અદ્યતન ભૌતિક સુવિધાથી સજ્જ મકાનો બાળકોનો વિકાસ ન કરી શકે, તે માટે કર્મનિષ્ઠ શિક્ષકો જોઇએ: શાળામાં ગ્રાઉન્ડ ન હોય ત્યાં બાળકોનો શારીરિક વિકાસ કેમ થઇ શકે ? સંગીત-ચિત્ર-ગાયન-વાદન જેવી ઇત્તર કલાનું દૈનિક આયોજન કેટલી શાળાઓમાં છે?
શાળાએ જ્ઞાનનું મંદિર છે, આ વાત બધા કરે છે પણ જ્ઞાન મંદિરોમાં ચોમેર દિશાએથી બાળકોનો સંર્વાગી વિકાસ થાય છે? જુની શાળાઓમાં કશુ હતું નહી માત્ર કર્મનિષ્ઠ શિક્ષકોના એકમાત્ર પ્લસ પોઇન્ટથી છાત્ર સોળેકલાએ ખીલી ઉઠતો હતો. આજની શાળાઓ ભૌતિક સુવિધાથી સજ્જ આલિશાન મકાનોમાં છે. જેમાં ગ્રાઉન્ડ તો હોતા જ નથી, મલ્ટી સ્ટોરી મકાનોમાં વ્યવસાયિક શિક્ષકો માત્ર પુસ્તકિયા જ્ઞાનને વધુ મહત્વ આપી રહ્યાં છે. શાળા સંચાલકો પણ એક વ્યવસાયના રૂપમાં શાળા ચલાવતા હોવાને કારણે છેલ્લા બે દશકામાં શિક્ષણ એક મોટો બિઝનેશ બની ગયો છે. કમ્મર તો ફિનું ધોરણ કોઇને પોસાતું નથી છતાં બધા મને કમને સંતાનોને ભણાવે છે. બીજી તરફ સરકારી શાળામાં હવે તો બધુ અદ્યતન ખાનગી કરતા પણ સારૂ છે પણ ત્યાં વાલીઓને છોકરા ભણાવવામાં શરમ આવે છે. દેખાદેખીના યુગમાં ઘણી સારી વસ્તું લોકોને દેખાતી નથી.
આજની શાળામાં શું ખુટી રહ્યું છે? આ રહ્યા જવાબો…
માત્ર ત્રણ મહિના જ નવા સત્રના બાકી હોય પ્રિ-સ્કૂલના અને ધો.3 થી 8નાં શિક્ષકોને નવા પ્રવાહથી તાલિમબધ્ધ કરી શકાશે: ચાઇલ્ડ સાયકોલોજી આધારીત કેટલી શાળા ચાલે છે? ખાનગી શાળામાં હજી પણ અન ક્વોલીફાઇડ શિક્ષકો જ બાળકોને ભણાવી રહ્યા છે: જુની શાળામાં ભલે કશુ ન હતું પણ ભણતર સાથે ગણતર હોવાથી સંર્વાગી વિકાસ બધા છાત્રોનો થતો હતો
આજની શાળામાં શું શું ખુટી રહ્યું છે તેની વાત આજે મારે કરવી છે. પ્રથમ તો બાળ મનોવિજ્ઞાનના ધારા ધોરણ અને શિક્ષણ પધ્ધતિમાં કેટલી શાળા ચાલે છે તે પ્રશ્ર્ન પૂછજો. શાળાઓમાં બાલ મંદિરોમાં પ્રિ.પીટીસી ધો.1 થી 5માં પીટીસી અને ધો.6 થી 9 કે ધો.10 થી 12માં બી.એડ કે તેની વિષય તજજ્ઞ જ શિક્ષણ આપી શકે મતલબ કે ક્વોલીફાઇડ શિક્ષક જ ભણાવી શકે પણ આજે મોટાભાગની શાળામાં અનક્વોલીફાઇડ શિક્ષકો ભણાવી રહ્યાં છે. શાળાઓમાં ગ્રાઉન્ડ ન હોવાથી પહેલાની જેમ આજે બાળકોનો શારીરીક વિકાસ થતો નથી. સહ અભ્યાસસિક પ્રવૃત્તિ કે ઇત્તર પ્રવૃત્તિ પ્રોજેક્ટમાં શિક્ષણ સિવાય સંગીત ચિત્ર-ગાયન-વાદન જેવી પ્રવૃત્તિ નહિવત થાય છે. વર્ષે એકવાર શૈક્ષણિક પ્રવાસ પણ ઘટતા ગયા છે. બાળકોને જ્ઞાન સાથે ગમ્મત ન મળે તેવા આયોજનની સતત ખોટ કે અછતને કારણે માત્ર પુસ્તકના પ્રશ્ર્ન જવાબ પુરતું શિક્ષણ આજે ચાલી રહ્યું છે.
બાળકને ભણાવી શકાતો નથી તેને માત્ર ભણતો કરી શકાય છે. બાળક પોતાની વ્યથા રજુ કરી શકે તે વર્ગ વ્યવસ્થા સૌથી શ્રેષ્ઠ ગણી શકાય. વર્ગખંડની અસરકારકતા શિક્ષકની તાકાત ઉપર હોય છે. ગુણવત્તાસભર શિક્ષણ પણ તેજ બાળકને આપી શકે છે. ભાવી નાગરિકોનો ઘડવૈયો એટલે શિક્ષક જો તેજ નબળો હોય તો સમગ્ર વર્ગ નબળો ગણી શકાય. આજે તો પાયાથી શિક્ષણની અગત્યતા સાવ ભૂલાઇ ગઇ છે. માત્ર ધો.10-12ને જ મહત્વ અપાય છે. વાંચન-ગણન-લેખનની ક્ષમતામાં કેટલા બાળકો સફળ થાય છે. આજે ગુણપત્રકને આધારે છાત્રોનું મૂલ્યાંકન થાય છે જે તદ્ન ખોટું છે. બાળકમાં રહેલી વિવિધ છૂપી કલાને પ્રોત્સાહન મળે બાળક ઘણી પ્રગતી કરી શકે છે.
આજે જેને 50 વર્ષ થયા છે તે આજના શિક્ષણની નબળાઇ બહું સારી રીતે સમજી જાય છે. તેનું કારણ તેને ભણતર સાથે ગણતર મેળવ્યું છે. પૂંછામાંથી તેને ઘર બનાવીને ઉદ્યોગ પણ કર્યો છે. જેને આજનો યુગ પ્રોજેક્ટ વર્ક કહે છે. સંગીત-ચિત્ર-વ્યાયામની પરિક્ષા આજે કેટલી શાળામાં લેવાય છે. જે પહેલા લેવાતીને તેના માર્ક પણ મુકાતા હતાં. ઘણું બદલાયુ ને ઘણું નવું-નવું આવ્યું પણ છાત્રોના સંર્વાગી વિકાસની વાત આજે સાવ વિસરાય ગઇ છે. આજે તો ગોખણીયું જ્ઞાન તે તેના જેવી જ પરીક્ષામાં પાસ એટલે પાસ તેથી જ 90 ટકા ગુણવાળાને 100ના છૂટા કે બેંકની સ્લીપ ભરતા નથી આવડતી.
બાળકના સંર્વાગી વિકાસમાં સૌથી મોટી અને અગત્યની ભૂમિકા શિક્ષકની હોય છે. બાળકને જેમ વાળો તેમ વાળી શકતા હોવાથી શિક્ષક તેને શ્રેષ્ઠ વણાંક આપીને શ્રેષ્ઠ નાગરીક ઘડતર કરી શકે છે. શાળા સંચાલકો પણ ઘણીવાર શિક્ષકોને તેની રીતે ભણાવા દેતા હોતા નથી, માત્ર કોર્ષ પૂર્ણ કરવાની ઉતાવળે ઘણું બાળકને માટે કરવાનું રહી જતું હોય છે. દરેક શાળામાં આજના યુગમાં ક્વોલીફાઇડ કાઉન્સીલરની વ્યવસ્થા ફરજીયાત હોવી જોઇએ. આજે તો કોચીન-કેરીયર અને ક્ધસલટીંગનું તેની સાથે ઘણું જ મહત્વ છે. શાળા સિવાય બાળક તેના આસપાસના વાતાવરણમાંથી ઘણું શીખતો હોવાથી તેને સમજવોને સાંભળવો ખૂબ જ જરૂરી છે.
સરકારી શાળા કરતાં આજે સ્વનિર્ભર શાળાઓનું દિનપ્રતિદિન મહત્વ વધતું જાય છે, આજે તો સરકારી શાળા કરતા છાત્રો અને શિક્ષકો ખાનગી શાળામાં વધુ છે ત્યારે તેને માટે આ શિક્ષકોને પણ તાલિમબધ્ધ કરવા જરૂરી છે. નવા સત્રથી નવી શિક્ષણ નીતિ આવી રહી છે. જેથી આવનારા દિવસો વિવિધ બદલાવ શિક્ષણમાં આવશે પણ શિક્ષક સજ્જતા સૌથી અગત્યની બાબત પર વર્ક થવું જરૂરી છે. નવી-નવી શિક્ષણ ટેકનીક સાથે ગુણવત્તાસભર શિક્ષણ અને અસરકારક વર્ગ વ્યવસ્થા પરત્વે સૌએ કટીબધ્ધ થવું જરૂરી છે. આજની શાળામાં ઘણું બંધુ કરવાની જરૂર છે. જેમાં નિષ્ણાંતોની મદદ લઇને શ્રેષ્ઠ બદલાવ લાવી શકાય પણ કોણ પહેલ કરશે એ પ્રશ્ર્ન છે.
શિક્ષક ધર્મની જેમ શાળા ધર્મ પણ હોય જેમાં શાળામાં આવતા તમામ છાત્રને શાળામાં આવવું ગમે, ભણવું ગમે, બેસવું ગમે, પ્રવૃત્તિ કરવી ગમે જે માટે શાળાએ આવું વાતાવરણ નિર્માણ કરવું જ પડશે. આજના ઇન્ફરમેશન ટેકનોલોજીમાં સરકારી શાળામાં પણ સ્માર્ટ ક્લાસ આવી ગયા છે, જેમાં વિવિધ નવા-નવા સોફ્ટવેરની મદદથી બાળકોને સમય શિક્ષણ આપી શકાય છે. આજે શાળામાં જે કરવું હોય તે થઇ શકે છે પણ કોણ આ બધુ કરશે તે પક્ષ પ્રશ્ર્ન છે. દેશને આગળ લાવવા માટે દરેક શાળાએ તેના તમામ બાળકોને આગળ લાવવ પડશે.
શાળા સંકુલમાં વિવિધ સહઅભ્યાસિક પ્રવૃત્તિને કારણે બાળકના રસ-રૂચિ-વલણોમાં ફેરફાર થવાથી તે દરેક બાબતે રસ લેતો થાય છે. શિક્ષક જ વર્ગખંડનો રાજા હોય છે. દરેક શાળાએ બાળકને ભલે માર્ક ઓછા આવે પણ તેનો સંર્વાગી વિકાસ થાય તેવા પ્રયાસો કરવા જરૂરી છે. શાળા બાળકોની વિવિધ પ્રવૃત્તિ-પ્રોજેક્ટ સાથે સતત બદલાતી રહેવી જોઇએ. ખુલ્લા ગ્રાઉન્ડમાં પણ છાત્રોને તમે શ્રેષ્ઠ શિક્ષણ આપી શકો છો પણ તેના માટે વિવિધ રસમય શિક્ષણ પધ્ધતિ અપનાવી પડે છે. આજે તો વર્ગમાં શિક્ષક પાઠ વાંચીને બાળકોને પ્રશ્ર્ન જવાબ લખવા આપી દે છે. તેનો હાર્દ શું તે કામ તમને ખાસ ભણાવાય છે. તેવી વાતો કોઇ કરતું નથી. આવી ઘણી વાતો આજની શાળાની નબળાઇ છે.
આજની શાળામાં વૃક્ષારોપણ, રક્તદાન કેમ્પ, એનસીસી, એનએસએસ, સ્પોર્ટસ ડે, બાલસભા, બાળ સંસદ, વેસ્ટમાંથી બેસ્ટ, પાઠને અનુરૂપ ટીએલએમ બાળકોને બતાવવા જેવી ઘણી બાબતો શાળામાં થતી જ નથી તેને પાઠ બરોબર સમજાતો ન હોવાથી ગોખણપટ્ટીને તેને અનુકુળ લાગે છે. શાળા લેવલે લેવાતી પરીક્ષાના અમુકપોર સ્ટાઇલ જેવું સતત દર વીકે કરાવીને ગોખણપટ્ટીને ઉત્તેજન આપે છે. આવી તો ઘણી વાતો આજની શાળાની છે. ખાસ કરીને નાના બાળકોના બાલમંદિરોથી નબળું ભણતર ચાલતું આવતું હોવાથી ઉપલા ધોરણમાં કોઇને તેને આગળનું ભણાવવાનો સમય ન હોવાથી ટ્યુશન કે કોચિંગ ક્લાસનો ઉદય થયો હોવાથી હવે તેના વગર કોઇને ચાલતું જ નથી. મા-બાપ પણ હોંશિયાર બાળકોને પણ તેમાં જોતરી દે છે. નાનકડું બાળક સવારથી રાત સુધી સતત ભણ-ભણ કરતું હોવાથી તેનો શારીરીક, માનસિક વિકાસ ગુમાવતો જાય છે. ટ્રેસને કારણે તેને ભણતરનો ભાર લાગવા માંડે છે.
