કાર્તિક મહિનાના શુક્લ પક્ષમાં આવતી પૂર્ણિમાને કાર્તિક પૂર્ણિમા કહેવામાં આવે છે. આ દિવસે મહાદેવજીએ ત્રિપુરાસુર નામના રાક્ષસનો વધ કર્યો હતો, તેથી તેને ત્રિપુરી પૂર્ણિમા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. રોહિણી નક્ષત્રને કારણે તેનું મહત્વ વધુ વધી જાય છે. ભગવાન વિષ્ણુનો મત્સ્ય અવતાર કાર્તિક પૂર્ણિમાની સાંજે થયો હતો. આ દિવસે ગંગામાં સ્નાન કર્યા પછી એક દીવો દાન કરવાથી દસ યજ્ઞ સમાન ફળ મળે છે.
એક મહિના સુધી ચાલનારા કાર્તિક સ્નાન વ્રતનું સમાપન કાર્તિક પૂર્ણિમાના દિવસે થાય છે. આ વખતે કાર્તિક પૂર્ણિમા 27 નવેમ્બર, સોમવાર એટલે કે આજે છે. આ દિવસે કેટલાક ખાસ ઉપાય કરવાથી જીવનની તમામ પરેશાનીઓ દૂર થઈ જાય છે.
કાર્તિક પૂર્ણિમાના દિવસે ગંગા સ્નાન અવશ્ય કરવું જોઈએ. એવું માનવામાં આવે છે કે આ દિવસે ગંગા સ્નાન કરવાથી વિશેષ ફળ મળે છે. જો તમે ગંગામાં સ્નાન કરી શકતા નથી, તો સ્નાનના પાણીમાં થોડું ગંગાજળ ઉમેરી દો.
કારતક પૂર્ણિમાના દિવસે ઘરના દરવાજાની સામે સ્વસ્તિક બનાવીને ભગવાન વિષ્ણુ અને માતા લક્ષ્મીની પૂજા કરવી જોઈએ. એવું માનવામાં આવે છે કે આ દિવસે આવું કરવાથી ઘરમાં દેવી લક્ષ્મીનું આગમન થાય છે.
આ દિવસે જ્યારે ચંદ્ર ઉગે છે ત્યારે વ્યક્તિએ શિવા, સંભૂતિ, સંતતિ, પ્રીતિ અનુસુઇયા અને ક્ષમા આ છ કૃતિકાઓની પૂજા કરવી જોઈએ. એવું માનવામાં આવે છે કે કાર્તિક પૂર્ણિમાની રાત્રે વ્રત કરવાથી અને બળદનું દાન કરવાથી શિવ પદ પ્રાપ્ત થાય છે.
આ દિવસે ગાય, હાથી, ઘોડો, રથ અને ઘી વગેરેનું દાન કરવાથી ધનની વૃદ્ધિ થાય છે. આ દિવસે ઘેટાંનું દાન કરવાથી તમામ પ્રકારના ગ્રહ દોષ દૂર થાય છે અને જીવનની તમામ પરેશાનીઓ દૂર થાય છે.
કાર્તિક પૂર્ણિમાના ઉપવાસ કરનાર વ્યક્તિએ જરૂરિયાતમંદોને ભોજન અને હવન કરાવવો જોઈએ. તેનાથી ભગવાન વિષ્ણુની કૃપા પ્રાપ્ત થાય છે અને બધી મનોકામનાઓ પૂર્ણ થાય છે.
આ દિવસે કાર્તિક સ્નાન પૂર્ણ કર્યા પછી વ્યક્તિએ રાધા-કૃષ્ણની પૂજા કરવી જોઈએ અને દીવાનું દાન કરવું જોઈએ. પુનર્જન્મનું દુઃખ નાશ પામે છે. આ દિવસે કરવામાં આવેલા પરોપકાર કાર્યો વિશેષ ફળદાયી હોય છે.
