નાના પાડોશી દેશો સાથે ચીનની નિકટતા ભારત માટે ચિંતા વધારી રહી છે. પરંતુ સવાલ એ છે કે ચીન દુનિયાના એવા દેશો તરફ પોતાની પહોંચ કેમ વધારી રહ્યું છે જે આર્થિક અને વ્યૂહાત્મક રીતે નબળા છે? વાસ્તવમાં, ચીન સંપૂર્ણપણે નવી વિશ્વ વ્યવસ્થા બનાવવાની યોજના બનાવી રહ્યું છે. શી જિનપિંગ તેની શતાબ્દી ઉજવશે ત્યારે 2049 સુધીમાં ચાઈનીઝ કમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી શાસનને પ્રબળ વિશ્વ શક્તિ બનાવવાની મહત્વાકાંક્ષા ધરાવે છે.
આ સિવાય સંયુક્ત રાષ્ટ્રમાં પોતાની સ્થિતિ મજબૂત કરવા માટે ચીન બેલ્ટ એન્ડ રોડ ઇનિશિયેટિવ હેઠળ આર્થિક અને વ્યૂહાત્મક રીતે નબળા દેશોને લોન આપવાની નીતિનો ઉપયોગ હથિયાર તરીકે કરી રહ્યું છે. બીજી તરફ, જે દેશોએ ચીનની આર્થિક મદદથી પોતાની આર્થિક સ્થિતિ મજબૂત બનાવવાની યોજના બનાવી છે તેઓ દેવાની જાળમાં ફસાઈને ચીનનું દેવું ચૂકવવામાં મુશ્કેલીનો સામનો કરી રહ્યા છે.
શ્રીલંકા, ઝામ્બિયા, ઇથોપિયા, પાકિસ્તાન, વેનેઝુએલા, નેપાળ, કેન્યા, કંબોડિયા, લાઓસ, અફઘાનિસ્તાન અને મ્યાનમાર જેવા ઘણા ચીન સહાયિત દેશો છે, જેઓ ગંભીર આર્થિક સંકટનો સામનો કરી રહ્યા છે. હવે શ્રીલંકાને જ લો, જે ગૃહયુદ્ધ પછી આર્થિક સુધારા માટે ચીન તરફ વળ્યું હતું, પરંતુ આજે તેના દેવાની જાળમાં ફસાઈ ગયું છે. શ્રીલંકાએ અગાઉ 2014 અને ફરીથી 2017 માં ચીનને તેના દેવાનું પુનર્ગઠન કરવા વિનંતી કરી હતી, પરંતુ બંને વિનંતીઓ નકારી કાઢવામાં આવી હતી. શ્રીલંકાએ આખરે આઈએમએફને મદદ માટે પૂછવાનું નક્કી કર્યું ત્યાં સુધીમાં, તેની અર્થવ્યવસ્થા 1948 માં દેશની આઝાદી પછીની તેની સૌથી ખરાબ મંદીમાં ડૂબી ગઈ હતી, જેણે બળવો કર્યો હતો જેના પરિણામે હજારો લોકોએ રાષ્ટ્રપતિને તેમના ઘરેથી ભગાડ્યા હતા.
ઝામ્બિયામાં પણ એવું જ છે, જ્યાં તેના કુલ વિદેશી દેવુંના ત્રીસ ટકા ચાઇના દ્વારા જારી કરવામાં આવ્યું છે અને એવું માનવામાં આવે છે કે તે ચીની ફાઇનાન્સર્સને લગભગ છ અબજ ડોલરનું દેવું છે. આમ 2020 માં, ઝામ્બિયા ચીનના દેવાની જાળમાં ફસાઈને યુરો બોન્ડ પર ડિફોલ્ટ કરનાર પ્રથમ આફ્રિકન દેશ બન્યો.ચીનના દેવાની જાળમાં ફસાયેલા પાકિસ્તાનની હાલત પહેલાથી જ ખરાબ છે, જોકે તેને આંતરરાષ્ટ્રીય મુદ્રા કોષ તરફથી ત્રણ અબજ ડોલરની સહાય મળી છે, જેના પર તેની અર્થવ્યવસ્થા નિર્ભર છે. નેપાળ અને ચીને 2017 માં બીઆરઆઈ માટે હસ્તાક્ષર કર્યા હતા, પરંતુ લગભગ સાત વર્ષ પછી પણ એક પ્રોજેક્ટ અમલમાં આવ્યો નથી અને તેનું સૌથી મોટું કારણ નેપાળનું પોખરા એરપોર્ટ હતું, જે ચીનના બીઆરઆઈ પ્રોજેક્ટનો ભાગ નહોતું, તેમ છતાં ચીને તેના માટે ભંડોળ આપ્યું હતું. આ, તેણે બીઆરઆઈ હેઠળ તેનું વર્ણન કરવાનો પ્રયાસ કર્યો.
ઋણ લેનારા દેશોને દેવાના પ્રતિકૂળ પરિણામોનો અહેસાસ થાય છે જ્યારે તેમની આર્થિક કટોકટી નિયંત્રણમાંથી બહાર નીકળી જાય છે અને પછી તેઓ તેને ઉકેલવા માટે ચીન પાસેથી કોઈ છૂટ મેળવવામાં અસમર્થ હોય છે. ઉપરોક્ત દેશોના ઉદાહરણો દર્શાવે છે કે ચીન તેની ધિરાણ નીતિઓમાં ઉદાર હોવા છતાં, તે નબળા દેશોનો શિકાર કરે છે. અથવા કોઈપણ દેશના રાજકીય સંબંધો ચીન સાથે ગમે તેટલા સારા હોય, દેવાની કટોકટીના સમયમાં તે ચીન પાસેથી તાત્કાલિક રાહતની અપેક્ષા રાખી શકે નહીં. દેખીતી રીતે, એમએલએ એવા દેશો પાસેથી શીખવું જોઈએ જે ચીનના દેવાની જાળમાં ઝઝૂમી રહ્યા છે અને ભારત જેવા નૈતિક અને લોકશાહી દેશ સાથેના સંબંધો બગાડવા જોઈએ નહીં.
