સાથે સંકળાયેલ ઔષધિ.
ચંદસુર એ ચંદ્રઘંટાનું ઔષધીય સ્વરૂપ છે, જે નવદુર્ગાનું ત્રીજું સ્વરૂપ છે. આ દવા સ્થૂળતા દૂર કરવા, હૃદય રોગને દૂર કરવા અને શક્તિ વધારવા માટે માનવામાં આવે છે.
પેથા, કુષ્માંડા સંબંધિત દવા
કુષ્માંડાની દવા, નવદુર્ગાનું ચોથું સ્વરૂપ, પેઠાને કુમ્હાડા પણ કહેવામાં આવે છે જે એક શક્તિવર્ધક અને લોહીના વિકારને દૂર કરવામાં મદદરૂપ છે. માનસિક રીતે નબળા વ્યક્તિ માટે આ અમૃત સમાન છે.
અળસી સ્કંદમાતા સાથે જોડાયેલી દવા છે.
નવદુર્ગાના પાંચમા સ્વરૂપનું ઔષધીય સ્વરૂપ, સ્કંદમાતા, જેને પાર્વતી અને ઉમા સાથે સ્કંદ એટલે કે કાર્તિકેયની માતા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે ફ્લેક્સસીડ છે. તે વાત, પિત્ત, કફ વગેરે રોગોનો નાશ કરનાર છે.
મોયા એ કાત્યાયની સાથે જોડાયેલી દવા છે.
નવદુર્ગાનું છઠ્ઠું સ્વરૂપ કાત્યાયની છે જેની દવા મોયા છે. તેને આયુર્વેદમાં માચિકા પણ કહે છે. તે કફ, પિત્ત, અધિક વિકાર અને ગળાના રોગોને દૂર કરે છે.
નાગદમન એ કાલરાત્રી સાથે સંકળાયેલ ઔષધી છે.
મા દુર્ગાનું સાતમું સ્વરૂપ કાલરાત્રી છે, જેને મહાયોગિની અને મહાયોગીશ્વરીના નામથી પણ ઓળખવામાં આવે છે. નાગદૌન એ માતા કાલરાત્રીનું ઔષધીય સ્વરૂપ છે. આ ઔષધ તમામ પ્રકારના રોગોનો નાશ કરનાર અને તમામ માનસિક વિકારોને દૂર કરનાર માનવામાં આવે છે.
તુલસી મહાગૌરી સંબંધિત ઔષધી છે.
નવદુર્ગાનું આઠમું સ્વરૂપ મહાગૌરી છે અને માતા મહાગૌરીનું ઔષધીય સ્વરૂપ તુલસી છે. દરેક વ્યક્તિ આ છોડના ઔષધીય ગુણોથી સારી રીતે વાકેફ છે. તુલસીના સાત પ્રકાર છે – સફેદ તુલસી, કાળી તુલસી, મારુતા, દાવના, કુધારક, અર્જક અને શતપત્ર.
શતાવરી એ સિદ્ધિદાત્રી સંબંધિત દવા છે.
નવમું સ્વરૂપ સિદ્ધિદાત્રીનું છે જે નારાયણી તરીકે પણ ઓળખાય છે. માતા સિદ્ધિદાત્રીનું ઔષધી સ્વરૂપ શતાવરી છે. શતાવરી બૌદ્ધિક શક્તિ માટે ઉત્તમ ઔષધ છે. લોહીના વિકાર, વાયુ અને પિત્તને મટાડનાર અને હૃદયને બળ આપનારી મહાન ઔષધિ છે. તેનું સેવન કરવાથી દર્દીની તમામ શારીરિક સમસ્યાઓ સરળતાથી દૂર થઈ જાય છે.
