છેલ્લા બે-ત્રણ દાયકામાં બીજા કોઈ દેશે ચીનથી વધુ ઝડપી આર્થિક પ્રગતિ કરી નથી. એ વાસ્તવિકતા છે. 1990ના દાયકામાં વૈશ્વિક જીડીપીમાં ચીનનો હિસ્સો માત્ર બે ટકા હતો, જે 2021 સુધીમાં લગભગ 20 ટકાના સ્તરે પહોંચ્યો હતો. પરંતુ હવે તેના પતનનો સમયગાળો શરૂ થયો છે.
કેટલાક લોકો તેનો શ્રેય કોરોના પછી અમેરિકાની ઝડપી આર્થિક સુધારણાને આપે છે, જ્યારે અન્ય લોકો તેને વિશ્વની કેટલીક અગ્રણી અર્થવ્યવસ્થાઓ સાથે વિયેતનામ, ઇન્ડોનેશિયા, મેક્સિકો, પોલેન્ડની અર્થવ્યવસ્થાઓને આપવાનું યોગ્ય માને છે, જેમાં ભારત ટોચ પર છે. જો કે, અમેરિકાને ક્રેડિટ આપવી એ તાર્કિક લાગે છે કારણ કે વર્ષ 2022-23માં વૈશ્વિક અર્થતંત્ર 80 ટ્રિલિયન ડોલરનું વિસ્તરણ થયું છે, જેના કારણે તેનું વર્તમાન સ્તર લગભગ 1050 ટ્રિલિયન ડોલર જેટલું છે અને આ આર્થિક વૃદ્ધિમાં અમેરિકાનો હિસ્સો 45 ટકા છે. 7 ટકા રહ્યો છે.
આ પોતે ફરી એકવાર વૈશ્વિક સ્તરે અમેરિકન સર્વોપરિતાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. જો કે વૈશ્વિક જીડીપીમાં ભારતનો વર્તમાન હિસ્સો ચાર ટકા જેટલો છે, પરંતુ ભારતના વિશાળ સ્થાનિક બજાર અને તેના સતત વધી રહેલા આર્થિક વિકાસ દરને કારણે, દરેક વ્યક્તિ સહમત છે કે ભવિષ્યમાં, ભારત વૈશ્વિક સ્તરે ચીનનું સ્થાન લેશે. આ બધાની વચ્ચે ચીનને હજુ હાર માની શકાય તેમ નથી. પરંતુ એ પણ હકીકત છે કે ચીનની વર્તમાન આર્થિક સ્થિતિ પાછળનું મુખ્ય કારણ તેની અમેરિકા સાથેની બિનજરૂરી વેપાર સ્પર્ધા છે. વર્ષ 2021 સુધીમાં, ચીને યુએસ જીડીપીના 76 ટકાને આવરી લીધું હતું, પરંતુ હવે તેમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થયો છે. હાલમાં ચીનની અર્થવ્યવસ્થા અમેરિકાના જીડીપીના માત્ર 65 ટકા છે.
આવનારા સમયમાં આ તફાવત વધુ ઝડપથી વધશે, કારણ કે અમેરિકામાં સ્થિતિ તેના નિયંત્રણમાં છે, જ્યારે ચીનમાં ઘણા કારણોસર સ્થિતિ હવે સાવ વિપરીત બની ગઈ છે. તેનું એક મુખ્ય કારણ વૈશ્વિક સ્તરે ચીનની સરકાર અને વહીવટીતંત્રનું ઘમંડી વલણ છે. બીજું, ચીનના સ્થાનિક બજારમાં વપરાશ ક્ષમતામાં સતત ઘટાડો, કારણ કે વસ્તી નિયંત્રણને કારણે છેલ્લી બે પેઢીઓ પરિવારમાં માત્ર એક બાળક સાથે જીવી રહી છે. ત્રીજું મુખ્ય કારણ ચીનની અર્થવ્યવસ્થામાં નાણાકીય દેવાનો સતત વધી રહેલો બોજ છે અને ચોથું મુખ્ય કારણ ચીનનું બજાર ઝડપથી વૈશ્વિક રોકાણકારોમાંથી વિશ્વાસ ગુમાવી રહ્યું છે.
હાલમાં, ચીનમાં નાણાકીય દેવું જીડીપીના 300 ટકા છે. આગામી વર્ષમાં ચારથી પાંચ ટકાનો પ્રસ્તાવિત વૃદ્ધિ દર હાંસલ કરવા માટે આ લોનની રકમ આગામી વર્ષોમાં વધીને 500 ટકા થશે. ચીનમાં સૌથી મોટી સમસ્યા એ રહી છે કે ત્યાંની રિયલ એસ્ટેટ કંપનીઓ નાણાકીય લોનનો સૌથી મોટો હિસ્સો મેળવતી રહે છે. હાલમાં ચીનમાં 100થી વધુ મોટી રિયલ એસ્ટેટ કંપનીઓ છે. તેમાંથી પ્રથમ 50 કંપનીઓ નાણાકીય દેવાને કારણે આર્થિક સંકટમાં છે. પ્રથમ પાંચ કંપનીઓને બેંકો દ્વારા પહેલાથી જ નાદાર જાહેર કરવામાં આવી છે, જેના પર યુએસ 266 બિલિયનનું દેવું છે. હકીકતમાં, ચીનમાં પણ રિયલ એસ્ટેટના કૃત્રિમ આર્થિક વિકાસનો પરપોટો ફૂટવાની અણી પર છે, જેમ કે 2008માં અમેરિકામાં લેહમેન બ્રધર્સની નાદારી સાથે થયું હતું.
તાજેતરમાં, વિશ્વ વિખ્યાત ચીની બિઝનેસ ટાયકૂન અને અલીબાબાના સ્થાપક જેક મા સાથે ચીનની સરકારનો વિવાદ જે રીતે સમાચારોમાં રહ્યો છે તેના કારણે મોટા વૈશ્વિક રોકાણકારોએ હવે ચીનથી દૂરી રાખવાનું શરૂ કર્યું છે. માથાદીઠ વપરાશ ક્ષમતામાં સતત વધારો થવાને કારણે ભારત તેમની પ્રથમ પસંદગી બની રહ્યું છે.
