રિપોર્ટ ઉપર ભરોસો કેમ કરવો ? રિપોર્ટ બનાવનાર માત્ર એક વખત કોઈ તહેવાર ઉપર ભારતમા આવીને જુએ તો ખબર પડે
વર્લ્ડ હેપ્પીનેસ ઈન્ડેક્સ રિપોર્ટમાં પણ ભારતને 136 દેશોમાંથી 126મું સ્થાન મળ્યું છે. ગયા વર્ષે ગ્લોબલ હંગર ઇન્ડેક્સ રિપોર્ટમાં ભારત 122 દેશોમાંથી 107માં ક્રમે હતું. હંગર ઈન્ડેક્સમાં ભારતને ઈથોપિયા, ઉત્તર કોરિયા, સુદાન, રવાન્ડા, નાઈજીરિયા, કોંગો વગેરે દેશોથી પાછળ ગણવામાં આવે છે. આપણા દેશના એક મોટા વર્ગે તે અહેવાલને હાથમાં લીધો અને ભારતને આટલું નીચું બતાવવા પાછળનું તથ્ય શું છે તેની તપાસ કર્યા વિના સરકાર પર પ્રહારો કરવા લાગ્યા. આ રિપોર્ટમાં પણ ભારતને ઈરાક, બુર્કિના ફાસો, મ્યાનમાર, બાંગ્લાદેશ, પાકિસ્તાન, શ્રીલંકા, પેલેસ્ટાઈન અને નેપાળ જેવા દેશોની પાછળ જણાવવામાં આવ્યું છે. મતલબ કે આ બધા દેશો આપણા કરતા વધુ ખુશ છે. યુદ્ધગ્રસ્ત યુક્રેન પણ આપણા કરતાં વધુ સારું છે. ભારત વિશ્વનો સૌથી ઝડપથી વિકસતો આર્થિક દેશ છે અને આર્થિક રીતે નબળો પાકિસ્તાન આ સૂચકાંકમાં આપણા કરતાં વધુ સુખી લોકોનો દેશ બની ગયો છે. કોઈપણ સમજદાર વ્યક્તિ આ અહેવાલ કેવી રીતે સ્વીકારી શકે? આ રિપોર્ટ સસ્ટેનેબલ ડેવલપમેન્ટ સોલ્યુશન્સ નેટવર્ક નામની એનજીઓએ તૈયાર કર્યો છે. આ એનજીઓને યુનાઈટેડ નેશન્સ દ્વારા ટેકો મળે છે અને આ રીતે તે વૈશ્વિક અહેવાલ બન્યો છે. કેટલી મોટી વિડંબના છે કે એક નાનકડી સંસ્થા કે જેનું કુલ વાર્ષિક બજેટ 11 મિલિયન ડોલર છે, કયો દેશ ખુશ છે અને કેટલો નાખુશ છે તેનું પ્રમાણપત્ર આપી રહ્યું છે અને આખી દુનિયામાં તેની ચર્ચા થઈ રહી છે. છેવટે, આ સંસ્થાએ સુખનો સૂચકાંક કયા સ્કેલ પર તૈયાર કર્યો છે? શું તેમના લોકો વિશ્વભરમાં જઈને તમામ દેશોના લોકોને પૂછે છે કે તમે ખુશ છો કે નહીં અને જો હોય તો કેટલા? જવાબ ના છે. આ એનજીઓએ ગેલપ વર્લ્ડ પોલને રિપોર્ટનો આધાર બનાવ્યો છે. શું ગેલપે આવા પ્રશ્નો પૂછતા સર્વેક્ષણ કર્યા છે? આનો જવાબ પણ ના જ છે.
આમાં લોકોને પૂછવામાં આવ્યું કે તેઓ તેમના જીવનમાં કયા તબક્કે બનવા માંગે છે અને આજે તેઓ ક્યાં છે? એટલે કે, તેઓ જ્યાં બનવા માંગે છે તેની સરખામણીમાં તેઓ પોતાને ક્યાં શોધે છે, જો તેઓ વર્તમાન પરિસ્થિતિ પર નજર નાખે. આ સર્વેમાં દરેક દેશમાં 500 થી 2,000 લોકોને પ્રશ્નો પૂછવામાં આવ્યા હતા. ભારતની વસ્તી 135 કરોડથી વધુ છે. આમાં, 2,000 લોકોને પ્રશ્નો પૂછીને, તમે તારણ કાઢ્યું કે ભારત સામૂહિક રીતે દુ:ખી દેશ છે!
આપણા દેશના લોકો ભલે આ નાનકડી એનજીઓના વાહિયાત અહેવાલના આધારે નરેન્દ્ર મોદી સરકાર પર હુમલો કરે, પરંતુ સત્ય એ છે કે આ અહેવાલ કચરાપેટીમાં ફેંકવા જેવો છે. કોઈપણ દેશમાં કેટલું સુખ છે, લોકો કેટલા સુખી છે, તેની તપાસ સંસ્કૃતિ, લોકોના સ્વભાવ, સંજોગો, આબોહવા, પરંપરાઓ, સામાજિક અને પારિવારિક જીવન અને તહેવારો વગેરેના આધારે જ થઈ શકે છે. જો અહેવાલ નિર્માતાઓ ભારતના મુખ્ય તહેવારો- હોળી, દિવાળી, છઠ, રામ નવમી, વિજયાદશમી, નવરાત્રી જોશે, તો તેઓ માનવા માટે મજબૂર થશે કે ભારતથી વધુ સુખી દેશ બીજો કોઈ હોઈ શકે નહીં. આજે પણ વિશ્વના પ્રખ્યાત લોકો કહે છે કે પરેશાન થઈને તેઓ શાંતિ માટે ભારત ગયા અને તેમને શાંતિ મળી છે. સ્ટીવ જોબ્સથી લઈને માર્ક ઝકરબર્ગ સુધી દરેકે વિગતો આપી છે. તે દુર્ભાગ્યપૂર્ણ છે કે પશ્ચિમે ભૌતિક જીવન એટલે કે આર્થિક સમૃદ્ધિને સુખનું માપ માન્યું અને વ્યક્તિનું મૂલ્યાંકન એક એકમ તરીકે કર્યું. મહાત્મા ગાંધીએ લખ્યું છે કે પશ્ચિમી સંસ્કૃતિની સમસ્યા એ છે કે તે શરીરને સર્વસ્વ માને છે અને તેના સુખ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે અને આ તેની સૌથી મોટી ભૂલ છે.
