ED દ્વારા જપ્ત કરાયેલી રોકડનું શું થાય છે?

• ED આ પૈસા પોતાની પાસે રાખી શકે નહીં.
• ભંડોળ કેન્દ્ર સરકારની તિજોરીમાં ટ્રાન્સફર કરાઈ છે . 

નેશનલ ન્યૂઝ :  જ્યારે ED રોકડ રિકવર કરે છે, ત્યારે આરોપીને તે નાણાંનો સ્ત્રોત સમજાવવાની તક આપવામાં આવે છે. જો તેઓ સ્ત્રોતનો પુરાવો ન આપી શકે તો ED પૈસા જપ્ત કરી શકે છે . દિલ્હીના મુખ્ય પ્રધાન અરવિંદ કેજરીવાલને એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટ (ED) દ્વારા ગુરુવારે દિલ્હી લિકર પોલિસી મુદ્દાના સંબંધમાં ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. તાજેતરમાં, ED દ્વારા બુકિંગ, દરોડા, પૂછપરછ અથવા ધરપકડ દ્વારા ઘણા વિપક્ષી નેતાઓને નિશાન બનાવવામાં આવ્યા છે. તાજેતરમાં જેમની ધરપકડ કરવામાં આવી છે તેમાં દિલ્હીના પૂર્વ ડેપ્યુટી સીએમ મનીષ સિસોદિયા, JMM નેતા હેમંત સોરેન અને ભારત રાષ્ટ્ર સમિતિ (BRS)ના નેતા કે કવિતાનો સમાવેશ થાય છે.

ED દ્વારા હેન્ડલ કરવામાં આવતા કેસો મુખ્યત્વે પ્રિવેન્શન ઓફ મની લોન્ડરિંગ એક્ટ (PMLA) સાથે સંબંધિત છે. PMLA એવો કાયદો છે જે ભારતમાં મની લોન્ડરિંગને રોકવામાં મદદ કરે છે. રાજકીય હસ્તીઓ ઉપરાંત, જાન્યુઆરી 2024 માં, EDએ દિલ્હી NCR, ચંદીગઢ, હરિયાણા, પંજાબ અને ગુજરાતમાં વિવિધ સ્થળોએ 19 દરોડા પાડ્યા હતા. આ દરોડા ચીની નાગરિકો પાસેથી સમર્થન મેળવનારી ભારતીય કંપનીઓ પર મની લોન્ડરિંગની તપાસનો એક ભાગ હતો. દરોડામાં, EDએ અનેક ગુનાહિત દસ્તાવેજો, ડિજિટલ રેકોર્ડ્સ અને 1.3 કરોડ રૂપિયાની રોકડ જપ્ત કરી હતી.

ફ્યુચર ગેમિંગ અને હોટેલ સર્વિસીસ પીઆર 21 ઓક્ટોબર, 2020 અને જાન્યુઆરી 9, 2024 વચ્ચે રૂ. 1,368 કરોડનું દાન આપવા માટે સમાચારમાં હતું. આ જંગી દાનના કારણે EDએ આ કંપની પર અનેક દરોડા પાડ્યા છે. 2 એપ્રિલ, 2022ના રોજ, EDએ ફ્યુચર ગેમિંગ અને હોટેલ સર્વિસીસ PRની રૂ. 409.92 કરોડની સંપત્તિ જપ્ત કરી હતી.જ્યારે ED રોકડની વસૂલાત કરે છે, ત્યારે આરોપીને નાણાંનો સ્ત્રોત સમજાવવાની તક આપવામાં આવે છે. જો તેઓ સ્ત્રોતનો પુરાવો ન આપી શકે તો ED પૈસા જપ્ત કરી શકે છે. પરંતુ ED આ પૈસા પોતાની પાસે રાખી શકે નહીં.

ઇકોનોમિક લો પ્રેક્ટિસના પાર્ટનર મુમતાઝ ભલ્લા કહે છે, “ઉદાહરણ તરીકે, ધારો કે EDએ 5 લાખ રૂપિયા વસૂલ કર્યા છે. આરોપીએ જણાવવું પડશે કે તેણે આ પૈસા ક્યાંથી મેળવ્યા. જો તેઓ કહે છે કે તેઓએ ચેક દ્વારા બેંકમાંથી પૈસા ઉપાડ્યા છે, તો તેઓએ ઉપાડની સ્લિપ બતાવવી પડશે. જો તેઓ સ્લિપ બતાવવામાં અસમર્થ હોય તો ED પૈસા જપ્ત કરી શકે છે.”

જ્યારે ED ગુના સાથે સંકળાયેલા હોવાની શંકાસ્પદ નાણાં જપ્ત કરે છે, ત્યારે તેને “ગુના અથવા કાળા નાણાંની આવક” ગણવામાં આવે છે, એમ તેમણે જણાવ્યું હતું. આ પછી, પૈસા પ્રિવેન્શન ઓફ મની લોન્ડરિંગ એક્ટ (PMLA) હેઠળ જપ્ત કરવામાં આવે છે. સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (SBI)ના અધિકારીઓને વસૂલવામાં આવેલા નાણાંની ગણતરી કરવા માટે બોલાવવામાં આવે છે. નોટ કાઉન્ટીંગ મશીનની મદદથી મતગણતરી કરવામાં આવે છે. મતગણતરી પૂર્ણ થયા પછી, ED અધિકારીઓ બેંક અધિકારીઓની હાજરીમાં જપ્તી યાદી તૈયાર કરે છે.

રોકડની વિગતો જપ્તીની યાદીમાં નોંધવામાં આવી છે. તેમાં રોકડની કુલ રકમ અને રૂ. 2000, રૂ. 500 અને રૂ. 100ની નોટો જેવી વિવિધ નોટોની ગણતરીનો સમાવેશ થાય છે. રોકડ સાક્ષીઓની હાજરીમાં એક બોક્સમાં સીલ કરવામાં આવે છે. સીલબંધ બોક્સ સંબંધિત રાજ્યની બેંક શાખામાં લઈ જવામાં આવે છે. બેંકમાં, રોકડ એજન્સીના વ્યક્તિગત જમા ખાતામાં જમા કરવામાં આવે છે. આ પછી, ભંડોળ કેન્દ્ર સરકારની તિજોરીમાં ટ્રાન્સફર કરવામાં આવે છે.

જો આરોપી નિર્દોષ છૂટી જાય તો શું તે તેના પૈસા પરત  મળે?

જપ્ત કરાયેલા નાણાં પહેલા એક અલગ બેંક ખાતામાં જમા કરાવવામાં આવે છે, જે ED, બેંકો અને સરકારની પહોંચની બહાર છે. જો આરોપી દોષિત ઠરે તો આ રકમ કેન્દ્ર સરકારને ‘જાહેર નાણાં’ તરીકે આપવામાં આવે છે. જો આરોપી નિર્દોષ છૂટે તો તેને પૈસા પરત કરવામાં આવે છે.