ચૈત્ર માસના કૃષ્ણ પક્ષની અગિયારસના દિવસે પાપમોચિની અગિયારસનું વ્રત કરવામાં આવે છે. પૌરાણિક માન્યતાઓ અનુસાર ચૈત્ર કૃષ્ણ પક્ષની અગિયારસ પાપોનો નાશ કરનાર છે.
ભગવાન શ્રી કૃષ્ણે પોતે અર્જુનને તેના પરિણામો અને અસરો રજૂ કરી હતી. પાપમોચની એકાદશી વ્રત સાધકને તેના તમામ પાપોમાંથી મુક્ત કરે છે અને તેના માટે મોક્ષનો માર્ગ ખોલે છે. આ એકાદશી પર ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા કરવી જોઈએ.
પાપમોચિની અગિયારસ વ્રત કથા
વાર્તા અનુસાર, ભગવાન માંધાતાએ અર્જુનને કહ્યું, જ્યારે રાજા માંધાતાએ એકવાર ઋષિ લોમશને પૂછ્યું કે તે તેમને જણાવો કે કોઈ વ્યક્તિ તે જાણતા-અજાણતા કરેલા પાપોમાંથી કેવી રીતે મુક્ત થઈ શકે. રાજા માંધાતાના આ પ્રશ્નના જવાબમાં લોમશ ઋષિએ રાજાને એક વાર્તા સંભળાવી કે ચૈત્રરથ નામના સુંદર વનમાં ચ્યવન ઋષિના પુત્ર તેજસ્વી ઋષિ તપસ્યામાં મગ્ન હતા.
એક દિવસ આ જંગલમાં મંજુઘોષ નામની અપ્સરાએ ઋષિને જોયા તો તે તેના પર મોહિત થઈ ગઈ અને તેને પોતાની તરફ આકર્ષવાનો પ્રયત્ન કરવા લાગી. તે સમયે કામદેવ પણ ત્યાંથી પસાર થઈ રહ્યા હતા જ્યારે તેની નજર અપ્સરા પર પડી અને તેની લાગણીઓને સમજીને તેણે તેની મદદ કરવાનું શરૂ કર્યું. અપ્સરા તેના પ્રયાસમાં સફળ થઈ અને ઋષિ નશામાં ધૂત થઈ ગયા.
વાસનાના વશમાં હોવાથી ઋષિ શિવને આપેલી તપસ્યાનું વ્રત ભૂલી ગયા અને અપ્સરાઓ સાથે મસ્તી કરવા લાગ્યા. ઘણા વર્ષો પછી, જ્યારે તેની ચેતના જાગી, ત્યારે તેને સમજાયું કે તેણે શિવની તપસ્યાનો ત્યાગ કર્યો છે. તે અપ્સરા પર ખૂબ ગુસ્સે થયો અને તેણીને તેની તપસ્યા ભંગ કરવા માટે દોષિત માનીને, ઋષિએ અપ્સરાને પિશાચ બનવાનો શ્રાપ આપ્યો. શ્રાપથી દુઃખી થઈને તે ઋષિના ચરણોમાં પડી અને શ્રાપમાંથી મુક્તિ માટે વિનંતી કરવા લાગી.
અપ્સરાઓની આજીજીથી પ્રેરાઈને બુદ્ધિશાળી ઋષિએ તેમને વિધિ-વિધાન સાથે ચૈત્ર કૃષ્ણ અગિયારસનું વ્રત કરવાનું કહ્યું.આનંદમાં મગ્ન રહેવાને કારણે ઋષિએ પોતાનું તેજ પણ ગુમાવી દીધું હતું. તેથી ઋષિએ પણ આ અગિયારસનું વ્રત રાખ્યું હતું જેના કારણે તેમના પાપોનો નાશ થયો હતો. બીજી તરફ આ વ્રતની અસરથી અપ્સરાઓ પણ પિશાચ સ્વરૂપમાંથી મુક્ત થઈને સુંદર રૂપ મેળવીને સ્વર્ગમાં ગઈ.
પાપમોચિની અગિયારસ પૂજાવિધિ
અગીયારસના દિવસે સવારે બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં જાગીને સ્નાન કરવું અને વ્રતની પ્રતિજ્ઞા લેવી. આ પછી ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા કરો અને પછી ભગવાનને ધૂપ, દીપ, ચંદન અને ફળ વગેરે અર્પણ કરીને આરતી કરો. આ દિવસે ગરીબ અને જરૂરિયાતમંદ લોકોને દાન કરો. અગિયારસના દિવસે આખી રાત જાગરણ કરવું જોઈએ. આ પછી દ્વાદશી તિથિએ વ્રત તોડવું જોઈએ.
