ટીવી ચેનલો, સોશિયલ મીડિયા પર ‘હેટ સ્પીચ’નો રાફડો ફાટતાં સુપ્રીમ ચિંતિત
સુપ્રીમ કોર્ટે ઉશ્કેરણીજનક ભાષણો કે નિવેદનોને લઇને આકરુ વલણ અપનાવ્યું હતું. સુપ્રીમ કોર્ટે કેન્દ્ર સરકાર સમક્ષ આવા ભાષણો અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી અને પૂછ્યું હતું કે સરકાર ઉશ્કેરણીજનક ભાષણો મુદ્દે કેમ મૂકદર્શક બની રહી છે? સુપ્રીમ કોર્ટે ચિંતા વ્યક્ત કરતા કહ્યું હતું કે દેશ આવા ભાષણોને કારણે કઇ દિશા તરફ જઇ રહ્યો છે? અગાઉ સુપ્રીમ કોર્ટમાં ચૂંટણી પંચે કહ્યું હતું કે દેશમાં નફરતી ભાષણો અટકાવવા માટે કોઇ ચોક્કસ કાયદો નથી, અન્ય કાયદા પર નિર્ભર રહેવુ પડે છે.
હેટ સ્પીચ મુદ્દે ચિંતા વ્યક્ત કરતા સુપ્રીમ કોર્ટે કેન્દ્ર સરકારને પૂછ્યું છે કે તે એક તરફ નફરતી ભાષણો અપાઇ રહ્યા છે બીજી તરફ તમે શું કરી રહ્યા છો? સુપ્રીમ કોર્ટના ન્યાયાધીશ જોસેફે મૌખિક ટિપ્પણી કરતા કહ્યું હતું કે ટીવી એંકરની ભૂમિકા બહુ જ મહત્વપૂર્ણ હોય છે. હેટ સ્પીચ કા તો મેઇન સ્ટ્રીમ ટીવી દ્વારા અથવા તો સોશિયલ મીડિયા દ્વારા સામે આવી રહી છે. એંકરની ફરજ છે કે જ્યારે કોઇ ડીબેટ દરમિયાન હેટ સ્પીચ આપે ત્યારે તેને તુરંત જ રોકી દેવા જોઇએ.
આ સાથે જ સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે આ નફરતી ભાષણો અને નિવેદનો અટકાવવા માટે આપણી પાસે એક ચોક્કસ લીગલ ફ્રેમવર્ક હોવું જોઇએ. ન્યાયાધીશ કેએમ જોસેફ અને ન્યાયાધીશ રિષિકેશ રાયની બેંચ દ્વારા કુલ 11 અરજીઓની સુનાવણી કરવામાં આવી રહી છે જેમાં આવા નફરતી ભાષણો અટકાવવા ચોક્કસ કાયદા સહિતના પગલાની માગણી કરવામાં આવી છે. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે નફરતી ભાષણોનો રાજકીય પક્ષો નાણા બનાવવા ઉપયોગ કરે છે અને ટીવી ચેનલ મંચ તરીકે કામ કરે છે. સૌથી વધુ નફરત ભર્યા ભાષણ ટીવી, સોશિયલ મીડિયા પર થઇ રહ્યા છે. બ્રિટનમાં આવા નફરતી ભાષણો બદલ ટીવી ચેનલને મોટો દંડ ફટકારાયો હતો, આપણે ત્યા આવા કોઇ ચોક્કસ નિયંત્રણો નથી. રાજનેતાઓ ટીવી જેવા મંચનો ફાયદો ઉઠાવે છે. મીડિયા લોકતંત્રનો સ્તંભ છે, તેણે આ પ્રકારના ફાયદા ઉઠાવનારાઓનો શિકાર ન બનવું જોઇએ.
હેટ સ્પીચ પર કડક વલણ અપનાવતા સુપ્રીમ કોર્ટે મીડિયા પર સવાલ ઉઠાવ્યા છે. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું, “સૌથી વધુ નફરતભર્યું ભાષણ મીડિયા અને સોશિયલ મીડિયા પર હોય છે, આપણો દેશ ક્યાં જઈ રહ્યો છે? ટીવી એન્કર મહેમાનોને સમય પણ નથી આપતા, આવા માહોલમાં કેન્દ્ર કેમ ચૂપ છે? એક કડક નિયમનકારી વ્યવસ્થા ગોઠવવાની જરૂર છે, “સર્વોચ્ચ અદાલતે આ મામલે કેન્દ્ર સરકાર પાસેથી બે અઠવાડિયામાં જવાબ માંગ્યો હતો. આ મામલે હવે 23 નવેમ્બરે સુનાવણી થશે. ટીવી, સોશિયલ મીડિયા પર સૌથી વધુ હેટ સ્પીચ ભાષણો જસ્ટિસ કેએમ જોસેફે હેટ સ્પીચ પર દાખલ કરવામાં આવેલી અરજીઓની સુનાવણી દરમિયાન મોટા અવલોકનો કર્યા છે. “રાજકીય પક્ષો તેમાંથી મૂડી બનાવે છે અને ટીવી ચેનલો એક પ્લેટફોર્મ તરીકે કામ કરી રહી છે. ટીવી, સોશિયલ મીડિયા પર સૌથી વધુ નફરતભર્યા ભાષણો થઈ રહ્યા છે. કમનસીબે, ટીવીના સંદર્ભમાં આપણી પાસે કોઈ નિયમનકારી તંત્ર નથી. ઈંગ્લેન્ડમાં એક ટીવી ચેનલને ભારે દંડ ફટકારવામાં આવ્યો. કમનસીબે, એ પદ્ધતિ ભારતમાં નથી. એન્કરોએ કહેવું જોઈએ કે જો તમે ખોટું કરશો તો પરિણામ ભોગવવું પડશે. સમસ્યા ત્યારે થાય છે જ્યારે તમે કોઈ કાર્યક્રમ દરમિયાન કોઈ વ્યક્તિને કચડી નાખો છો. જ્યારે તમે ટીવી ચાલુ કરો છો ત્યારે અમને તે જ મળે છે. અમે આ વ્યક્તિ સાથે જોડાઈએ છીએ. દરેક વ્યક્તિ આ પ્રજાસત્તાકના છે. તે રાજકારણીઓ છે જે ફાયદાઓ ઉઠાવી રહ્યા છે. લોકશાહીના સ્તંભોને સ્વતંત્ર માનવામાં આવે છે. ટીવી ચેનલોએ આ બધાનો શિકાર ન બનવું જોઈએ.”
તમે મહેમાનોને બોલાવો છો અને તેમની ટીકા કરો છો. અમે કોઈ ખાસ એન્કરની વિરુદ્ધ નથી પરંતુ સામાન્ય પ્રથાની વિરુદ્ધ છીએ, ત્યાં એક સિસ્ટમ હોવી જોઈએ. પેનલ ડિસ્કશન અને ડિબેટ, ઇન્ટરવ્યૂ જુઓ. જો એન્કરે સમયનો મોટો હિસ્સો લેવો હોય તો કોઈ રીતે નક્કી કરો. પ્રશ્નો લાંબા હોય છે, જે વ્યક્તિ જવાબ આપે છે તેને સમય આપવામાં આવતો નથી. મહેમાનોને ભાગ્યે જ સમય મળે છે. કેન્દ્ર શા માટે મૌન છે અને આગળ આવી રહ્યું નથી? એક સંસ્થા તરીકે રાજ્યનું અસ્તિત્વ હોવું જોઈએ. કેન્દ્રએ પહેલ કરવી જોઈએ. એક કડક નિયમનકારી તંત્રની સ્થાપના કરવી. અગાઉ, ચૂંટણી પંચે ચૂંટણી દરમિયાન નફરતભર્યા ભાષણ અંગે સુપ્રીમ કોર્ટમાં સોગંદનામું દાખલ કર્યું હતું અને કહ્યું હતું કે જ્યાં સુધી કેન્દ્ર “નફરતભર્યા ભાષણ” અથવા “નફરત ફેલાવવા” ની વ્યાખ્યા ન કરે ત્યાં સુધી ઉમેદવારો પર પ્રતિબંધ લગાવી શકાતો નથી. કમિશન ફક્ત આઈપીસી અથવા લોક પ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમનો ઉપયોગ કરે છે. તેને કોઈ રાજકીય પક્ષની માન્યતા પાછી ખેંચવાનો કે તેના સભ્યોને ગેરલાયક ઠેરવવાનો કાનૂની અધિકાર નથી. જો કોઈ પક્ષ કે તેના સભ્યો નફરતભર્યા ભાષણોમાં વ્યસ્ત રહે છે, તો તેની પાસે ડી.ની નોંધણી કરવાની સત્તા નથી. ચૂંટણી પંચે બોલને કેન્દ્રની કોર્ટમાં મૂકી દીધો હતો. ઇસીએ કહ્યું હતું કે નફરતભર્યા ભાષણો અને અફવાઓ ફેલાવતા કોઈ ચોક્કસ કાયદાની ગેરહાજરીમાં, ચૂંટણી પંચ આઈપીસીની વિવિધ જોગવાઈઓ જેમ કે કલમ 153 એ – સમુદાયો વચ્ચે દુશ્મનાવટને પ્રોત્સાહન આપવા અને લોક પ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમનો ઉપયોગ કરે છે. તેઓ સમયાંતરે સલાહકારો પણ જારી કરે છે, જેમાં પક્ષકારોને પ્રથાઓથી દૂર રહેવાની અપીલ કરવામાં આવે છે. તે ચૂંટણીની આચારસંહિતાનો પણ એક ભાગ છે.
હેટ સ્પીચને લઈને કાનુન બનાવવા સરકારને સૂચન
પંચે પોતાના સોગંદનામામાં કહ્યું છે કે હેટ સ્પીચને લઈને કોઈ સ્પષ્ટ કાયદો નથી. અને હાલના યુગમાં હાલના કાયદા ભડકાઉ ભાષણ કરનારા કે નફરત ફેલાવતા નિવેદનો કરનાર સામે યોગ્ય કાર્યવાહી કરવા સક્ષમ નથી. ચૂંટણી દરમિયાન હેટ સ્પીચ અને અફવાઓને રોકવા માટે પંચ આઈપીસી અને રિપ્રેઝન્ટેશન ઓફ ધ પીપલ એક્ટ 1951 હેઠળ કામ કરે છે, જેથી રાજકીય પક્ષો સહિત અન્ય લોકો પણ સૌહાર્દને ખલેલ ન પહોંચાડે. પરંતુ નફરતભર્યા ભાષણ અને અફવાઓને રોકવા માટે કોઈ ચોક્કસ અને નિર્ધારિત કાયદો નથી. સુપ્રીમ કોર્ટે આ મામલે યોગ્ય આદેશો આપવા જોઈએ કારણ કે લો કમિશને 2017 માં રજૂ કરેલા પોતાના 267મા રિપોર્ટમાં એવું પણ સૂચન કર્યું છે કે હેટ સ્પીચને લઈને ક્રિમિનલ લોમાં જરૂરી સુધારા કરવા જોઈએ. આ પહેલા જુલાઈમાં સુપ્રીમ કોર્ટે હેટ સ્પીચ મામલે કેન્દ્ર સરકાર અને ચૂંટણી પંચને નોટિસ ફટકારી હતી. કોર્ટે બંનેને ત્રણ અઠવાડિયામાં જવાબ આપવા જણાવ્યું હતું. ભાજપના નેતા અશ્વિની કુમાર ઉપાધ્યાયે કોર્ટમાં અરજી દાખલ કરીને કથિત હેટ સ્પીચ પર લો કમિશનના રિપોર્ટને તાત્કાલિક લાગૂ કરવાના નિર્દેશ આપવાની માંગ કરી છે. હકીકતમાં, 2017 માં, કાયદા પંચે દ્વેષપૂર્ણ અને ભડકાઉ ભાષણની વ્યાખ્યા આપી હતી. સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્દેશો પર ભારતીય દંડ સંહિતા (આઈપીસી) અને કોડ ઓફ ક્રિમિનલ પ્રોસિજર (સીઆરપીસી) માં કલમ 153 સી અને 505 એ ઉમેરવાનું સૂચન કરવામાં આવ્યું હતું.
લોકશાહીના ચોથા સ્તંભ મીડિયાને ‘હાથો’ નહીં બનવા સુપ્રીમની સલાહ
સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે નફરતી ભાષણોનો રાજકીય પક્ષો નાણા બનાવવા ઉપયોગ કરે છે અને ટીવી ચેનલ મંચ તરીકે કામ કરે છે. સૌથી વધુ નફરત ભર્યા ભાષણ ટીવી, સોશિયલ મીડિયા પર થઇ રહ્યા છે. બ્રિટનમાં આવા નફરતી ભાષણો બદલ ટીવી ચેનલને મોટો દંડ ફટકારાયો હતો, આપણે ત્યા આવા કોઇ ચોક્કસ નિયંત્રણો નથી. રાજનેતાઓ ટીવી જેવા મંચનો ફાયદો ઉઠાવે છે. મીડિયા લોકતંત્રનો સ્તંભ છે, તેણે આ પ્રકારના ફાયદા ઉઠાવનારાઓનો શિકાર ન બનવું જોઇએ.
