ભૂતકાળમાં આસામ-મેઘાલય સરહદ પર હિંસા ફાટી નીકળી હતી, જેમાં અનેક લોકોના મોત અને ઈજાઓ થઈ હતી.વિવાદિત પ્રદેશના સમાધાન માટે કાયદાકીય કે લોકશાહી માર્ગ અપનાવવાને બદલે રાજ્યો દુશ્મનોની જેમ યુદ્ધ કરી રહ્યા છે. આના પરથી એવું લાગે છે કે તેઓ અખંડ ભારતનો ભાગ નથી પરંતુ પડોશી દેશનો ભાગ છે. એવા સમયે જ્યારે દેશ ચીન અને પાકિસ્તાન જેવા દુશ્મન દેશોના પડકારોથી ઝઝૂમી રહ્યો છે, ત્યારે રાજ્યો દ્વારા રાષ્ટ્રીય પરિપ્રેક્ષ્યને બદલે નિહિત હિતોના આધારે લેવાયેલા પગલાં એકતા અને અખંડિતતા વિશે ખોટો સંદેશો આપી રહ્યા છે. ખાસ કરીને ચીને અરુણાચલ પ્રદેશ પર પોતાનો દાવો કરીને વિવાદ ઉભો કર્યો છે.
દેશમાં લગભગ દસ રાજ્યો એવા છે, જેમાં સરહદને લઈને વિવાદ ચાલી રહ્યો છે. તેમાંથી ઉત્તર-પૂર્વના રાજ્યોમાં સૌથી વધુ રમખાણો થાય છે. રાજ્યોના વિવાદોને ઉશ્કેરવાથી સ્થાનિક લોકો હિંસાનો આશરો લે છે. આશ્ચર્યજનક બાબત એ છે કે જે વિસ્તારો વિવાદ અથવા હિંસક કાર્યવાહી હેઠળ છે, તેનો કોઈ ખાસ વ્યાપારી કે અન્ય મહત્વનો ઉપયોગ થતો નથી, જેનાથી રાજ્યોને કોઈ મોટું નુકસાન થઈ રહ્યું છે.
આમ છતાં રાજ્ય સરકારો પ્રદેશવાદના નામે ઉશ્કેરણીજનક કાર્યવાહી કરીને લોકોને હિંસા તરફ ધકેલી રહી છે. આસામ અને મેઘાલયના મુખ્યમંત્રીઓ વચ્ચે સરહદ વિવાદને લઈને અનેક વખત બેઠકો થઈ હોવા છતાં કોઈ ઉકેલ આવી શક્યો નથી. પૂર્વોત્તર રાજ્યોનો ઈતિહાસ સરહદી વિવાદોને લઈને લોહિયાળ રહ્યો છે. વર્ષ 2021માં એક કપલ કચર (રીઅલ) જીલ્લા થઈને મિઝોરમ આવી રહ્યું હતું. જ્યારે તેઓ પરત ફરી રહ્યા હતા ત્યારે તેમની કારની તોડફોડ કરવામાં આવી હતી. હંગામો એટલો વધી ગયો કે નૌબત ફાયરિંગ સુધી પહોંચી. આ પહેલા વર્ષ 2020માં ઓક્ટોબરમાં પણ આસામ અને મિઝોરમની સરહદ પર બે વખત આગચંપી અને હિંસા થઈ હતી.
આ બે રાજ્યો ઉપરાંત આસામ-મિઝોરમ, હરિયાણા-હિમાચલ પ્રદેશ, લદ્દાખ-હિમાચલ પ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર-કર્ણાટક, આસામ-અરુણાચલ પ્રદેશ અને આસામ-નાગાલેન્ડ વચ્ચે સરહદી વિવાદો છે. સીમાઓના સીમાંકન અને પ્રદેશોના દાવા વચ્ચે વિવાદ છે. આમાં મહારાષ્ટ્ર અને કર્ણાટકમાં સરહદના દાવાને લઈને ઉગ્ર રાજકારણ ચાલી રહ્યું છે. બંને રાજ્યોની સરકારો માત્ર પ્રાદેશિક લોકોની ભાવનાઓને ભડકાવવામાં વ્યસ્ત છે. કર્ણાટકના મુખ્યમંત્રી બસવરાજ બોમાઈએ મહારાષ્ટ્રના 40 ગામોને પોતાના હોવાનો દાવો કર્યો છે.
રાજ્યો વચ્ચેના વિવાદો, પછી ભલે તે સીમા, નદીના પાણીની વહેંચણી અથવા અન્ય કોઈપણ પ્રકારની હોય, તેનો સાર્વત્રિક રીતે સ્વીકૃત કાનૂની રીતે સમાધાન થવો જોઈએ. આવા વિવાદો પર સર્વસંમતિ ત્યારે જ બને જ્યારે રાજકીય ચશ્માને બદલે તેને રાષ્ટ્રીય હિતના પરિપ્રેક્ષ્યથી જોવામાં આવે. આવા કિસ્સાઓમાં કેન્દ્ર સરકાર અને સુપ્રીમ કોર્ટ પહેલ કરીને મહત્વની ભૂમિકા ભજવી શકે છે. જો વિવાદો માત્ર રાજ્યો પર છોડી દેવામાં આવે તો હિંસક ઘટનાઓનું પુનરાવર્તન થતું રહેશે.
