સેક્સ વર્કરોને મહિલાઓના દ્રષ્ટિકોણથી જોવાની જરૂર

સમાજનો અસહયોગ, શોષણ, ક્રૂરતા અને હિંસા જેવી પારાવાર યાતના વચ્ચે આવી મહિલાઓ જીવી રહી છે, તેને સહયોગની તાતી જરૂરીયાત

વિશ્વના સૌથી જુના વ્યવસાયમાં જેની ગણના થાય છે, તેના માટે સમાજમાં બદલાવની તાતી જરૂરિયાત: વિશ્વની દરેક સંસ્કૃતિમાં જોવા મળતા સેક્સ વર્કરો હવે પોતાના હક્ક માટે આગળ આવી રહ્યા છે

વિશ્વભરમાં સેક્સ ઇન્ડસ્ટ્રીનું બહું મોટું બજાર છે, વિશ્વના ઘણા દેશો તેના કારણે જ પ્રવાસીઓનું આકર્ષણ કેન્દ્ર બન્યા છે

તાજેતરમાં સર્વોચ્ચ અદાલતે આપેલા ચુકાદાથી સતત આ સમાચારો ચમકતા રહ્યા છે. વિશ્વના સૌથી જુના આ વ્યવસાય પ્રત્યે સમાજની સોચમાં બદલાવ લાવવાની જરૂર છે. બન્ને સ્ત્રી-પુરૂષ પુખ્ત ઉંમરના હોય અને સ્વેચ્છાએ એકબીજા આનંદ માળે તેમાં કશુ નડતરરૂપ ન હોય શકે. વેશ્યવૃત્તિએ કાનુની વ્યવસાય છે અને આ વિચારની આદત પાડવી જ પડશે. સમાજે હવે તેની સોચ બદલીને તેને જોવાની જરૂર છે. તેને મહિલાઓના દ્રષ્ટિકોણથી જોવાની જરૂર છે. આ સાથે જોડાયેલી લાખો મહિલાની મુશ્કેલી વિને સમાજનું ધ્યાન કેન્દ્રીત થાય તે હેતુથી સમગ્ર વિશ્વમાં આંતરરાષ્ટ્રીય સેક્સ વર્કર દિવસ પણ ઉજવવામાં આવે છે અને તેમના અધિકારો પરત્વે રક્ષણ સંદર્ભે સમાજમાં જાગૃતિ લવાતી હોય છે.

આ વ્યવસાયમાં સતત મુશ્કેલી, પોલિસની હેરાનગતી, હિંસા, ક્રૂરતા અને શોષણ જેવી પારાવાર મુશ્કેલીનો સામનો કરતી હોય છે. આ ક્ષેત્ર સમાજનું ધ્યાન કેન્દ્રીત થાય તે હેતુથી આજનો દિવસ ઉજવાય છે. સૌથી માનવ અધિકારોનું હનન આ વર્ગની સ્ત્રીઓ તરફે થાય છે. લોકો તેને અલગ એંગલથી જોતા હોવાથી હવે તેમાં બદલાવ લાવીને તે પણ એક મહિલા જ છે એમ માનીને સહયોગ આપવો જરૂરી છે. વિશ્વમાં પ્રથમવાર પોતાના તરફ ધ્યાન કેન્દ્રીત કરવા અને તેમની વ્યથા વર્ણવા 1975માં 100 સેક્સ વર્કરોએ ફ્રાન્સના લિયોન શહેરમાં એકત્ર થઇને તેના તરફના વ્યવહાર, શોષણકારી જીવન સ્થિતી, હતાશા સાથે પોતાનો ગુસ્સો વ્યક્ત કર્યો હતો, જેની અસર સમગ્ર વિશ્વમાં પડી હતી.

2001માં આપણા દેશ ભારતમાં પણ 25 હજારથી વધુ સેક્સ વર્કર ભેગા થઇને તેમને પડતી મુશ્કેલી બાબતે સમાજ સમક્ષ અવાજ ઉઠાવ્યો હતો. આજના દિવસને વિશ્વ વેશ્યા દિવસ પણ કહેવાય છે. આજનો દિવસ તેની સાથે ભેદભાવ અને તેમના વારંવાર શોષણકારી જીવન અને કામ કરવાની સ્થિતીની યાદ અપાવે છે. સેક્સ વર્કર સાથે સંકળાયેલા લોકોના અવાજને શક્તિ આપવા માટે આજની 21મી સદીમાં પણ વિશ્વભરના સેક્સ વર્કરો તેના મૂળભૂત અધિકારો મેળવવા સંઘર્ષ કરી રહી છે.

વિશ્વભરમાં સેક્સ ઇન્ડસ્ટ્રીઝનું બહુ મોટું બઝાર છે. વિશ્વનાં બેંગકોક, થાઇલેન્ડ, પટાયા જેવા ઘણા દેશો આને કારણે જ પ્રવાસીઓનું આકર્ષણ બન્યું છે. એચ.આઇ.વી./એઇડ્સ જેવી બિમારી અસુરક્ષિત જાતિય વ્યવહારોથી થતી હોવાથી તેના પ્રોજેક્ટ કાર્યમાં તેને સામેલ કરતા તેને મુશ્કેલી થોડી ઓછી થઇ હતી. તેમના ખોરાક, બાળકોના શિક્ષણ જેવા ઘણા પ્રશ્ર્નોમાં આજે પણ તેને મુશ્કેલી પડી રહી છે. તેમને ઘણા નામોથી ઓળખાય છે પણ છેલ્લા દશકાથી કોમર્શિયલ સેક્સ વર્કર (ભતૂ)થી ઓળખાય છે. ગમે તે સામાજીક વ્યવસ્થા તેનું હોવું સૌ માની રહ્યા છે ત્યારે તેમના પ્રત્યે અણગમો, અસહકાર શા માટે થાય છે તે સૌથી મોટો પ્રશ્ર્ન છે. કાયદાકિય રીતે તેને હવે માન્યતા આપવી જ પડશે. હા હોટલ કે પોતાના મકાનોમાં બહારથી બોલાવીને આ વ્યવહાર ચલાવવો ગુન્હો ગણી શકાય તે પણ વાત છે. લાચારી-મજબૂરી-મોજશોખથી આ વ્યવસાયમાં આવતી સ્ત્રીઓ મુશ્કેલી વચ્ચે પણ સારી આમદાની રળી લેતી હોય છે. જો કે દલાલો, માસીઓના કે અન્યોના ત્રાસથી તે ક્યારેય બે પાંદડે થતી નથી તે એટલી નગ્ન સત્ય વાત છે.

આપણાં દેશનું પ્રોસ્ટિટ્યુશન બઝાર બહું મોટું છે. રેડલાઇટ એરિયામાં રહેતી છોકરીઓ મજબૂરીમાં રહે છે અથવા તેને જબરદસ્તીથી ધકેલવામાં આવે છે. એક રીપોર્ટ અનુસાર મહિલાઓને ગ્રાહક તરફથી મળતા પૈસામાં દલાલી-જગ્યાને માસીનું કમિશન બાદ કરતાં 150 રૂપિયા પણ હાથ નથી આવતા આજ એની લાચારી છે. અહિંની સ્ત્રીઓ માંદી પડે ત્યારે દવાના પૈસા પણ હોતા નથી. જો કે એઇડ્સને કારણે તેને ક્લીનીકનો લાભ, ગુપ્તરોગની તપાસ સાથે વિવિધ તપાસ મફ્ત થઇ જાય છે.

રંગીન ગલ્લીઓ યુવાવર્ગ ‘સુખ’ શોધવા વધુ જતો જોવા મળે છે. હવે તો પ્રાઇવેટ કે ઘર-ઘરાવ પણ આ પ્રવૃત્તિ ધમધમવા લાગતા શેરી-ગલ્લીએ પણ ચાલુ થઇ ગયું છે. લગભગ શહેરોમાં અમૂક ચોક્કસ વિસ્તારમાં આ પ્રવૃત્તિ થતી જોવા મળે છે. આ વ્યવસાય બાબતે આપણે ગમે તેમ વિચારીએ પણ વિશ્વના દરેક દેશોમાં એ થાય છે. વિશ્વના ટોપ-10 રેડલાઇટ એરિયામાં નેધરલેન્ડ, સોનાગાચી કોલકાતા, પેટયોંગ માર્કેટ, થાઇલેન્ડ, ફ્રાન્સ, જાપાન, સિંગાપુર, બ્રાઝિલ, મેક્સિકો, ચીન, હોલ્બેક બ્રિટન ગણાય છે. ભારતના ટોપટેન રેડલાઇટમાં જી.બી. રોડ દિલ્હી, મીરાગંજ (પ્રયાગરાજ), બુધવાર પેઠ (પુના), કમાટીપૂરા (મુંબઇ), સોનાગાચી (કોલકાતા) મીરગંજ (ઇલાહાબાદ), ચતુર્ભુજસ્થાન (મુજફરનગર), ઇતવારી (નાગપુર) અને શિવદાસપૂર (વારાણસી)ગણાય છે.

દેશમાં તમામ રેડલાઇટ એરિયા ગેરકાનુની જ ચાલે છે. કોઇ કાનુન પૈસા દઇને દેહ સંબંધ બનાવવાની વ્યવસ્થાને લીગલ નથી ગણતું જે બધા જાણતા હોવા છતાં એ ચલાવે રાખે છે. આપણા દેશમાં તો તે નથી એનો કાનૂન બનાવતા કે નથી તેની સામે કડક પગલા લેતા. અસમજંસ સ્થિતીમાં બધુ ચાલે રાખે છે. સેક્સ વર્કરો મજબૂરી-લાચારીમાં સાવ થોડા પૈસામાં પોતાની આબરૂ લિલામ કરે છે. પુરા એશિયામાં સૌથી વધુ મોટો રેડલાઇટ એરીયા સોનાગાચી કોલકાતાનો છે. આ સ્થળે 20 હજારથી વધુ વૈશ્યાઓ ધંધો કરી રહી છે.

શિવદાસપૂર પ્રાચિનકાળનું રેડલાઇટ એરીયા છે. ગામના ઘરોમાંથી ચલાવાતા સસ્તા વેશ્યાલયો માટે જાણીતું છે. ભારતમાં દેહ વ્યાપાર અનૈતિક દેહવ્યવહાર કાયદા હેઠળ આવે છે તેને કાયદાકીય માન્યતા મળે તે માટે અનેક ચર્ચા ચાલે છે. પરંતુ દેશમાં છડેચોક આજે ચાલે જ છે. સમગ્ર દેશમાં 200 જેટલા રેડલાઇટ એરીયા આવેલા છે. રાજસ્થાન, યુપી, ઓરિસ્સા અને અન્ય શહેરોમાં પણ વર્ષોથી પ્રથા ચાલી આવે છે. મુજરાને નાચગાન કરાવતા આજે વૈશ્યાવૃત્તિનો ધંધો કરાવે છે. કોલકાતા જ એકલા શહેરમાં ત્રણ લાખથી વધુ મહિલાઓ દેહવ્યાપારમાં જોડાયેલી છે. 18 વર્ષથી નાની છોકરીઓ પણ અહીં ધંધામાં ડૂબેલી જોવા મળે છે.

સમાજના આ દૂષણ કહો કે વ્યવસાય તેના પ્રત્યે હવે નજરીયો બદલીને સ્વીકારવો જ પડશે. સમાજમાં તેનું અસ્તિત્વ હોવાથી સમાજમાં બળાત્કાર જેવા ગુન્હાઓ ઘરે એ વાત સો ટકા સાચી ગણી શકાય. સમાજનો અમુક વર્ગ જ ત્યાં મુલાકાત લેતો હોય છે જો તે તેને ન મળે તો સમાજની અન્ય દિકરીઓ જોખમમાં મૂકાય છે.

કોમર્શિયલ સેક્સ વર્કરના અધિકારોનું રક્ષણ થવું જરૂરી

પ્રાચિનકાળથી ચાલ્યો આવતો વિશ્વનો સૌથી જુના વ્યવસાય વૈશ્યવૃત્તિ બાબતે ઘણી કાયાકિય ગુંચ જોવા મળી રહી છે. એઇડ્સ કંટ્રોલના કાર્યક્રમમાં તેને સાથ-સહકાર અને વિવિધ રોગોની તપાસ અને કોન્ડોમ વિતરણ પણ મફ્ત કરાય છે તો પોલિસ દ્વારા તેને કનડગત પણ થાય છે. કોમર્શિયલ સેક્સ વર્કર (ભતૂ)ની સમાજમાં સામાજીક પ્રતિષ્ઠા અને તેના માનવ અધિકારોનું રક્ષણ થવું જરૂરી છે. આપણા દેશમાં હજી તેને કાયદેસર માન્યતા મળી નથી પણ સમગ્ર દેશમાં તે ચાલી જ રહ્યું છે. આ વ્યવસાય સાથે જોડાયેલી સ્ત્રીઓના સંતાનોના શિક્ષણ, મકાન, ભોજન, રેશનકાર્ડ, આધાર કાર્ડ સાથે ઘણી બધી બાબતોની મુશ્કેલી હોય છે.

મોટાભાગઓ પાસે જરૂરી આધારો ન હોવાથી તેને સરકારી રાશન મળતું નથી. રૂપલલના પોતાની ઇચ્છાથી જ જ્યારે કોઇ પુરૂષ સાથે શરીર સુખ કે લોહીનો વેપાર કરતી હોય ત્યારે તેની ધરપકડ કરવી કેટલી યોગ્ય છે? તેને પણ સન્માનજનક જીવન જીવવાનો હક્ક છે. ભારતના સેક્સ અંગેના કાયદામાં હવે ઘણા સુધારા કરવાની જરૂર છે. આજે ખાનગી કે છડેચોક નામી વિસ્તારોમાં આજે ચાલે છે જ તો તેને હવે તેને માન્યતા આપવી જોઇએ તેમ આ લોકોના ગૃપો કે સંસ્થા માંગણી કરી રહી છે. સવાલ છે કે સમાજ તેને સ્વીકારશે કે નહીં.