ગરબા એ ગુજરાતનું પ્રખ્યાત લોકનૃત્ય છે. આ નામ સંસ્કૃત ગર્ભદ્વીપ પરથી લેવામાં આવ્યું છે. ગરબા ડાન્સ માટે ઓછામાં ઓછા બે સભ્યો હોવા ફરજિયાત છે. આ નૃત્યમાં ‘દાંડિયા’નો ઉપયોગ થાય છે. આ દાંડિયા નૃત્ય કરતી વખતે, તે તમને ફટકારીને નાચવામાં આવે છે. ગરબા એ ગુજરાતના સૌથી પ્રખ્યાત નૃત્યોમાંનું એક છે. નવરાત્રી દરમિયાન દેશભરમાં ગરબા નૃત્ય કરવામાં આવે છે.
પરિચય:
ગરબા એ ગુજરાત, રાજસ્થાન અને માલવા પ્રદેશોમાં લોકપ્રિય લોકનૃત્ય છે, જેનું મૂળ ગુજરાત છે. આજકાલ તેને દેશભરમાં આધુનિક કોરિયોગ્રાફીમાં સ્થાન મળ્યું છે. આ સ્વરૂપમાં તે થોડી સંસ્કારિતામાંથી પસાર થયું છે, તેમ છતાં તેનું લોકનૃત્યનું તત્વ અકબંધ છે.
શરૂઆતમાં આ નૃત્ય દેવીની પાસે સચ્ચિદ્ર ઘાટમાં દીવો લઈ જતી વખતે કરવામાં આવતું હતું. આથી આ ઘાટ દીપગર્ભ તરીકે ઓળખાતો હતો. એકાંતિકતાને કારણે આ શબ્દ ગરબા બની ગયો. આજકાલ, ગુજરાતમાં નવરાત્રિના દિવસોમાં, છોકરીઓ ફૂલોના પાંદડાઓથી છિદ્રાળુ માટીના વાસણો શણગારે છે અને તેમની આસપાસ નૃત્ય કરે છે.
ગરબાને સૌભાગ્યનું પ્રતિક માનવામાં આવે છે અને અશ્વિન મહિનાની નવરાત્રીને ગરબા નૃત્ય ઉત્સવ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. નવરાત્રીની પ્રથમ રાત્રે ગરબાનું આયોજન કરવામાં આવે છે. પછી તેમાં ચાર દીવા પ્રગટાવવામાં આવે છે. પછી તેઓ તાળીઓ પાડતા તેની આસપાસ ચક્કર લગાવે છે.
ગરબા નૃત્યમાં તાળી, ચુટકી, ખંજરી, દંડ, મંજીરા વગેરે. તેનો ઉપયોગ લય આપવા માટે થાય છે અને સ્ત્રીઓ બે કે ચારના જૂથમાં ભેગા થાય છે અને જુદી જુદી રીતે ફરે છે અને દેવીના ગીતો અથવા કૃષ્ણ લીલાને લગતા ગીતો ગાય છે. શાક્ત-શૈવ સમુદાયના આ ગીતોને ગરબા કહેવામાં આવે છે અને વૈષ્ણવનું વર્ણન કરતા ગીતો એટલે કે. રાધા કૃષ્ણને ગરબા કહે છે.
આધુનિક ગરબા:
આધુનિક ગરબા/દાંડિયા એ રાસથી પ્રભાવિત નૃત્ય છે જે પરંપરાગત પુરુષો અને સ્ત્રીઓ દ્વારા કરવામાં આવે છે. આ બે નૃત્યોના વિલીનીકરણથી જે ઉચ્ચ ઉર્જા નૃત્યની રચના થઈ છે તે આજે આપણે જોઈ રહ્યા છીએ. સામાન્ય રીતે પુરુષો અને સ્ત્રીઓ રંગબેરંગી પોશાક પહેરીને ગરબા અને દાંડિયા કરે છે. છોકરીઓ ચણિયા-ચોળી અને તેની સાથે વિવિધ પ્રકારના ઘરેણાં પહેરે છે અને છોકરાઓ ગુજરાતી કેડિયા પહેરે છે અને માથે પાઘડી બાંધે છે. પ્રાચીન સમયમાં લોકો ગરબા કરતી વખતે માત્ર બે જ તાળીઓ વગાડતા હતા, પરંતુ આજે આધુનિક ગરબામાં નવી શૈલીનો ઉપયોગ થાય છે, જેમાં નર્તકો બે તાળીઓ, છ તાળીઓ, આઠ તાળીઓ, દસ તાળીઓ, બાર તાળીઓ, સોળ તાળીઓ વગાડીને વગાડે છે. , ગરબા નૃત્ય માત્ર નવરાત્રીના તહેવારમાં જ નહીં પરંતુ લગ્નના તહેવારો અને અન્ય ખુશીના પ્રસંગોમાં પણ કરવામાં આવે છે.
